Άλλιον το σχοινόπρασον

Άνθος μετά ανθοφόρου οφθαλμού.

Πλήρως ανεπτυγμένο άνθος.

Το σχοινόπρασο είναι ένας βολβός ο οποίος σχηματίζει ποώδες πολυετές φυτό, φτάνοντας σε ύψος τα 30–50 cm (12–20 in). Οι βολβοί είναι λεπτοί, κωνικοί, μήκους 2–3 cm (0,79–1,18 in), πλάτους 1 cm (0,39 in) και αναπτύσσονται σε πυκνές συστάδες από τις ρίζες. Οι μίσχοι (ή στελέχη) είναι κοίλα και σωληνοειδή, μήκους έως 50 cm (20 in) και πλάτους 2–3 mm (0,079–0,118 in), με μαλακή υφή, αν και πριν από την εμφάνιση του άνθους, μπορεί να φαίνεται πιο σκληρή απ'ότι συνήθως. Τα φύλλα, τα οποία είναι κοντύτερα από ό,τι οι μίσχοι (scapes), είναι κούφια και σωληνοειδή ή terete, (στρογγυλά σε διατομή), η οποία τα ξεχωρίζει με μια ματιά από το σκόρδο σχοινόπρασο Άλλιον το κονδυλόρριζον (Allium tuberosum). Τα λουλούδια είναι ανοιχτό μοβ και σχήματος αστεριού με έξι πέταλα, πλάτους 1–2 cm (0,39–0,79 in) και παράγονται σε πυκνή ταξιανθία 10-30 μαζί, πριν από το άνοιγμα, η ταξιανθία περιτριγυρίζεται από ένα χαρτοειδές βράκειο (bract).^{[Σημ. 3]} Οι σπόροι παράγονται σε μια μικρό, κάψουλα τριών βαλβίδων, οι οποίοι ωριμάζουν το καλοκαίρι. Το βότανο ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Μάιο στα νότια τμήματα των ζωνών οικοτόπων και τον Ιούνιο στα βόρεια τμήματα.^[11][12]

Το σχοινόπρασο είναι το μοναδικό είδος του γένους Άλλιον (Allium) το οποίο είναι ενδημικό τόσο στο Νέο όσο και στον Παλαιό Κόσμο. Μερικές φορές, τα φυτά που βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική, ταξινομούνται ως Α. schoenoprasum ποικ. sibiricum, αν και αυτό αμφισβητείται. Οι διαφορές μεταξύ των δειγμάτων είναι σημαντικές. Ένα δείγμα βρέθηκε στο βόρειο Μέιν φυτρώνοντας μοναχικά, αντί σε συστάδες, επίσης, επιδεικνύει σκοτεινά γκρι άνθη.^[13]

Αν και τα σχοινόπρασα σε γενικές γραμμές είναι εντομοαπωθητικά, λόγω των θειούχων ενώσεών τους, τα άνθη τους προσελκύουν τις μέλισσες και μερικές φορές κρατούνται για να αυξήσουν την επιθυμητή ζωή των εντόμων.^[14]

Μαγειρικές τέχνες

Τα σχοινόπρασα καλλιεργούνται για τους μίσχους (scapes), οι οποίοι χρησιμοποιούνται στη μαγειρική ως αρωματικό βότανο και παρέχουν μια κάπως ηπιότερη γεύση από εκείνη των άλλων ειδών Άλλιον (Allium).

