Πανδημία

Η πανδημία είναι μια επιδημία που εκδηλώνεται σε κλίμακα που ξεπερνά τα διεθνή σύνορα, επηρεάζοντας συνήθως τους ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα.^[7] Ο ορισμός της πανδημίας αφορά κατά βάση την επέκταση και την εξάπλωση της νόσου και δεν σχετίζεται με τη θνητότητά της. Επίσης, μια ασθένεια ή κατάσταση δεν είναι πανδημία απλώς και μόνο επειδή είναι διαδεδομένη ή σκοτώνει πολλούς ανθρώπους. Πρέπει επίσης να είναι μολυσματική. Για παράδειγμα, ο καρκίνος είναι υπεύθυνος για πολλούς θανάτους αλλά δεν θεωρείται πανδημία, επειδή η ασθένεια δεν είναι μεταδοτική (δηλαδή εύκολα μεταδοτική) και δεν είναι καν λοιμώδης.^[8]

Στάδια

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εφάρμοζε στο παρελθόν μια ταξινόμηση έξι σταδίων για να περιγράψει τη διαδικασία με την οποία ένας νέος ιός γρίπης προχωρά από τις πρώτες λοιμώξεις στους ανθρώπους σε μια πανδημία. Ξεκινά όταν τα περισσότερα ζώα έχουν μολυνθεί από έναν ιό και μερικές περιπτώσεις που τα ζώα μολύνουν ανθρώπους και μετά μεταβαίνει στο στάδιο όπου ο ιός αρχίζει να μεταδίδεται απευθείας μεταξύ των ανθρώπων και τελειώνει με το στάδιο που οι λοιμώξεις στους ανθρώπους από τον ιό έχουν εξαπλωθεί παγκοσμίως. Τον Φεβρουάριο του 2020, ένας εκπρόσωπος του ΠΟΥ διευκρίνισε ότι "δεν υπάρχει επίσημη κατηγορία [για πανδημίες]". ^[α][9]

Σχεδιάζοντας για μια πιθανή πανδημία γρίπης, ο ΠΟΥ δημοσίευσε ένα έγγραφο σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές ετοιμότητας για πανδημία το 1999, το οποίο αναθεωρήθηκε το 2005 και το 2009, καθορίζοντας τις φάσεις και τις κατάλληλες ενέργειες για κάθε φάση σε έναν βοηθό με τίτλο περιγραφές φάσης πανδημίας και κύριες ενέργειες ανά φάση. Η αναθεώρηση του 2009, συμπεριλαμβανομένων περιγραφών μιας πανδημίας και των φάσεων που οδήγησαν στη διακήρυξή της, ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2009. Η πανδημία του ιού H1N1 του 2009 δεν διαφαινόταν εκείνη τη στιγμή ούτε αναφερόταν στο έγγραφο.^[11][12] Όλες οι εκδόσεις αυτού του εγγράφου αναφέρονται στη γρίπη. Οι φάσεις καθορίζονται από την εξάπλωση της νόσου. Η μολυσματικότητα και η θνησιμότητα δεν αναφέρονται στον τρέχοντα ορισμό του ΠΟΥ, αν και αυτοί οι παράγοντες έχουν συμπεριληφθεί προηγουμένως.^[13]

Το 2014, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών εισήγαγαν ένα ανάλογο πλαίσιο με τα στάδια της πανδημίας του ΠΟΥ με τίτλο Πλαίσιο Διαστημάτων για Πανδημίες (Pandemic Intervals Framework).^[14] Περιλαμβάνει δύο διαστήματα πριν από την πανδημία,

• Έρευνα
• Αναγνώριση

και τέσσερα διαστήματα πανδημίας,

• Την έναρξη
• Επιτάχυνση
• Επιβράδυνση
• Προετοιμασία

Βαρύτητα

Το 2014, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών υιοθέτησαν το Πλαίσιο Αξιολόγησης της Πανδημικής Σοβαρότητας (PSAF) για να εκτιμήσουν τη σοβαρότητα των πανδημιών.^[14] Το PSAF αντικατέστησε τον γραμμικό δείκτη βαρύτητας της πανδημίας του 2007, ο οποίος ανέλαβε 30% εξάπλωση και μέτρησε το ποσοστό θνητότητας των περιπτώσεων (CFR) για να εκτιμήσει τη σοβαρότητα και την εξέλιξη της πανδημίας.^[15]

Ιστορικά, η μέτρηση της βαρύτητας της πανδημίας βασίστηκε στο ποσοστό θνητότητας.^[16] Ωστόσο, το ποσοστό θνητότητας μπορεί να μην είναι επαρκές μέτρο καθορισμού της σοβαρότητας της πανδημίας κατά τη διάρκεια μιας πανδημικής απάντησης, επειδή:^[17]

• Οι θάνατοι ενδέχεται να εκδηλώνονται αρκετές εβδομάδες μετά τα περιστατικά, υποτιμώντας την θνητότητα
• Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων μπορεί να μην είναι γνωστός, οδηγώντας σε υπερεκτίμηση της θνητότητας^[18]
• Ο καθορισμός μίας θνητότητας για ολόκληρο τον πληθυσμό μπορεί να αποκρύψει την επίδραση σε ευάλωτους υπο-πληθυσμούς, όπως παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με χρόνιες παθήσεις και μέλη ορισμένων φυλετικών και εθνικών μειονοτήτων
• Οι θάνατοι από μόνοι τους μπορεί να μην ευθύνονται για τα πλήρη αποτελέσματα της πανδημίας, όπως απουσίες ή ζήτηση υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης

