Francisco Huder

Stollhofenen jaiotako Francisco Xavier Huder Chirst alemaniarraren eta Madrilen jaiotako Antonia San Roman Sarasaren semea zen. Bere aita Iruñera joan zen, 1823an Espainia okupatu zuen San Luisen Ehun Mila Semeen armadan espezialista gisa. Han ezagutu zuen emaztea, eta han geratu zen bizitzen. Senar-emazteek sei seme-alaba izan zituzten: bost gizon eta emakume bat. Francisco bigarrena izan zen.

Garai hartan ohikoa zenez, bere familia Amerikara emigratu zen aurrerapen ekonomiko baten bila, eta Argentinan, Mexikon eta Kuban finkatu zen. Gaztaroan, Francisco Nicetok tornulari gisa lan egin zuen, bere aitarekin tailerrean lan eginez. Denboraren poderioz, Espainiara itzultzeko aukera ematen dion dirutza txiki bat aurreztea lortzen du, Iruñera, hain zuzen ere. Leku horretan biziko da bizitza osoan, eta Errepublika bultzatzen saiatuko da.

1864ko maiatzaren 6an 35 urte zituela, oinetako-denda baten jabea zen Veremunda Lasala Irigoien ezkondu zuen, Iruñean. Bederatzi seme-alaba izan zituzten, baina lau bakarrik heldu ziren adin nagusitasunera: José Joaquín, Vicente, Gregorio eta Serafin Huder Lasala. Ezkondu ondoren, erabat politikagintzan aritu zen, Nafarroako errepublikazaletasunean bete-betean murgilduz.

1873ko otsailaren 11n, Amadeo I.a Savoiakoa erregeak uko egin zion. Gorteetako osoko bilkurako oholtzan, Emilio Castelar errepublikarrak honako hau esan zuen: "Jaunak, Fernando VII.arekin batera, monarkia tradizionala hil zen; Isabel II.aren ihesarekin, monarkia parlamentarioa; don Amadeo Savoiakoaren uko egitearekin, monarkia demokratikoa; inork ez du hura amaitu, bere kabuz hil da; inork ez du Errepublika ekartzen, inguruabar guztiek ekartzen dute, gizartearen, naturaren eta Historiaren konjurazio batek ekartzen du. Jaunak, agurtu dezagun gure Aberriaren zeruan bere indarrez altxatzen den eguzkia bezala ". 1873ko otsailaren 11n, Kongresuak eta Senatuak, Asanblea Nazionalean eratuak, Errepublika aldarrikatu zuten 258 aldeko botorekin eta 32 kontrakoekin.

Espainiako I. Errepublika aldarrikatu zutenean, errepublikano nafarrek beren militanteen artean karguak banatu zituzten. Francisco Niceto Iruñeko alkate izendatu zuten 1873ko otsailetik 1874ko abuztura arte. Diputatuen Kongresuko diputatu ere izendatu zuten 1873tik 1874ko urtarrilaren 2ra arte, I. Errepublika parlamentarioaren garaian.

I. Errepublikak ia urtebete iraun zuen, 1874ko abenduaren 29an amaituz. 1874ko urtarrilaren 3an Pavía jeneralaren estatu-kolpeak errepublika bat hasi zuen Serrano jeneralaren diktadurapean. 1879an, Francisco alargun geratu zen eta, ondoren, Lorenza Susperregirekin ezkondu zen. Bigarren Karlistaldian, Francisco Huder Askatasunaren Boluntarioen Batailoiko tenientea izan zen. Gerran izandako portaera nabarmenagatik, gurutzea ere eman zioten. 1888an hil zen, 59 urte zituela.

Bere lau seme-alabek ere aitaren ideia errepublikarrak heredatzen dituzte, baina bi medikuak ziren eta beste biak abokatuak. Horrela, 1931n Serafin Huder bere semeak bere aitak Lehen Errepublikan egin zuen balkoi beretik aldarrikatu zuen Bigarrena.^[2]