Το σχοινόπρασο έχει μια μεγάλη ποικιλία από γαστρονομικές χρήσεις, όπως σε παραδοσιακά πιάτα στη Γαλλία, Σουηδία και αλλού.^[15] Ο Retzius στο βιβλίο του «Προσπάθεια Χλωρίδα»ς («Attempt at a Flora» [Försök til en flora]) του 1806, περιγράφει πώς τα σχοινόπρασα χρησιμοποιούνται με τηγανίτες, σούπες, ψάρια και σάντουιτς.^[15] Είναι επίσης ένα συστατικό της σάλτσας gräddfil με το παραδοσιακό πιάτο ρέγγας που σερβίρεται στις μεσοκαλοκαιρινές εορτές της Σουηδίας. Επίσης, τα άνθη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το γαρνίρισμα των πιάτων.^[16] Στην Πολωνία και τη Γερμανία, τα σχοινόπρασα σερβίρονται με τυρί κουάρκ (quark).^{[Σημ. 4]} Το σχοινόπρασο είναι ένα από τα «εκλεπτυσμένα χορταρικά» (fines herbes)^{[Σημ. 5]} της Γαλλικής κουζίνας, η οποία περιλαμβάνει επίσης το εστραγκόν, το μυρώνι και το μαϊντανό. Τα σχοινόπρασα μπορούν να βρεθούν φρέσκα στις περισσότερες αγορές καθ'όλο το χρόνο, καθιστώντας τα άμεσα διαθέσιμα· μπορούν, επίσης, να καταψυχθούν αφυδατωμένα χωρίς μεγάλη ελάττωση της γεύσης, δίνοντας έτσι την δυνατότητα στους οικιακούς καλλιεργητές, να αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες της συγκομιδής από τους κήπους τους.^[9]

Χρήσεις στην καλλιέργεια φυτών

Ο Retzius, επίσης περιγράφει πώς οι αγρότες θα φύτευαν ανάμεσα στα βράχια σχοινόπρασα, κάνοντάς τα σύνορα των παρτεριών, για να κρατήσουν τα φυτά απαλλαγμένα από τα παράσιτα (όπως τα Ιαπωνικά σκαθάρια).^[15][17] Το αναπτυσσόμενο φυτό απωθεί τα ανεπιθύμητα έντομα και ο χυμός από τα φύλλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον ίδιο σκοπό, καθώς και για την καταπολέμηση μυκητιασικών λοιμώξεων, του ωίδιου (mildew) και του φουζικλάδιου (scab).^[18][19][20]

Φαρμακευτική

Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του σχοινόπρασου είναι παρόμοια με εκείνες του σκόρδου, αλλά ασθενέστερη· το αχνό αποτελέσματα σε σύγκριση με το σκόρδο είναι ίσως ο κύριος λόγος για την περιορισμένη χρήση του ως φαρμακευτικό βότανο. Περιέχει πολλές ενώσεις organosulfur όπως αλλυλο σουλφίδια^[21] και αλκυλο- σουλφοξειδίων, το σχοινόπρασο αναφέρεται ότι έχει ευεργετική επίδραση στο κυκλοφορικό σύστημα. Έχει επίσης, ήπιες διεγερτικές, διουρητικές και αντισηπτικές ιδιότητες.^[22] Το σχοινόπρασο προσφέρει επίσης ενδυνάμωση των οστών λόγω της περιεκτικότητας σε ασβέστιο και βιταμίνη Κ, και σημαντική προστασία της όρασης από εκφυλιστικές ασθένειες.

Παρενέργειες κατανάλωσης

Καθώς το σχοινόπρασο συνήθως σερβίρεται σε μικρές ποσότητες και ποτέ ως κύριο πιάτο, σπανίως συναντώνται αρνητικές επιπτώσεις, αν και μπορεί να προκύψουν πεπτικά προβλήματα μετά από υπερκατανάλωση.^[23]

Θρεπτική αξία

Το σχοινόπρασο είναι μια πλήρης και πλούσια τροφή γεμάτη θρεπτικά συστατικά. Λεπτομερέστερα, βιταμίνη Κ, βιταμίνη Β9, βιταμίνη Β2, βιταμίνη Β6, βιταμίνη Β5, βιταμίνη Β1, βιταμίνη Α, βιταμίνη C, κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, μαγγάνιο και φώσφορο. Το σχοινόπρασο περιέχει ίχνη από θειάφι και αλλισίνη συστατικό που περιέχεται σε όλα τα φυτά της ίδιας οικογένειας όπως το κρεμμύδι και το σκόρδο.