Για να ληφθούν υπόψη οι περιορισμοί της μέτρησης του ποσοστού θνησιμότητας μόνο, το PSAF βαθμολογεί τη σοβαρότητα της έξαρσης μιας νόσου σε δύο διαστάσεις: την κλινική σοβαρότητα της ασθένειας σε μολυσμένα άτομα και τη μεταδοτικότητα της μόλυνσης στον πληθυσμό.^[17] Κάθε ιδιότητα μπορεί να μετρηθεί χρησιμοποιώντας περισσότερες από μία μετρήσεις, οι οποίες κλιμακώνονται ώστε να επιτρέπουν τη σύγκριση των διαφορετικών μετρήσεων. Η κλινική σοβαρότητα μπορεί αντ 'αυτού να μετρηθεί, για παράδειγμα, ως η αναλογία θανάτων προς νοσηλείες ή χρήση γενετικών δεικτών μολυσματικότητας. Η μεταδοτικότητα μπορεί να μετρηθεί, για παράδειγμα, ως ο βασικός αριθμός αναπαραγωγής R₀ και το διαδοχικό διάστημα ή μέσω υποκείμενης ανοσίας πληθυσμού. Το πλαίσιο δίνει κατευθυντήριες γραμμές για την κλιμάκωση των διαφόρων μέτρων και παραδειγμάτων αξιολόγησης παλαιών πανδημιών χρησιμοποιώντας το πλαίσιο.

Οι βασικές στρατηγικές για τον έλεγχο μιας επιδημίας είναι ο περιορισμός και ο μετριασμός. Ο περιορισμός μπορεί να υιοθετηθεί στα πρώτα στάδια της επιδημίας, συμπεριλαμβανομένου της ιχνηλάτησης επαφών και της απομόνωσης των μολυσμένων ατόμων για να σταματήσει η εξάπλωση της νόσου στον υπόλοιπο πληθυσμό, άλλες παρεμβάσεις της δημόσιας υγείας για τον έλεγχο των λοιμώξεων και θεραπευτικά αντίμετρα, όπως τα εμβόλια που μπορεί να είναι αποτελεσματικά εάν είναι διαθέσιμα.^[19] Όταν γίνει φανερό ότι δεν είναι πλέον δυνατό να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου, η διαχείριση θα περάσει στη συνέχεια στο στάδιο του μετριασμού, στο οποίο λαμβάνονται μέτρα για να επιβραδυνθεί η εξάπλωση της νόσου και να μετριαστούν οι επιπτώσεις της στην κοινωνία και το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Στην πραγματικότητα, μπορούν να ληφθούν ταυτόχρονα μέτρα περιορισμού και μετριασμού.^[20]

Ένα βασικό μέρος της διαχείρισης της έξαρσης μολυσματικών ασθενειών είναι η προσπάθεια μείωσης της κορυφής της επιδημίας, γνωστή ως «ισοπέδωση της καμπύλης».^[21] Αυτό βοηθά στη μείωση του κινδύνου υπερφόρτωσης των υπηρεσιών υγείας και παρέχει περισσότερο χρόνο για την ανάπτυξη εμβολίου και θεραπείας.^[21] Μπορεί να ληφθεί ευρεία ομάδα των λεγόμενων μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων για τη διαχείριση της έξαρσης. Σε μια πανδημία γρίπης, αυτές οι ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν προσωπικά προληπτικά μέτρα όπως η υγιεινή των χεριών, η χρήση μάσκας προσώπου και η καραντίνα, κοινωνικά μέτρα που αποσκοπούν στην κοινωνική αποστασιοποίηση, όπως κλείσιμο σχολείων και ακύρωση μαζικών συγκεντρώσεων, συμμετοχή της κοινότητας για την ενθάρρυνση της αποδοχής και της συμμετοχής σε τέτοιες παρεμβάσεις και περιβαλλοντικά μέτρα όπως καθαρισμός επιφανειών.

Μια άλλη στρατηγική, η καταστολή, απαιτεί πιο ακραίες μακροπρόθεσμες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για την ανατροπή της πανδημίας μειώνοντας τον βασικό αριθμό αναπαραγωγής σε λιγότερο από 1. Την στρατηγική καταστολής, η οποία περιλαμβάνει αυστηρή κοινωνική αποστασιοποίηση σε ολόκληρο τον πληθυσμό, απομόνωση περιστατικών και καραντίνα στο σπίτι, ανέλαβε η Κίνα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όπου ολόκληρες πόλεις τέθηκαν υπό καραντίνα (lockdown), αλλά αυτή η στρατηγική συνεπάγεται σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος.^[22] Μια μέθοδος για αποτελεσματική προσέγγιση ανοσοποιήσεων, που ονομάζεται ανοσοποίηση γνωριμίας έχει αναπτυχθεί από τους Cohen et al.^[23]

Μια εναλλακτική μέθοδος για την αποτελεσματική διακοπή της πανδημίας, βασισμένη στην ταυτοποίηση και τον εμβολιασμό κυρίως όσους διασπείρουν, έχει αναπτυχθεί από τους Liu et al.^[24]

