Mary-Dell Chilton
| Mary-Dell Chilton | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Indianapolis, 1939ko otsailaren 2a (85 urte) |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Illinoisko Unibertsitatea Urbana–Champaignen 1967) Doktoretza |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | biologoa eta genetista |
| Enplegatzailea(k) | Washingtongo Unibertsitatea Saint Louisen Syngenta (en)  Washingtongo Unibertsitatea |
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Kidetza | Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Nazioarteko Emakumeak Teknologian |
Mary-Dell Chilton (Indianapolis, Indiana, 1939ko otsailaren 2a) estatubatuar biologoa, landareen bioteknologia modernoaren sortzaileetako bat da.
Biografia
Prestakuntza akademikoa
Chiltonek eskola pribatu batean ikasi zuen lehen urteetan.[1] Kimikako lizentziatura eta doktoretza Illinoisko Unibertsitatean (Urbana-Champaign) burutu zituen. Geroago, doktoratu ondoko lana burutu zuen Washingtongo Unibertsitatean.[1]
Ikerketa-karrera
Chiltonek Washingtongo Unibertsitatean Saint Louisen irakatsi eta ikertu zuen.[1] Fakultatean lanean ari zela, 1970eko hamarkadan eta 1980ko hamarkadaren hasieran, lehen landare transgenikoak sortu zituen ikerketa kolaboratibo bat egin zuen.
Chilton izan zen, 1977an, Agrobacterium-en Ti plasmidoaren zati baten presentzia zerealen zezidio ehunen DNA nuklearrean frogatzen lehena. Agrobacterium-en egindako ikerketak erakutsi zuen, halaber, gaixotasunak eragiteko ardura zuten geneak bakteriotik desagerraraz zitezkeela, baina horrek ez ziola eragiten beren DNA landare-zeluletan txertatzeko eta landarearen genoma aldatzeko gaitasunean.[2] Chiltonek DNA transferentziaren ardura zuen plasmido bakterianoa desmuntatzeko jarraitu zituen urratsak deskribatu zituen. Bere laguntzaileekin batera, genetikoki eraldatutako lehen landareak ekoitzi zituen Agrobacterium erabiliz, Ti plasmido desarmatuaren eramailea (1983). Noizbait, "Agrobacteriumeko erregina" izena jaso zuen.[3]
Chilton ehun argitalpen zientifiko baino gehiagoren egilekidea da. Distinguished Science Fellow bat da Syngenta Biotechnology, Inc enpresan. 1983an hasi zuen bere ibilbidea enpresa munduan CIBA-Geigy Corporation-ekin (Syngenta taldeko enpresa bat).[4]
Sariak eta aintzatespenak
- Agrobacterium tumefaciens-ekin egindako lanagatik, Honoris-Causa doktoregoa lortu zuen Louvaineko Unibertsitatean, Philadelphia hiriko John Scott Medal, Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionalean sartzea, eta Benjamin Franklin Medal Franklin Institutuko Bizitzaren Zientzietan.
- Crop Science Society of America erakundearen Presidentetza saria jaso zuen 2011n.[5]
- Bere lorpenak eskertzeko, 2002an, Syngentak Mary-Dell Chilton Zentroaren sorrera iragarri zuen – hitzaldi eta administrazio zentro bat, enpresak Research Triangle Parken (Ipar Carolina) zituen instalazioei gehitu zitzaiena.[6]
- 2013ko ekainean, World Food Prizerako hautagai izendatu zuten.[7][8]
- 2015ean, Chilton aukeratu zuten National Inventors Hall of Fame-rako.[9]
- 2020an, Smithsonian National Museum of American History-n "The Only One in the Room" erakusketan agertutako zortzi emakumeetako bat izan zen.
- Chilton Landare Biologoen American Society-ko kide aitzindari gisa aitortua izan da.[10]
- Teknologiaren eta Berrikuntzaren Domina Nazionala Biden presidenteak Chiltoni eman zion 2023an.[11]
Erreferentziak
Kanpo estekak
- Mary-Dell Chilton Syngentan
- Mary-Dell Chilton Papers. 1947-1999
- Mary-Dell Chilton, científica que abrió el camino a la ingienería genética vegetal mujeresconciencia.com
Datuak: Q6778717
Multimedia: Mary-Dell Chilton / Q6778717