Τα σχοινόπρασα καλλιεργούνται τόσο για μαγειρική τους χρήση όσο και για την διακοσμητική τους αξία· συχνά τα ιώδη άνθη, χρησιμοποιούνται σε διακοσμητικές ξηρές ανθοδέσμες.^[24]

Το σχοινόπρασο ευδοκιμεί σε καλά στραγγιζόμενα εδάφη, πλούσια σε οργανική ύλη, με pH 6-7 και πλήρη ήλιο.^[7] Η ανθεκτικότητα του σε ξηρασία και σε μεγάλη ποικιλία χωμάτων, καθιστά το σχοινόπρασο ένα φυτό εύκολα καλλιεργήσιμο. Μπορεί να καλλιεργηθεί από σπόρους και ωριμάζουν το καλοκαίρι ή νωρίς την επόμενη άνοιξη. Κατά κανόνα, το σχοινόπρασο για να βλαστήσει, χρειάζεται μία θερμοκρασία από 15 έως 20 °C (60-70 °F) και να διατηρείται υγρό. Μπορούν επίσης να φυτευτούν κάτω από ένα κλος (cloche)^{[Σημ. 6]} ή σε ψυχρότερα κλίματα, να βλαστήσουν σε εσωτερικούς χώρους και αργότερα να φυτευτούν εξωτερικά. Μετά από τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες, οι νεαροί βλαστοί πρέπει να είναι έτοιμοι για να φυτευθούν έξω. Επίσης, πολλαπλασιάζονται εύκολα με τη διαίρεση.^[25]

Το χειμώνα, στις κρύες περιοχές, τα σχοινόπρασα πεθαίνουν στους υπόγειους βολβούς, με τα νέα φύλλα να εμφανίζονται στις αρχές της άνοιξης. Τα σχοινόπρασα που αρχίζουν να φαίνονται παλαιά, μπορούν να περικοπούν περίπου 2–5 cm. Κατά τη συγκομιδή, ο απαιτούμενος αριθμός από τα κοτσάνια, θα πρέπει να κοπεί στη βάση.^[25] Κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, το φυτό συνεχώς επανεκφύει φύλλα, επιτρέποντας μια συνεχόμενη συγκομιδή.^[25]

Τα σχοινόπρασα καλλιεργούνται στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα (από τον 5ο μέχρι τον 15ο αιώνα), αν και οι ημερομηνίες χρήσης τους, πηγαίνουν πίσω 5000 χρόνια.^[9] Ορισμένες φορές, είχαν αναφερθεί ως «rush leeks» (από το Ελληνικό σχοίνος (Λατινικά juncus) που σημαίνει βούρλο (φυτό) και πράσον).

Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι το σχοινόπρασο μπορούσε να ανακουφίσει τον πόνο από τα ηλιακά εγκαύματα ή και τον πονόλαιμο. Πίστευαν ότι τρώγοντας σχοινόπρασο, θα μπορούσε να αυξηθεί η πίεση του αίματος και να δρα ως διουρητικό.^[26]

Οι Ρομά έχουν κάνει χρήση του σχοινόπρασου σε μαντείες.^[27] Τα τσαμπιά από τα αποξηραμένα σχοινόπρασα, κρεμόνται γύρω από το σπίτι, όπου πιστεύεται ότι αποκρούουν τις ασθένειες και το κακό.^[28]

• 
  Πλήρως ανεπτυγμένο άνθος.
• 
  Allium schoenoprasum.
• 
  Allium schoenoprasum, Βοτανικός Κήπος Καρλσρούης, Γερμανία.
• 

Παραπομπές σημειώσεων

• (Αγγλικά) Nutritional Information
• (Αγγλικά) Mrs. Grieve's "A Modern Herbal" @ Botanical.com
• Βότανα - Σχοινόπρασο Allium Schoenoprasum