HIV/AIDS

Αν και ο ΠΟΥ χρησιμοποιεί τον όρο "παγκόσμια επιδημία" για να περιγράψει τον HIV («WHO HIV/AIDS Data and Statistics». Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020.  Ανακτήθηκε 12 Απριλίου 2020.), καθώς ο HIV δεν είναι πλέον ανεξέλεγκτος εκτός Αφρικής, ορισμένοι συγγραφείς χρησιμοποιούν τον όρο "πανδημία".^[25] Ο HIV προήλθε από την Αφρική και εξαπλώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της Αϊτής μεταξύ 1966 και 1972.^[26] Το AIDS είναι σήμερα πανδημία στην Αφρική, με ποσοστά μόλυνσης έως και 25% σε ορισμένες περιοχές της νότιας και ανατολικής Αφρικής. Το 2006, ο επιπολασμός του HIV μεταξύ των εγκύων γυναικών στη Νότια Αφρική ήταν 29%.^[27] Η αποτελεσματική εκπαίδευση σχετικά με ασφαλέστερες σεξουαλικές πρακτικές και μέτρα προφύλαξης έναντι της αιματογενούς μετάδοσης βοήθησαν να επιβραδυνθούν οι ρυθμοί μόλυνσης σε αρκετές αφρικανικές χώρες που χρηματοδοτούν εθνικά εκπαιδευτικά προγράμματα.  Υπήρχαν περίπου 1,5 εκατομμύρια νέες μολύνσεις από τον ιό HIV/AIDS το 2020. Όσον αφορά το 2020, υπήρξαν συνολικά περίπου 32,7 εκατομμύρια θάνατοι που σχετίζονται με τον ιό HIV/AIDS από την έναρξη της επιδημίας.^[28]

COVID-19

Ο SARS-CoV-2, ένα νέο στέλεχος κορωνοϊού, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη Ουχάν, Κίνα, στα τέλη Δεκεμβρίου 2019.^[30] Έχει προκαλέσει συρροές περιπτώσεων οξείας αναπνευστικής νόσου, η οποία αναφέρεται ως ασθένεια κορονοϊού 2019 (COVID-19). Περισσότερες από 200 χώρες και εδάφη έχουν πληγεί από την COVID-19, με μεγάλες εστίες να εμφανίζονται στη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, το Μεξικό, το Περού, τη Νότια Αφρική,^[31][32] τη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 11 Μαρτίου 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε την εξάπλωση της COVID-19 ως πανδημία, σηματοδοτώντας την πρώτη παγκόσμια πανδημία μετά την πανδημία της γρίπης των χοίρων το 2009.^[33][34] Στις 24 Μαΐου 2022, ο αριθμός των ατόμων που μολύνθηκαν με τον COVID-19 έφτασε τους 528.548.250 παγκοσμίως, από τους οποίους 498.956.040 έχουν αναρρώσει. Ο αριθμός των νεκρών είναι 6.302.499.^[35] Πιστεύεται ότι αυτά τα στοιχεία είναι υποεκτιμημένα καθώς οι διαγνωστικοί έλεγχοι δεν ξεκίνησαν στα αρχικά στάδια της επιδημίας και πολλοί άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τον ιό δεν έχουν ή έχουν μόνο ήπια συμπτώματα και μπορεί να μην έχουν διαγνωστεί. Ομοίως, ο αριθμός των αναρρώσεων μπορεί επίσης να έχει υποεκτιμηθεί καθώς απαιτείται διαγνωστικός έλεγχος πριν τα κρούσματα αναγνωριστούν επίσημα ως αναρρώσαντες και οι θάνατοι μερικές φορές αποδίδονται σε άλλες νόσους. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα σε μεγάλες αστικές περιοχές όπου σημαντικός αριθμός ασθενών πέθανε ενώ βρίσκονταν στις ιδιωτικές τους κατοικίες. Αργότερα ανακαλύφθηκε ότι η ασυμπτωματική υποξία λόγω πνευμονικής νόσου COVID-19 μπορεί να ευθύνεται για πολλές τέτοιες περιπτώσεις.^[36] Η χωροχρονική ανάλυση εξάπλωσης του COVID-19 στα αρχικά στάδια στην Κίνα και την Ιταλία πραγματοποιήθηκε από τους Gross et al.^[37] Μοντέλο της πιθανότητας παγκόσμιας μετάδοσης αναπτύχθηκε και από τους Valdez et al.^[38]

Στην ανθρώπινη ιστορία, γενικά οι ζωονόσοι όπως η γρίπη και η φυματίωση απαρτίζουν τις περισσότερες διαδεδομένες εξάρσεις, που είναι αποτέλεσμα της εξημέρωσης των ζώων. Υπήρξαν πολλές ιδιαίτερα σημαντικές επιδημίες που αξίζουν να αναφερθούν παραπάνω από την «απλή» καταστροφή των πόλεων:

• Λοιμός των Αθηνών (430 έως 426 π.Χ.): Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ο τυφοειδής πυρετός σκότωσε το ένα τέταρτο των αθηναϊκών στρατευμάτων και το ένα τέταρτο του πληθυσμού. Αυτή η ασθένεια αποδυνάμωσε καθοριστικά την κυριαρχία της Αθήνας, αλλά η μεγάλη μολυσματικότητα της νόσου εμπόδισε την ευρύτερη εξάπλωσή της, δηλ. σκότωσε τους ξενιστές της με ρυθμό γρηγορότερο από όσο μπορούσαν να το διαδώσουν. Η ακριβής αιτία της πανώλης ήταν άγνωστη για πολλά χρόνια. Τον Ιανουάριο του 2006, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέλυσαν δόντια που ανακτήθηκαν από έναν ομαδικό τάφο και επιβεβαίωσαν την παρουσία βακτηρίων που προκαλούν τυφοειδή πυρετό.^[39]
• Λοιμός των Αντωνίνων (165 έως 180 μ.Χ.): Πιθανώς ιλαρά ή ευλογιά που έφεραν στην ιταλική χερσόνησο οι στρατιώτες που επέστρεφαν από την Εγγύς Ανατολή, σκότωσε το ένα τέταρτο των μολυσμένων, έως και πέντε εκατομμύρια άτομα συνολικά.^[40]
• Λοιμός του Κυπριανού (251–266 μ.Χ.): Μια δεύτερη έξαρση της ίδιας ασθένειας με την πανώλη του Αντωνίνου σκότωνε (λέγεται) 5.000 άτομα την ημέρα στη Ρώμη.
• Πανώλη του Ιουστινιανού (541 έως 750 μ.Χ.): Η πρώτη καταγεγραμμένη εστία βουβωνικής πανώλης ξεκίνησε στην Αίγυπτο και έφτασε στην Κωνσταντινούπολη την επόμενη άνοιξη, σκοτώνοντας (σύμφωνα με τον Βυζαντινό χρονικό Προκόπιο) 10.000 ανθρώπους την ημέρα στο απόγειό της, και ίσως το 40% των κατοίκων της πόλης. Η πανώλη αφάνισε το ένα τέταρτο έως το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού του γνωστού κόσμου.^[41] Προκάλεσε μείωση του πληθυσμού της Ευρώπης κατά περίπου 50% μεταξύ 550 μ.Χ. και 700 μ.Χ.
• Μαύρος Θάνατος (1331 έως 1353): Ο συνολικός αριθμός των θανάτων παγκοσμίως εκτιμάται σε 75 έως 200 εκατομμύρια. Οκτακόσια χρόνια μετά την τελευταία έξαρση, η πανώλη επέστρεψε στην Ευρώπη. Ξεκινώντας από την Ασία, η ασθένεια έφτασε στη Μεσόγειο και τη δυτική Ευρώπη το 1348 (πιθανώς από Ιταλούς εμπόρους που έφυγαν από τις μάχες στην Κριμαία) και σκότωσε περίπου 20 έως 30 εκατομμύρια Ευρωπαίους σε έξι χρόνια -^[42] το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού^[43] και έως το μισό στις αστικές περιοχές που επλήγησαν περισσότερο. Ήταν η πρώτη από έναν κύκλο ευρωπαϊκών επιδημιών πανούκλας που συνεχίστηκε μέχρι τον 18ο αιώνα.^[44] Υπήρχαν περισσότερες από 100 επιδημίες πανώλης στην Ευρώπη αυτή την περίοδο.^[45] Η ασθένεια επανερχόταν στην Αγγλία κάθε δύο έως πέντε χρόνια από το 1361 έως το 1480.^[46] Μέχρι τη δεκαετία του 1370, ο πληθυσμός της Αγγλίας μειώθηκε κατά 50%.^[47] Η Μεγάλη Πανώλη του Λονδίνου το 1665–66 ήταν η τελευταία μεγάλη εστία της πανώλης στην Αγγλία και σκότωσε περίπου 100.000 ανθρώπους, το 20% του πληθυσμού του Λονδίνου.^[48]
• Τρίτη πανδημία πανώλης (1855): Ξεκινώντας από την Κίνα, εξαπλώθηκε στην Ινδία, όπου πέθαναν 10 εκατομμύρια άνθρωποι.^[49] Κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν την πρώτη επιδημίας: η πανούκλα του Σαν Φρανσίσκο το 1900-1904.^[50] Σήμερα, σποραδικές περιπτώσεις πανούκλας εξακολουθούν να εμφανίζονται στις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες.^[51]
• Η ισπανική γρίπη 1918-1920 μολύνει μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους^[4] - σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των απομακρυσμένων νησιών του Ειρηνικού και στην Αρκτική - σκοτώνοντας 20 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους.^[4][52] Οι περισσότερες εξάρσεις γρίπης σκοτώνουν δυσανάλογα τους πολύ νέους και τους πολύ γέρους, αλλά η πανδημία του 1918 είχε ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό θνησιμότητας νέων ενηλίκων.^[53] Σκότωσε περισσότερους ανθρώπους σε 25 εβδομάδες από ό, τι το AIDS στα πρώτα 25 χρόνια.^[54][55] Μαζικές κινήσεις στρατευμάτων και μεγάλη πυκνότητα ατόμων κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τη βοήθησαν να εξαπλωθεί και να μεταλλαχθεί γρηγορότερα και η ευαισθησία των στρατιωτών στη γρίπη μπορεί να έχει αυξηθεί από το στρες, τη δυσθρεψία και τις επιθέσεις με χημικά όπλα.^[56] Τα βελτιωμένα μέσα μετακίνησης διευκόλυναν τη μετάδοση της νόσου σε στρατιώτες, ναύτες και πολίτες.^[57]

Οι συναντήσεις μεταξύ Ευρωπαίων εξερευνητών και πληθυσμών στον υπόλοιπο κόσμο συχνά εισήγαγαν επιδημίες εξαιρετικής μολυσματικότητας. Ασθένειες σκότωσαν μέρος του γηγενή πληθυσμού των Καναρίων Νήσων τον 16ο αιώνα (Γουάντσε). Ο μισός ιθαγενής πληθυσμός της Ισπανιόλας σκοτώθηκε το 1518 από ευλογιά. Η ευλογιά έπληξε επίσης το Μεξικό τη δεκαετία του 1520, σκοτώνοντας 150.000 άτομα μόνο στο Τενοτστιτλάν, συμπεριλαμβανομένου του αυτοκράτορα, και στο Περού τη δεκαετία του 1530, βοηθώντας τους Ευρωπαίους κατακτητές.^[58] Η ιλαρά σκότωσε άλλα δύο εκατομμύρια γηγενείς Μεξικανούς τον 17ο αιώνα. Το 1618-1619, η ευλογιά εξαφάνισε το 90% των ιθαγενών Αμερικανών στον κόλπο της Μασαχουσέτης. Κατά τη δεκαετία του 1770, η ευλογιά σκότωσε τουλάχιστον το 30% των Ινδιάνων της Βορειοδυτικής Αμερικής.^[59] Οι επιδημίες ευλογιάς το 1780–1782 και το 1837–1838 προκάλεσαν δραστική μείωση του πληθυσμού των Ινδιάνων της Πεδιάδας.^[60] Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο θάνατος έως και 95% του πληθυσμού των ιθαγενών Αμερικανών του Νέου Κόσμου προκλήθηκε από Ευρωπαίους που εισήγαγαν ασθένειες του Παλαιού Κόσμου όπως η ευλογιά, η ιλαρά και η γρίπη.^[61] Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι Ευρωπαίοι είχαν αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό ανοσία αγέλης σε αυτές τις ασθένειες, ενώ οι αυτόχθονες λαοί δεν είχαν τέτοια ανοσία.^[62]

