Heleta
Heleta ([heleta]) Nafarroa Behereko udalerria da eta Arberoa eskualdean dago kokaturik.
| Heleta | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 | |||
| |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Hélette | ||
| Auzapeza | Philippe Etxepare (2008-2014) | ||
| Posta kodea | 64640 | ||
| INSEE kodea | 64259 | ||
| Herritarra | heletar | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°18′30″N 1°14′39″W / 43.3083°N 1.2442°W | ||
 | |||
| Azalera | 23−45 km2 | ||
| Garaiera | 177 – 842 metro | ||
| Distantzia | 24 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 724 (2018:  2) | ||
| Dentsitatea | −12,83 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 22,97 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 57,4 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 77,34 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 8,05 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 5,15 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 27,94 (2010) | ||
| Erabilera | % 4,92 (2011) | ||
Geografia
Ingurune naturala
Harana ibaia udalerriko lurretan (Heraitzen) jaiotzen da. Bere ibaiadar bat ere igarotzen da udalerritik, Garraldako erreka. Bestalde, Arberoa erreka (Lihurriren ibaiadarra dena), Errobiren ibaiadarra den Lakako erreka ere udalerritik pasatzen dira. Azkenik, Baigura mendira igotzeko abiapuntua ere bada.
Udalerri mugakideak
- Aiherra iparraldean
- Lekorne (Lapurdi) ipar-mendebaldean
- Armendaritze eta Donostiri ekialdean
- Iholdi hego-ekialdean
- Irisarri hegoaldean
Etxeak eta auzoak
- Gibelherri
- Hozkaitzela
- Garreta
- Habiaga
- Zuharitz
- Xistela
- Baigura
- Plaza
Ekonomia
Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da. Gazta egiten duen kooperatiba bat badago herrian. Urtero, azaroan, ospe handia duen behorren azoka egiten da bertan.
Demografia
XIX. mendearen erdialdean 1.200 biztanle baino gehiago izatera iritsi zen Heleta. Ordutik beherakada demografikoa jasan zuen, eta 1980ko hamarkadan 600 bainao gutxiago ziren. XXI. mendearen hasieran biztanle gutxi batzuk berreskuratu zituen.
| Heletako biztanleria |
|---|
 |
| Datuen iturburua: INSEE |
Kultura
Euskal Herria Zuzenean jaialdiaren 2009, 2010, 2011 eta 2012ko edizioak Heletan ospatu ziren.
Jaiak
Heletako jaiak abuztuaren 15ean dira.
Ondasun nabarmenak
Kultur ministerioaren Mérimée datu basearen arkitekturari buruzko ondarearen datu-basean, eraikin hauek jaso dira:
- Bitirenea etxea
- Iholdiko baserri eta etxeak
- Andra Maraiaren eliza
- Santa Maria etxea
Heletako pilotalekua
Heletako ezker-hormadun pilotalekua, Andra Mariaren eliza ondoan
Andra Mariaren eliza
Herriko etxea
Garreta auzoko Garrabeheti, Garragaztelu edo Gaztelu baserria
Heletar ezagunak
- Jacques Garra Salagoiti (1736-1808), apaiz eta hidrologoa.
- Mitxel Elizanburu (1826-1895), apaiz eta idazlea.
- Etienne Salaberri (1903-1981), apaiz, idazle eta kazetaria.
- Xipri Arbelbide (1934-), euskal idazle eta kazetaria.
- Marie-Andrée Arbelbide (1936-), politikaria, udalerriko auzapeza 30 urtez izandakoa.
- Piarres Aintziart (1937-), euskal idazlea.
- Jean Pierre Curutchet (1937-), idazlea eta euskaltzain urgazlea.
- Mixel Etxeberri (1948-), pilotari eta abeslaria.
- Jean Pier Mendiburu (1948-2022), bertsolaria.
- Maddi Hegi (c. 1961-1987), Iparretarrakeko kidea.
- Jean-Louis Larre (1962-1983), Iparretarrakeko kidea.
- Agustin Alkhat (1982-), musikaria.
Erreferentziak
Kanpo estekak
- Berria.eus, Ibilbidea: "Baigurako gailurreria, San Bizente ermitatik".
- Joseba Aurkenerena: Heletako kabalkada. Tradizioa eta herri-indarra. [1]
Datuak: Q317326
Multimedia: Hélette / Q317326
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Heleta
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |