Tataristan
Tataristan Cumhuriyeti (qazantatarca Татарстан Республикасы, Tatarstan Respublikası, rusça Республика Татарстан) — Rusiye terkibinde bir türkiy cumhuriyettir. 3 600 000 ealisi olğan cermay ve maden zengini bir regiondır.
| |||
| Memleket | |||
|---|---|---|---|
| Status | Federatsiya subyekti | ||
| Merkez | |||
| Baş nazir | |||
| Prezident | |||
| Resmiy tiller | |||
| Meydanlıq |
| ||
| Eali | |||
| Eali sıqlığı | 57,4 kişi/km² | ||
| Saat quşağı | UTC +3 | ||
| ISO 3166-2 kodu | RU-TA | ||
| Avtomobil nomera kodu | 16 ve 116 | ||
Resmiy saytı(rus.) | |||
| |||
 Медиафайлы на Викискладе | |||
Paytahtı Qazan 1000 senelik bir şeerdir. Diger balaban şeerleri Yarçallı, Bögilme, Elmet, Çistaydır. Eali sıqlığı 54 kişi/km2. 2010 senesinde ealisiniñ 53,24% Tatar, 39,71% Rus, 3,08% Çuvaş edi.
Tarih
Qazan tatarları, Edil-Qama Bulğarlarınen XIII asırda Orta Asiyadan köçken Qıpçaqlarnıñ torunlarıdır. Bulğarlar VII asırda bu ülkege yerleşmege başlağan IX asırda devlet qurğanlar. 922 senesinde İslâmnı qabul etkenler. Moğol basqınlarından soñra qurulğan Altın Ordu devletiniñ akimiyeti astına kirdiler. XV asırnıñ ekinci yarımında Altın Ordu devleti yıqıldı. Bu regionda Qazan, Qırım, Qasım, Hacı Tarhan hanlıqları ve azat Noğay Ordusı ortağa çıqtı. Uzun sançışmalardan soñ Ruslar Qazan Hanlığını yıqtı (1552).1917 inqilâbı Rusiyede çarlığınıñ yıqılmasına ve keniş siyasiy faaliyetlerge sebep oldı. Bütün Rusiye musulmanlarınıñ qurultayı toplandı ve ilk sefer Rusiyeniñ atamağanı bir müfti saylandı. 1917 s. iyüninde Qazanda toplanğan qurultayda "İçki Rusiye ve Sibir Musulman Türk-Tatarlarınıñ" muhtariyeti ilân etildi. 120 kişilik milliy meclis içün saylavlar yasaldı. 1918 senesinde bolşevikler bu devletni yıqtı. Sovet devrinde tatarlarnıñ topraqlarında Tatar Muhtar Şuralar Sotsialistik Cumhuriyeti (Tatar MŞSC) quruldı. 1991 senesi avgust 30-da azatlığını ilân etse de, bu devlet iç bir devlet tarafından tanılmağandır. Bugünki Tataristan - Rusiye terkibinde bir muhtariyettir.
- Qazan
- Agrız
- Aznaqay
- Elmet
- Arsk
- Bavlı
- Bulğar
- Bügülme
- Buva
- Alabuğa
- Zey
- Yeşil Özen
- İnnopolis
- Quqmara
- Layış
- Leninogorsk
- Mamadış
- Mendeleyevsk
- Minzele
- Yarçallı
- Aşağı Kama
- Nurlat
- Tetiş
- Çistay
- Aksubayevo
- Aktübinskiy
- Alekseyevskoye
- Apastovo
- Baltasi
- Bogatıye Sabı
- Vasilyevo
- Calil
- Kamskiye Polânı
- Kamskoye Ustye
- Qarabaş
- Kuybışevskiy Zaton
- Nijniye Vâzovıye
- Nijnâya Maktama
- Rıbnaya Sloboda
- Tenişevo
- Urussu
Meskün yerler:
Eali
| Eali | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926[4] | 1928[5] | 1959[6] | 1970[7] | 1979[8] | 1987[9] | 1989[10] |
| 2.594.032 | ↗2.622.800 | ↗2.850.417 | ↗3.131.238 | ↗3.435.644 | ↗3.568.000 | ↗3.637.809 |
| 1990[11] | 1991[11] | 1992[11] | 1993[11] | 1994[11] | 1995[11] | 1996[11] |
| ↗3.653.969 | ↗3.675.425 | ↗3.692.334 | ↗3.719.831 | ↗3.740.811 | ↗3.751.808 | ↗3.761.178 |
| 1997[11] | 1998[11] | 1999[11] | 2000[11] | 2001[11] | 2002[12] | 2003[11] |
| ↗3.770.046 | ↗3.780.352 | ↗3.789.259 | ↗3.789.688 | ↘3.786.845 | ↘3.779.265 | ↘3.777.667 |
| 2004[11] | 2005[11] | 2006[11] | 2007[11] | 2008[11] | 2009[11] | 2010[13] |
| ↘3.772.945 | ↘3.768.515 | ↘3.761.534 | ↘3.760.534 | ↗3.762.809 | ↗3.768.580 | ↗3.786.488 |
| 2011[11] | 2012[14] | 2013[15] | 2014[16] | 2015[17] | 2016[18] | 2017[19] |
| ↗3.787.485 | ↗3.803.189 | ↗3.822.038 | ↗3.838.230 | ↗3.855.037 | ↗3.868.730 | ↗3.885.253 |
| 2018[20] | ||||||
| ↗3.893.756 | ||||||