Η ευλογιά, που εισήχθη από τους Ευρωπαίους εποίκους το 1789 στην ηπειρωτική Αυστραλία, κατέστρεψε τον πληθυσμό των Αυστραλών ιθαγενών, σκοτώνοντας έως και το 50% αυτών που μολύνθηκαν με τη νόσο κατά τις πρώτες δεκαετίες αποικισμού. Σκότωσε επίσης πολλούς Μαορί της Νέας Ζηλανδίας.^[63] Το 1848–49, περίπου 40.000 από τους 150.000 Χαβανέζους εκτιμάται ότι πέθαναν από ιλαρά, κοκίτη και γρίπη. Οι εισαγόμενες ασθένειες, κυρίως η ευλογιά, σχεδόν εξαφάνισαν τον ιθαγενή πληθυσμό του νησιού του Πάσχα.^[64] Η ιλαρά σκότωσε περισσότερους από 40.000 στα Φίτζι, περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού, το 1875, και στις αρχές του 19ου αιώνα έπληξε τον πληθυσμό του Μεγάλου Ανταμάν.^[65] Ο πληθυσμός των Αϊνού μειώθηκε δραστικά τον 19ο αιώνα, λόγω σε μεγάλο βαθμό των μολυσματικών ασθενειών που έφεραν οι Ιάπωνες άποικοι που εγκαταστάθηκαν στο Χοκκάιντο.^[66]

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η σύφιλη μεταφέρθηκε από τον Νέο Κόσμο στην Ευρώπη μετά τα ταξίδια του Κολόμβου. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να έχουν μεταφέρει τα μη λοιμώδη τροπικά βακτήρια πίσω, όπου οι οργανισμοί μπορεί να μεταλλάχθηκαν σε πιο θανατηφόρα μορφή στις διαφορετικές συνθήκες της Ευρώπης.^[67] Η ασθένεια ήταν πιο συχνά θανατηφόρα από ό, τι σήμερα. Η σύφιλη προκάλεσε πολυάριθμους θανάτους στην Ευρώπη κατά την Αναγέννηση.^[68] Μεταξύ 1602 και 1796, η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικής Ινδίας έστειλε σχεδόν ένα εκατομμύριο Ευρωπαίους να εργαστούν στην Ασία. Τελικά, λιγότερο από το ένα τρίτο επέστρεψαν στην Ευρώπη. Η πλειοψηφία πέθανε από ασθένειες.^[69] Ασθένειες σκότωσαν περισσότερους Βρετανούς στρατιώτες στην Ινδία και τη Νότια Αφρική παρά ο πόλεμος.^[70]

Χολέρα

Από τη στιγμή που έγινε ευρέως διαδεδομένη τον 19ο αιώνα, η χολέρα σκότωσε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους.

• Πανδημία χολέρας 1817-1824. Προηγουμένως περιορισμένη στην ινδική υποήπειρο, η πανδημία ξεκίνησε στη Βεγγάλη και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλη την Ινδία έως το 1820. 10.000 Βρετανοί στρατιώτες και χιλιάδες Ινδοί πέθαναν κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας.^[71] Επεκτάθηκε μέχρι την Κίνα, την Ινδονησία (όπου περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι υπέκυψαν μόνο στο νησί της Ιάβας) και την Κασπία Θάλασσα πριν υποχωρήσει. Οι θάνατοι στην ινδική υποήπειρο μεταξύ 1817 και 1860 εκτιμάται ότι έχουν ξεπεράσει τα 15 εκατομμύρια. Άλλα 23 εκατομμύρια πέθαναν μεταξύ 1865 και 1917. Οι θάνατοι των Ρώσων σε παρόμοια περίοδο ξεπέρασαν τους 2 εκατομμύρια.^[72]
• Πανδημία χολέρας 1826-1837. Έφτασε στις Ρωσία, Ουγγαρία (περίπου 100.000 θάνατοι) και Γερμανία το 1831, Λονδίνο το 1832 (περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι πέθαναν στο Ηνωμένο Βασίλειο),^[73] Γαλλία, Καναδάς ( Οντάριο) και Ηνωμένες Πολιτείες (Νέα Υόρκη) το ίδιο έτος^[74] και στις ακτές του Ειρηνικού της Βόρειας Αμερικής έως το 1834. Πιστεύεται ότι περισσότεροι από 150.000 Αμερικανοί πέθαναν από χολέρα μεταξύ 1832 και 1849.^[75]
• Πανδημία χολέρας 1846-1860. Έπληξε σφόδρα τη Ρωσία, με περισσότερους από ένα εκατομμύριο νεκρούς. Μία έξαρση δύο ετών ξεκίνησε στην Αγγλία και την Ουαλία το 1848 και στοίχισε τη ζωή σε 52.000 ανθρώπους.^[76] Σε όλη την Ισπανία, η χολέρα προκάλεσε περισσότερους από 236.000 θανάτους το 1854–55.^[77] Πήρε 200.000 ζωές στο Μεξικό.^[78]
• Πανδημία χολέρας 1863–75. Διαδόθηκε κυρίως στην Ευρώπη και την Αφρική. Τουλάχιστον 30.000 από τους 90.000 προσκυνητές της Μέκκας έπεσαν θύματα της ασθένειας. Η χολέρα προκάλεσε 90.000 θανάτους στη Ρωσία το 1866.^[79]
• Το 1866, σημειώθηκε έξαρση στη Βόρεια Αμερική. Σκότωσε περίπου 50.000 Αμερικανούς.^[75]
• Πανδημία χολέρας 1881-96. Η επιδημία 1883-1887 προκάλεσε τον θάνατο 250.000 στην Ευρώπη και τουλάχιστον 50.000 στην Αμερική. Η χολέρα διεκδίκησε 267.890 ζωές στη Ρωσία (1892),^[80] 120.000 στην Ισπανία,^[81] 90.000 στην Ιαπωνία και 60.000 στην Περσία.
• Πανδημία χολέρας 1899-1923. Επηρέασε λιγότερο την Ευρώπη λόγω των προόδων στη δημόσια υγεία, αλλά η Ρωσία επλήγη και πάλι σφόδρα (περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι πέθαναν από χολέρα κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα).^[82] Η έκτη πανδημία σκότωσε περισσότερους από 800.000 στην Ινδία. Η επιδημία χολέρας 1902-1904 στοίχισε περισσότερες από 200.000 ζωές στις Φιλιππίνες.
• Πανδημία χολέρας 1961–75. Άρχισε στην Ινδονησία, ονομάστηκε El Tor από τον νέο βιοτύπο που ευθύνεται για την πανδημία και έφτασε στο Μπαγκλαντές το 1963, στην Ινδία το 1964 και στη Σοβιετική Ένωση το 1966. Από τότε η πανδημία έχει φτάσει στην Αφρική, τη Νότια Αμερική και την Κεντρική Αμερική.

Γρίπη

• Ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης, ο «πατέρας της Ιατρικής», περιέγραψε για πρώτη φορά τη γρίπη το 412 π.Χ..
• Η πρώτη πανδημία γρίπης που περιγράφηκε παθολογικά συνέβη το 1510. Από την πανδημία του 1580, οι πανδημίες γρίπης εμφανίζονται κάθε 10 έως 30 χρόνια.^[83]
• Η πανδημία γρίπης 1889-1890, γνωστή και ως Ρωσική Γρίπη ή Ασιατική Γρίπη, αναφέρθηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 1889 στην Μπουχάρα του Ουζμπεκιστάν. Μέχρι τον Οκτώβριο, είχε φτάσει στο Τομσκ και τον Καύκασο. Εξαπλώθηκε γρήγορα δυτικά και έπληξε τη Βόρεια Αμερική τον Δεκέμβριο του 1889, τη Νότια Αμερική τον Φεβρουάριο -Απρίλιο του 1890, την Ινδία τον Φεβρουάριο -Μάρτιο του 1890 και την Αυστραλία τον Μάρτιο -Απρίλιο του 1890. Οι υποτύποι H3N8 και H2N2 του ιού της γρίπης Α έχουν προσδιοριστεί ο καθένας ως πιθανές αιτίες. Είχε πολύ υψηλό ποσοστό θνητότητας, προκαλώντας περίπου ένα εκατομμύριο θανάτους.^[84]
• Η «ισπανική γρίπη», 1918-1919. Για πρώτη φορά εντοπίστηκε στις αρχές Μαρτίου του 1918 στα στρατεύματα των ΗΠΑ που εκπαιδεύονταν στο στρατόπεδο Φάουνστον του Κάνσας. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1918, είχε εξαπλωθεί για να γίνει μια παγκόσμια πανδημία σε όλες τις ηπείρους, και τελικά μολύνθηκε περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού (ή 500 εκατομμύρια άτομα).^[4] Ασυνήθιστα θανατηφόρα και μολυσματική, τελείωσε σχεδόν τόσο γρήγορα όσο ξεκίνησε και εξαφανίστηκε εντελώς μέσα σε διάστημα 18 μηνών. Μέσα σε έξι μήνες, περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν νεκροί.^[4] Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ο συνολικός αριθμός των θανάτων παγκοσμίως είναι υπερδιπλάσιος από αυτόν. Περίπου 17 εκατομμύρια πέθαναν στην Ινδία, 675.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες, και 200.000 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο ιός που προκάλεσε την ισπανική γρίπη θεωρείται επίσης ως αιτία της ληθαργικής εγκεφαλίτιδας στα παιδιά.^[85] Ο ιός ανακατασκευάστηκε πρόσφατα από επιστήμονες στο CDC που μελέτησαν υπολείμματα που διατηρήθηκαν στο μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αλάσκας. Ο ιός H1N1 έχει μια μικρή αλλά κρίσιμη δομή που μοιάζει με την ισπανική γρίπη.^[86]
• Η «Ασιατική γρίπη», 1957–58. Ένας ιός H2N2 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα στα τέλη Φεβρουαρίου 1957. Προκάλεσε περίπου δύο εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως.^[87]
• Η «Γρίπη του Χονγκ Κονγκ», 1968–69. Ένας ιός H3N2 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Χονγκ Κονγκ στις αρχές του 1968 και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, διήρκεσε μέχρι το 1972. Αυτή η πανδημία σκότωσε περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως.^[88]
• Η «Ρωσική γρίπη του 1977», 1977-79 που προκλήθηκε από ιό H1N1 αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τη Σοβιετική Ένωση το 1977. Η πανδημία έχει προκαλέσει περίπου 700.000 θανάτους παγκοσμίως^[89][90] και επηρέασε κυρίως τον νεότερο πληθυσμό.^[91]
• Η «Γρίπη των Χοίρων», 2009–10. Ένας ιός H1N1 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Μεξικό στις αρχές του 2009. Οι εκτιμήσεις για τη θνησιμότητα αυτής της πανδημίας κυμαίνονται από 150 έως 500 χιλιάδες.^[92][93]

