Ομελέτα
Η ομελέτα ή ομελέττα είναι ένα φαγητό, το οποίο στην απλούστερή του εκδοχή παρασκευάζεται από αβγά χτυπημένα και τηγανισμένα[1] με λάδι ή άλλη λιπαρή ουσία, όπως βούτυρο ή λαρδί.[2] Αρκετές φορές το μίγμα των αβγών αραιώνεται με νερό,[3][4][5] γάλα ή κρέμα γάλακτος, ώστε να επιτυγχάνεται πιο αφρώδης υφή.[2][5] Υπάρχουν πολλές παραλλαγές με προσθήκη λαχανικών (πιπεριά, μανιτάρια, ντομάτα), αλλαντικών (ζαμπόν, μπέικον, λουκάνικο) ή τυριών (φέτα, κασέρι) και διάφορων καρυκευμάτων, όπως αλάτι και πιπέρι. Η ομελέτα μπορεί να σερβιριστεί σαν ορεκτικό ή ξεχωριστά με γαρνιτούρα ή στο πρωινό γεύμα. Έχει πολλά κοινά με τη στραπατσάδα και συναντάται σε διάφορες εθνικές κουζίνες.[4][2]
Ιστορία
Η χρήση χτυπημένων αβγών στη μαγειρική γίνεται από αρχαιοτάτων χρόνων.[6] Οι Ρωμαίοι έτρωγαν ζεστές ή κρύες ομελέτες, γνωστές με την ονομασία patina.[7] Οδηγίες για patinae συμπεριλαμβάνονται στο γνωστότερο βιβλίο μαγειρικής της αρχαιότητας De re coquinaria.[8][9] Στην Αγγλία κατά το Μεσαίωνα οι ομελέτες ονομάζονταν herbolacae και αρωματίζονταν συχνά με διάφορα μυρωδικά.[6] Οι Βίκινγκ παρασκεύαζαν ομελέτες και τις συνόδευαν με ψωμί σικάλεως, μπέικον και τυρί, για να αντέχουν στο κρύο.[εκκρεμεί παραπομπή]
Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο, στα ελληνικά η ομελέτα ονομαζόταν σφουγγάτο, καγιανάς ή καϊγανάς, στα ποντιακά φούστορο ή φούστρο, ενώ υπάρχει και ο λόγιος ορισμός ωοτηγανίτης.[4][10] Ο Βυζαντινός συγγραφέας και ποιητής Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος του 12ου αιώνα περιγράφει συνεχώς με ενθουσιασμό τις διπλές ομελέτες ή διπλοσφουγγάτα, όπως ο ίδιος τις ονομάζει.[4] Ο όρος ομελέτα προέρχεται από τη γαλλική λέξη omelette, η οποία χρησιμοποιείται από τα μέσα του 16ου αιώνα,[11] και κατ' επέκταση ίσως από το υποκοριστικό της λατινικής λέξης lamina,[σημ. 1] lamella. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, την ονομασία lamella πήρε είτε λόγω της λεπτότητάς της είτε επειδή ψηνόταν πάνω σε λαμαρίνα.[4][6] Οι Γάλλοι δανείστηκαν τη λέξη (la lemele), η οποία με παραφθορά - μετάθεση μετατράπηκε αρχικά σε alemelle ή alumelle, εν συνεχεία πιθανόν alemette και τέλος amelette.[6] Κατά άλλη εκδοχή, η homelaicte d'oeufs που αναφέρει ο Φρανσουά Ραμπελαί[σημ. 2] πιθανόν να μαρτυρεί συνένωση των λατινικών ovum (αβγό) και lacte (γάλα, laitt' στη Νορμανδία), ωστόσο δεν αποκλείεται να πρόκειται για λογοπαίγνιο.[12][13][14]
Βιβλίο Γκίνες
Την πρώτη φορά που γιορτάστηκε στην Ελλάδα η Παγκόσμια Ημέρα του αβγού, στις 12 Οκτωβρίου του 2001, παρασκευάστηκε η -τότε- μεγαλύτερη ομελέτα του κόσμου. Το γεγονός έλαβε χώρα στην πλατεία Κοτζιά και οργανώθηκε από το Σύνδεσμο Πτηνοτροφικών Επιχειρήσεων Ελλάδος και τη σχολή μαγειρικής Le Monde.[10]
