Alemaniar Ginea Berria
Alemaniar Ginea Berria (alemanez Deutsch-Neuguinea) Alemaniar Inperioaren protektoratua izan zen 1884tik 1914ra. Ginea Berria uhartearen ipar-ekialdea (alemanez: Kaiser-Wilhelmsland) eta gertuko zenbait uharte talde hartzen zituen.
| Alemaniar Ginea Berria Deutsch-Neuguinea | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1884 – 1918 | |||||||||||||
| Alemaniako kolonia | |||||||||||||
| |||||||||||||
 Germaniar Ginea Berriko lurrak | |||||||||||||
| Geografia | |||||||||||||
| Hiriburuak | Herbertshöhe (Kokopo) Simpsonhafen (Rabaul, 1910tik aurrera) | ||||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||||
| Dirua | Goldmark | ||||||||||||
| Kultura | |||||||||||||
| Hizkuntza(k) | Alemana eta jatorrizko hizkuntzak | ||||||||||||
| Historia | |||||||||||||
| Kolonizazioa | 1884ko azaroaren 3a | ||||||||||||
| Versaillesko Ituna | 1918ko ekainaren 28a | ||||||||||||
| |||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Lurraldeak
Alemaniar Ginea Berriaren lurralde nagusia Kaiser-Wilhelmsland zen, Ginea Berriaren ipar-ekialdeko zatia, gaur egun Papua Ginea Berriaren zati. Kaiser-Wilhelmslandetik mendebaldera dauden Bismarck uhartediko uharteak ere protektoratuaren barnean zeuden.
Bestalde, Alemaniak Ozeano Barean zituen lurralde gehienak, Alemaniar Ginea Berriaren zati ziren: Salomon uhartediko Buka, Bougainville eta zenbait uharte txiki, Karolinak, Palau, Marianak (Guam izan ezik), Marshall uharteak eta Nauru. Orotara, Alemaniar Ginea Berriak 249.500 kilometro koadroko eremua hartzen zuen.
| Lurraldea | Urteak | Eremua | Gaur egungo herrialdea |
|---|---|---|---|
| Kaiser-Wilhelmsland | 1884–1919 | 181.650 km²[1] | Papua Ginea Berria |
| Bismarck uhartedia | 1899–1919 | 49.700 km² | Papua Ginea Berria |
| Buka | 1899–1919 | 492 km²[2] | Papua Ginea Berria |
| Bougainville | 1899–1919 | 9.318 km² | Papua Ginea Berria |
| Palau | 1899–1919 | 466 km² | Palau |
| Karolinak | 1899–1919 | 2.150 km²[3] | Mikronesiako Estatu Federatuak Palau |
| Nauru | 1899–1919 | 21 km²[4] | Nauru |
| Marianak | 1899–1919 | 461 km² | Ipar Marianak |
| Marshall uharteak | 1899–1919 | 181 km²[4] | Marshall Uharteak |
| Alemaniar Samoa | 1900–1919 | 2.842 km² | Samoa |
Historia
1828an Herbehereek Ginea Berriaren mendebaldeko erdia, 141º meridianotik mendebaldera, beretu zuten; baina, 1880ko hamarkada arte, Europako herrialde bakar batek ere ez zituen ekialdeko lurrak bereganatu. 1883an, Queensland britainiar kolonia (Australia), jabetu zen Ginea Berriaren hego-ekialdeaz, britainiar gobernuaren nahien aurka. Horrek Alemaniaren arreta piztu zuen uhartearen hego-ekialdearen gainean, eta 1884ko azaroaren 3an alemaniar bandera jaso zuen Kaiser-Wilhelmslanden, Bismarck uhartedian eta Salomon uharte alemaniarretan. 1885eko urriaren 15ean, Marshall uharteak beretu zituen[5].
1899ko apirilaren 1ean, Alemaniako gobernuak hartu zuen lurralde hauen jabetza, eta lurraldea protektoratu bihurtu zen. Urte bereko uztailaren 30ean Espainiarekin sinatutako hitzarmen baten bitartez, Ozeano Bareko zenbait uhartediren kontrola erdietsi zuen Alemaniak, eta protektoratuari batu zizkion[5].
1914ko irailean, Lehen Mundu Gerra piztu bezain laster, australiar tropek Kaiser-Wilhelmsland eta inguruko uharteak bereganatu zituzten, Karl von Klewitz-ek eta Robert von Blumenthalek zuzendutako erresistentzia labur baten ondoren. Aldi berean, Japoniak Ozeano Bareko gainontzeko uharteak hartu zituen[5].
Gerra ostean, 1919ko Versaillesko Itunaren ondorioz, Alemaniak bere kolonia guztiak galdu zituen, Alemaniar Ginea Berria barne. Hau, Ginea Berriko Lurraldea izena harturik, Nazioen Ligaren mende eta Australiaren administraziopean egon zen, 1949an Papuako Lurraldearekin elkartu zen arte.
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q165008
Multimedia: German New Guinea / Q165008
