Eskoziako geografia

Eskoziak Britainia Handiko uhartearen goikaldeko herena hartzen du, europar kontinentearen ipar-ekialdean. Denera, 78.772 km²-ko eremuan hedatzen da.^[1] Eskoziaren lur-muga bakarra hegoaldean Ingalaterrarekin lotzen duena da eta 96 km ingurutan hedatzen da, ekialdeko kostaldeko Tweed ibaitik mendebaldeko Solwayko fiordora. Ozeano Atlantikoak Eskozia iparraldetik mendebalderuntz ingurantzen du, Ipar Itsasoa berriz bere ekialdean kokatzen delarik. Irlanda Eskoziako Kintyre penintsulatik 30 km-tara dago, aldiz Norvegia Eskoziatik 400 km ipar-ekialderuntz dago, Feroe uharteak 310 km-tara eta Islandia berriz 798 km ipar-ekialderuntz. Eskoziako erdigune geografikoa, ohituraz, Badenochen dagoen Newtonmore herritik kilometro gutxitara dago, jendetsuenak diren eremuetatik iparraldera, halere honi buruzko iritzi ezberdinak daude, neurketak egiten diren eraren arabera, edota eskoziar uharteak kontuan hartzen diren ala ez.

Gaur egungo Eskoziako eremuaren hedadura 1237ko Eskozia eta Ingalaterraren arteko Yorkeko Akordioa eta ^[2] eta 1266ko Eskozia eta Norvegiaren arteko Pertheko Akordioaren berdintsua da.^[3] Salbuespen batzuk ere badaude: antzina eskoziar lurraldea zen Man uhartea, orain Britainiar Koroaren Menpekoa da; XV. mendean Orkadak eta Shetland uharteak Norvegiari erosiak izan ziren;^[1] aldiz Atlantikoan kokatzen den Rockall uhartetxo harritsua lehenik Erresuma Batuaren eskuetara igaro zen eta 1972ko Rockall Uharteko Akordioaren ostean Eskoziaren jabego bilakatu zen.^[4][5] Halere, Irlanda, Danimarka eta Islandiaren aldetik Eskoziaren bereganatze honen legalitatea eztabaidan jarri da, eta nazioarteko zuzenbideari dagokionez ziurrenik eraginik ez du izango.^[6][7]

Eskoziak 790 uharte baino gehiago ditu, lau talde nagusitan banatuta: Shetland, Orkney, Barruko Hebridak eta Kanpoko Hebridak.

Hauexek dira uharterik handienak:

Ben Nevis mendia, Eskozia eta Erresuma Batu osoko mendirik altuena da.

#	Izena	Altuera	Irudia
1	Ben Nevis	1.344 m.
2	Ben Macdhui	1.310 m.
3	Braeriach	1.296 m.
4	Cairn Toul	1.291 m.
5	Sgor an Lochain Uaine	1.258 m.
6	Cairn Gorm	1.244 m.
7	Aonach Beag	1.234 m.
8	Càrn Mòr Dearg	1.220 m.
9	Aonach Mòr	1.218 m.
10	Ben Lawers	1.214 m.

Lomond aintzira Britainia Handiko aintzirarik handiena da azaleraz eta Ness aintzira aldiz ur gehien daukana.

#	Uhartea	Ingelesez, Eskoziako gaeleraz	Azalera	Irudia
1	Lomond aintzira	Loch Lomond, Loch Laomainn	71'1 m².
2	Ness aintzira	Loch Ness, Loch Nis	56'4 m².
3	Awe aintzira	Loch Awe, Loch Obha	38'5 m².
4	Maree aintzira	Loch Maree, Loch Ma-ruibhe	28'6 m².
5	Morar aintzira	Loch Morar, Loch Mhòrair	26'7 m².
6	Tay aintzira	Loch Tay, Loch Tatha	26'4 m².
7	Shin aintzira	Loch Shin, Loch Sìn	22'5 m².
8	Shiel aintzira	Loch Shiel, Loch Seile	19'6 m².
9	Rannoch aintzira	Loch Rannoch, Loch Loch Raineach	19'1 m².
10	Ericht aintzira	Loch Ericht, Loch Eireachd	18'7 m².

Ibaiak nahiko laburrak dira, luzeena ez baita 200 km-tara iristen. Hona hemen luzeenak:

#	Uhartea	Eskoziako gaeleraz	Luzera	Ibai ahoa	Irudia
1	Tay ibaia	Abhainn Tatha	193 km.	Tayko fiordoa, Ipar itsasoa
2	Clyde ibaia	Abhainn Chluaidh	176 km.	Clydeko fiordoa, Ozeano Atlantikoa
3	Tweed ibaia	Abhainn Thuaidh	156 km.	Berwick-upon-Tweed, Ipar itsasoa
4	Dee ibaia	Uisge Dhè	140 km.	Aberdeen, Ipar itsasoa
5	Don ibaia	Abhainn Dheathain	131 km.	Aberdeen, Ipar itsasoa
6	Nith ibaia	Abhainn Nid	112 km.	Solwayko fiordoa, Irlandako itsasoa
7	Spey ibaia	Uisge Spè	107 km.	Morayko fiordoa, Ipar itsasoa

• Eskozia