Ευλογιά

Η ευλογιά ήταν μια μεταδοτική ασθένεια που προκλήθηκε από τον ιό της βαριόλας. Η ασθένεια σκότωνε περίπου 400.000 Ευρωπαίους ετησίως κατά τα τελευταία χρόνια του 18ου αιώνα. Κατά τον 20ό αιώνα, εκτιμάται ότι η ευλογιά ευθύνεται για 300-500 εκατομμύρια θανάτους.^[94][95] Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, εκτιμάται ότι 50 εκατομμύρια κρούσματα ευλογιάς εμφανίζονταν στον κόσμο κάθε χρόνο. Μετά από επιτυχημένες εκστρατείες εμβολιασμού καθ 'όλη τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα, ο ΠΟΥ πιστοποίησε την εξάλειψη της ευλογιάς τον Δεκέμβριο του 1979. Μέχρι σήμερα, η ευλογιά είναι η μόνη μολυσματική ασθένεια του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί εντελώς^[96] και ένας από τους δύο μολυσματικούς ιούς που έχουν ποτέ εξαλειφθεί, μαζί με την πανώλη των βοοειδών.^[97]

Ιλαρά

Ιστορικά, η ιλαρά ήταν διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο, καθώς είναι εξαιρετικά μεταδοτική. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Ανοσοποίησης των ΗΠΑ, μέχρι το 1962 το 90% των ανθρώπων είχαν μολυνθεί από ιλαρά μέχρι την ηλικία των 15 ετών^[98] Πριν από την εισαγωγή του εμβολίου το 1963, υπήρχαν τρία έως τέσσερα εκατομμύρια νέα κρούσματα στις ΗΠΑ κάθε χρόνο.^[99] Η ιλαρά σκότωσε περίπου 200 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως τα τελευταία 150 χρόνια.^[100] Μόνο το 2000, η ιλαρά σκότωσε περίπου 777.000 παγκοσμίως από 40 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως.^[101]

Η ιλαρά είναι μια ενδημική ασθένεια, που σημαίνει ότι ήταν συνεχώς παρούσα σε μια κοινότητα και πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν αντίσταση. Σε πληθυσμούς που δεν έχουν εκτεθεί σε ιλαρά, η έκθεση σε μια νέα ασθένεια μπορεί να είναι καταστροφική. Το 1529, ένα ξέσπασμα ιλαράς στην Κούβα σκότωσε τα δύο τρίτα των ιθαγενών που είχαν προηγουμένως επιζήσει από την ευλογιά.^[102] Η ασθένεια είχε καταστρέψει το Μεξικό, την Κεντρική Αμερική και τον πολιτισμό των Ίνκας.

Φυματίωση

Το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μολυνθεί από το Μυκοβακτήριο της φυματίωσης και οι νέες μολύνσεις συμβαίνουν με ρυθμό μία ανά δευτερόλεπτο.^[103] Περίπου το 5-10% αυτών των λανθάνουσων λοιμώξεων θα εξελιχθούν τελικά σε ενεργή ασθένεια, η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί, σκοτώνει περισσότερα από τα μισά θύματά της. Κάθε χρόνο, οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι αρρωσταίνουν από φυματίωση και δύο εκατομμύρια πεθαίνουν από τη νόσο παγκοσμίως. Τον 19ο αιώνα, η φυματίωση σκότωσε περίπου το ένα τέταρτο του ενήλικου πληθυσμού της Ευρώπης.^[104] Έως το 1918, ένας στους έξι θανάτους στη Γαλλία εξακολουθούσε να προκαλείται από φυματίωση. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η φυματίωση σκότωσε περίπου 100 εκατομμύρια ανθρώπους.^[100] Η φυματίωση εξακολουθεί να είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας στον αναπτυσσόμενο κόσμο.^[105] Το 2018, η φυματίωση γίνεται η κύρια αιτία θανάτου από μολυσματική ασθένεια, με περίπου 1,5 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως.^[106]

Ελονοσία

Η ελονοσία είναι ευρέως διαδεδομένη σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής. Κάθε χρόνο, υπάρχουν 350-500 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας.^[107] Η αντοχή στα φάρμακα αποτελεί ένα αυξανόμενο πρόβλημα στη θεραπεία της ελονοσίας τον 21ο αιώνα, αφού η αντίσταση είναι πλέον κοινή σε όλες τις κατηγορίες ανθελονοσιακών φαρμάκων, εκτός από τις αρτεμισινίνες.^[108]

Η ελονοσία ήταν κάποτε κοινή και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και τηςΒόρειας Αμερικής, όπου τώρα είναι ανύπαρκτη.^[109] Η ελονοσία μπορεί να συνέβαλε στην παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.^[110] Η ασθένεια έγινε γνωστή ως « Ρωμαϊκός πυρετός ». Το Plasmodium falciparum έγινε πραγματική απειλή για τους αποίκους και τους αυτόχθονες όταν εισήχθη στην Αμερική μαζί με το εμπόριο σκλάβων. Η ελονοσία κατέστρεψε την αποικία του Τζέιμσταουν και ρήμαζε τακτικά τα νότια και τα μεσοδυτικά των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέχρι το 1830, είχε φτάσει στον Βορειοδυτικό Ειρηνικό.^[111] Κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, υπήρχαν περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια κρούσματα ελονοσίας μεταξύ στρατιωτών και των δύο πλευρών.^[112] Οι νότιες ΗΠΑ συνέχισαν να πλήττονται από εκατομμύρια κρούσματα ελονοσίας στη δεκαετία του 1930.^[113]