Στην Τουρκία, στις 8 Οκτωβρίου του 2010 η Παγκόσμια Ημέρα του αβγού γιορτάστηκε με το μαγείρεμα της νέας μεγαλύτερης ομελέτας στον κόσμο. Η ομελέτα αυτή, τηγανίστηκε σε τηγάνι διαμέτρου δέκα μέτρων, μπροστά από ένα εμπορικό κέντρο της Άγκυρας. Η εκδήλωση οργανώθηκε από την Ένωση Παραγωγών Αβγών. Στη διαδικασία του μαγειρέματος, συνεισέφεραν 65 μάγειρες. Για την ετοιμασία της ομελέτας, χρειάσθηκαν επίσης 110.010 αβγά και δυόμισι ώρες ψησίματος. Ο εκπρόσωπος του οργανισμού Ρεκόρ Γκίνες, Καρίμ Βαλέριο, επιβεβαίωσε ότι η εν λόγω ομελέτα ήταν η μεγαλύτερη στον κόσμο. Το ρεκόρ μέχρι τότε ανήκε στη Νότιο Αφρική, όπου και χρησιμοποιήθηκαν 60.000 αβγά.[15]
Σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης, μαγειρεύτηκε η πιο ακριβή ομελέτα του κόσμου. Είχε τιμή 1000$ και αποτελείτο από έξι αβγά, έναν ολόκληρο αστακό και 300 γραμμάρια χαβιάρι.[10] Λέγεται ότι το καθημερινό πρωινό της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσσίας ήταν μια ομελέτα από χαβιάρι, που έτρωγε πίνοντας τσάι με βότκα.[16][17][18]
Παραλλαγές της ομελέτας
Ευρώπη
Νότια Ευρώπη
Στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων οι ομελέτες συνήθως γίνονται με χόρτα (όπως σπανάκι, μάραθο κ.α.) και φέτα, γραβιέρα ή άλλα τοπικά τυριά. Στην Ελλάδα η παραδοσιακή ομελέτα αποτελείται[εκκρεμεί παραπομπή] από ντομάτες, πράσινες πιπεριές, κρεμμύδια, τυριά (φέτα, γραβιέρα) και βούτυρο και συνοδεύεται, πολλές φορές με χωριάτικη σαλάτα και λευκά κρασιά όπως αφρώδης από τη Ζίτσα, Σαββατιανό και Ροδίτης ή μπίρα[19]. Στην Άνδρο η παραδοσιακή ομελέτα ονομάζεται φρουτάλια και αποτελείται από πατάτες, χοιρινό λουκάνικο και καπνιστό χοιρινό κρέας. Τηγανητές πατάτες περιέχει και η βασική συνταγή στην Κρήτη .
Στην Ιταλία ονομάζεται φριτάτα[20][21][22] (ιταλ. frittata) και σερβίρεται κομμένη σε τρίγωνα.[23] Γίνεται με χτυπημένα αβγά που ανακατεύονται με σπανάκι, κολοκυθάκια, μανιτάρια, πράσο, αγκινάρες, ψιλοκομμένο συκώτι ή γενικότερα κρέας ή ψάρι και τηγανίζονται σε βαθύ τηγάνι, έτσι ώστε το μίγμα των αβγών να καλύπτει τα λαχανικά.[23] Συνήθως στο μίγμα προστίθενται σκόρδο, μυρωδικά[22] (όπως βασιλικός ή μαϊντανός) και διάφορα τυριά. Όταν η μία πλευρά είναι έτοιμη, ο μάγειρας με ειδικές κινήσεις γυρίζει την ομελέτα ανάποδα. Αν και οι ιταλικές ομελέτες είναι κατά κανόνα ανοιχτές, υπάρχουν παλαιότερες αναφορές για μια τυλιγμένη ομελέτα με το ίδιο όμως όνομα (frittata).[23] Στη Σικελία η ομελέτα παρασκευάζεται από μαγειρεμένα αβγά και σερβίρεται με σάλτσα ντομάτας.[10]
Στην Ισπανία ονομάζεται τορτίγια[σημ. 3] (ισπαν. tortilla) και είναι παρόμοια με τη φριτάτα.[23] Χαρακτηριστικές στην ισπανική ομελέτα είναι οι πατάτες που περιέχει[24], επίσης χρησιμοποιoύνται κρεμμύδια, ντομάτες και γλυκιές πιπεριές.[10] Συναντάται συχνά σε μενού διαφόρων τάπας σε ισπανικά μεζεδοπωλεία,[24] αλλά είναι γνωστή και διεθνώς.[25] Απομακρυσμένες παραλλαγές συναντώνται και στην κρεολική κουζίνα της Νέας Ορλεάνης, συχνότερα στο πρωινό γεύμα.[26]
Στην Πορτογαλία η ομελέτα, που ονομάζεται το ίδιο (πορτ. omeleta) ή και φριτάδα (fritada), συνήθως περιέχει ψάρι ή κρέας (εκτός από την απλή
) , ενώ συχνά προστίθενται ντομάτες, διάφορα τυριά ή και ζαμπόν.[13][27]
Κεντρική Ευρώπη
Στη Γαλλία χρησιμοποιούνται κυρίως βούτυρο, μανιτάρια, αλλά και σχοινόπρασο, εστραγκόν, μαϊντανός και άνηθος. Η γαλλική ομελέτα διαφέρει αρκετά από τις ομελέτες που παρασκευάζονται στις άλλες χώρες της Μεσογείου και στην Αμερική:
- το χρώμα της ομελέτας είναι πιο λευκό
- ψήνεται πιο γρήγορα, μόνο σε τηγάνι
- διπλώνεται συνήθως σε 3 σημεία, σερβίρεται μόνο ζεστή κ.ά.[2][6][29]
Ωστόσο, στις περιοχές νοτιότερα, με μεσογειακή κουζίνα ή με επιρροές από αυτή, οι ομελέτες έχουν συνήθως μεγαλύτερο πάχος. Στη γαλλική Βασκονία η τοπική πικάντικη ομελέτα pipérade γίνεται με κρεμμύδι, ντομάτες και πράσινες πιπεριές, σοταρισμένες με κόκκινες πιπεριές Espelette.[30][31] Στην Κορσική δημοφιλής είναι η frittata al brocciu, στην οποία προστίθεται το φημισμένο τυρί brocciu (μπροτσιού).[32][33]
Δυτική Ευρώπη
Στην Αγγλία, η ομελέτα αποτελεί ένα από τα κύρια πρωινά πιάτα,[10] ιδίως τις υγρές και κρύες ημέρες του χειμώνα. Συνδυάζεται με ροφήματα όπως τσάι με γάλα (white tea), χυμούς ή με κόκκινο κρασί. Λέγεται πως, όταν ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, σερ Στάφορντ Κριπς, δείπνησε με τη βασιλική οικογένεια, στο ανάκτορο Μπαλμόραλ, του προσφέρθηκε μόνο μια ομελέτα, καθώς η βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία είχε προηγουμένως αρνηθεί την ασφαλή μεταφορά της στον Καναδά, κατανοούσε τη σοβαρότητα της κατάστασης και ζούσε και η ίδια, όσο πιο λιτά γινόταν τις δύσκολες ώρες του πολέμου.[10]
Στην Ιρλανδία το έντονο και διαρκές χτύπημα των αβγών έχει ως αποτέλεσμα μια πλατιά ομελέτα, στην οποία προστίθενται πατάτες και κρεμμυδάκια, ενώ περιέχει μικρή ποσότητα χυμού λεμονιού.[34]
Βόρεια Ευρώπη
Στη Γερμανία γνωστό παραδοσιακό πρωινό είναι το Bauernfrühstück, ομελέτα η οποία γίνεται με μπέικον και πατάτες. Ομελέτες ψήνονται στο φούρνο με λουκάνικα, μπέικον, ένταμερ, κρεμμύδια, πιπεριές, μαϊντανό και κρέμα γάλακτος και συνοδεύονται με μπίρα.[10]
Στη Δανία σερβίρεται με ζαμπόν, κρεμμύδια, μαϊντανό, σέλινο και άνηθο.[35]