Σε συνέντευξη Τύπου στις 28 Δεκεμβρίου 2020, ο Δρ Μάικ Ράιαν, επικεφαλής του προγράμματος έκτακτης ανάγκης του ΠΟΥ και άλλοι αξιωματούχοι είπαν ότι η τρέχουσα πανδημία COVID-19 «δεν είναι απαραίτητα η μεγάλη πανδημία» και «η επόμενη πανδημία μπορεί να είναι πιο σοβαρή», πραγματοποιώντας έκκληση για προετοιμασία.^[114] Ο ΠΟΥ και ο ΟΗΕ έχουν προειδοποιήσει ότι ο κόσμος πρέπει να αντιμετωπίσει την αιτία της πανδημίας και όχι μόνο τα υγειονομικά και οικονομικά συμπτώματα.^[115]

Η έκθεση της «εποχής των πανδημιών» του Οκτωβρίου 2020 από τη Διακυβερνητική πλατφόρμα επιστημονικής πολιτικής των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες οικοσυστήματος, γραμμένη από 22 ειδικούς σε διάφορους τομείς, ανέφερε ότι η ανθρωπογενής καταστροφή της βιοποικιλότητας ανοίγει το δρόμο στην εποχή των πανδημιών και θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεταφορά έως και 850.000 ιών από ζώα - ιδίως πτηνά και θηλαστικά - σε ανθρώπους. Η «εκθετική άνοδος» στην κατανάλωση και το εμπόριο προϊόντων όπως το κρέας, το φοινικέλαιο και τα μέταλλα, που διευκολύνθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τα ανεπτυγμένα έθνη και τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό, είναι οι κύριες κινητήριες δυνάμεις αυτής της καταστροφής. Σύμφωνα με τον Πίτερ Ντάσακ, πρόεδρο της ομάδας που συνέταξε την έκθεση, «δεν υπάρχει κανένα μεγάλο μυστήριο σχετικά με την αιτία της πανδημίας Covid-19 ή οποιαδήποτε σύγχρονη πανδημία. Οι ίδιες ανθρώπινες δραστηριότητες που προωθούν την κλιματική αλλαγή και την απώλεια βιοποικιλότητας αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο πανδημίας μέσω των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον μας ». Οι προτεινόμενες επιλογές πολιτικής από την έκθεση περιλαμβάνουν φορολόγηση της παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος, καταστολή του παράνομου εμπορίου άγριων ζώων, απομάκρυνση ειδών υψηλού κινδύνου από το νόμιμο εμπόριο άγριων ζώων, εξάλειψη επιδοτήσεων σε επιχειρήσεις που είναι επιβλαβείς για τον φυσικό κόσμο και δημιουργία παγκόσμιου δικτύου επιτήρησης.^{[116][117][118]}

Οι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά μικροοργανισμοί, οι οποίοι μερικές φορές αναφέρονται ως «υπερβακτηρίδια», μπορεί να συμβάλουν στην επανεμφάνιση ασθενειών που σήμερα ελέγχονται καλά. Για παράδειγμα, οι περιπτώσεις φυματίωσης που είναι ανθεκτικές στις παραδοσιακά αποτελεσματικές θεραπείες παραμένουν αιτία μεγάλης ανησυχίας για τους επαγγελματίες υγείας. Κάθε χρόνο, σχεδόν μισό εκατομμύριο νέα περιστατικά πολυανθεκτικής φυματίωσης (MDR-TB) εκτιμάται ότι εμφανίζονται παγκοσμίως.^[119] Η Κίνα και η Ινδία έχουν το υψηλότερο ποσοστό φυματίωσης ανθεκτικής σε πολλαπλά φάρμακα.^[120] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μολυνθεί από φυματίωση MDR, με το 79 % αυτών των περιπτώσεων να είναι ανθεκτικά σε τρία ή περισσότερα αντιβιοτικά. Το 2005, 124 περιπτώσεις φυματίωσης MDR αναφέρθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκτεταμένα ανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση (XDR TB) εντοπίστηκε στην Αφρική το 2006 και στη συνέχεια ανακαλύφθηκε ότι υπάρχει σε 49 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Υπάρχουν περίπου 40.000 νέες περιπτώσεις XDR-TB ετησίως, εκτιμά ο ΠΟΥ.^[121]

Το 2016, η επιτροπή για το Παγκόσμιο Πλαίσιο Κινδύνων Υγείας για το Μέλλον υπολόγισε ότι οι πανδημίες θα κοστίσουν στην παγκόσμια οικονομία πάνω από 6 τρισεκατομμύρια δολάρια στον 21ο αιώνα - πάνω από 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.^[122] Η ίδια έκθεση συνέστησε τη δαπάνη 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για παγκόσμιες δυνατότητες πρόληψης και αντιμετώπισης για τη μείωση της απειλής από τα πανδημικά γεγονότα, ένα αριθμό που ο Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας αύξησε στα 13 δισεκατομμύρια δολάρια σε μια έκθεση του 2019.^[123] Έχει προταθεί η καταβολή τέτοιων δαπανών από φόρο στην αεροπορία και όχι από, π.χ. φόρους εισοδήματος,^[124] δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της εναέριας κυκλοφορίας στη μετατροπή των τοπικών επιδημιών σε πανδημίες (είναι ο μόνος παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη σε εκσυγχρονισμένα μοντέλα μετάδοσης ασθενειών μεγάλης εμβέλειας^[125]).