Στη Σουηδία η παραδοσιακή συνταγή περιλαμβάνει μπέικον, κρεμμύδια, πατάτες και μοσχοκάρυδο και συνοδεύεται, συνήθως, με σουηδικές φρυγανιές.[εκκρεμεί παραπομπή]
Αμερική
Στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης λεπτή, αν και χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη δεξιοτεχνία όπως στη γαλλική ομελέτα. Το χρώμα της ενδέχεται να είναι πιο σκούρο, καθώς ψήνεται πιο αργά, ενώ συνήθως διπλώνεται στη μέση.[29]
Σε πολλά εστιατόρια της πάλαι ποτέ Άγριας Δύσης παρασκευάζεται η ομελέτα γουέστερν (Western), η οποία προήλθε από την ομελέτα φου γιανγκ της αμερικανοκινεζικής κουζίνας, με επιρροές από την βασκική pipérade.[36] Η παραδοσιακή συνταγή περιέχει κρεμμύδια ψιλοκομμένα σε κύβους, πράσινες πιπεριές και ζαμπόν.[29][37][38] Η ομελέτα φου γιάνγκ (αγγλ. egg foo young, egg fooyung, egg foo yong, egg fu yung ή egg furong, κιν. 芙蓉蛋) είναι πιάτο της σινοϊνδονησιακής και της βρετανο- και αμερικανοκινεζικής κουζίνας.[39]
Ασία
Στην Ιαπωνία η ομελέτα ονομάζεται ταμαγκογιάκι (tamagoyaki) και σερβίρεται με ζάχαρη και σόγια.
Στην Ινδία συνοδεύεται με ζεστή πίτα από ψωμί, το λεγόμενο τσαπάτι,[10] κρεμμύδια, ντομάτες, τσίλι και κορίανδρο.
Στο Ιράν λέγεται κουκού (kuku) και είναι παρόμοια με την ισπανική ομελέτα[40] Το σάμπζι κουκού (sabzi kuku) γίνεται με σκληρά χόρτα / σπανάκι, τηγανίζεται και από τις δύο πλευρές και σερβίρεται με ψωμί και γιαούρτι. Στο παραδοσιακό τραπέζι της ιρανικής Πρωτοχρονιάς (Νορούζ) τα χόρτα στο σάμπζι κουκού συμβολίζουν την αναγέννηση και τα αβγά τη γονιμότητα και την ευτυχία για την επόμενη χρονιά.[41][42] Στην Αρμενία ονομάζεται παρόμοια sebze kuku.[43] Στη Γεωργία η ομελέτα φτιάχεται με κρεμμύδια, πιπεριές και ντομάτες.[εκκρεμεί παραπομπή] Άλλη γνωστή παραλλαγή της ομελέτας στο Ιράν είναι η κουκού μπαντεντζάν (kuku bandenjan), η οποία γίνεται με μελιτζάνα.[40][44][45]
Στην Κίνα υπάρχει το πιάτο ταμάγκο (tamago), μια γλυκιά και πολύ λεπτή ομελέτα.[10] Μια άλλη παραλλαγή περιλαμβάνει σόγια, μανιτάρια, φασόλια, γαρίδες και κρεμμύδια.
Αφρική
Στον αραβικό κόσμο, η ομελέτα φτιάχνεται με κρεμμύδια, δυόσμο και τυρί.
Αναφορές
Πολύς καβγάς για μια ομελέτα. Πόσο απαίσιο να κυνηγάς έναν άνθρωπο για ένα ασήμαντο θέμα σαν αυτό! Μπορεί να διαφωνώ με ό,τι λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να τό λες.
– Η αντίδραση του Βολταίρου, μετά το κάψιμο του βιβλίου Περί του πνεύματος (De l’esprit), του Γάλλου φιλοσόφου Κλοντ Αντριάν Ελβετίς, το οποίο εκδόθηκε το 1758.[46]
Δείτε επίσης
- Αυγό
- Στραπατσάδα
- pipérade
Σημειώσεις
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Συνταγές