Noemí Zaritzky

Hastapenak

Zaritzkyk txikitatik erakutsi zuen zientziekiko zaletasuna. 16 urterekin maistra graduatu zen, eta gero batxilergo bateko ikasgaiak gainditu zituen unibertsitate publikoan sartu ahal izateko. 20 urte zituenean, ingeniari kimiko bihurtu zen, eta fakultateko kide batekin ezkondu zen. Harekin 3 seme-alaba eta 4 biloba izan zituen. Bere irakaskuntza- eta ikerketa-lanaren garapenak hainbat emaitza izan ditu, eta garapen horiek patentatuta daude.^[2]

Zaritzky ingeniari kimikoa da La Platako Unibertsitate Nazionaleko Ingeniaritza Fakultatean (1971) eta Zientzia Kimikoetan doktorea Buenos Airesko Unibertsitatean (UBA), Argentinan.

Ibilbidea

Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroan (CIDCA) hasi zuen ikertzaile ibilbidea. Institutu hori zuzendu zuen 2003tik 2016ko erdialdera arte. 250 artikulu argitaratu zituen nazioarteko aldizkarietan eta 50 liburu-kapitulu baino gehiago. Gainera, irakasle gisa aritu zen UNLPn, eta giza baliabideen kudeaketaz arduratu zen.

Noemí Zaritzky CONICETeko ikertzailea ere bada 1976tik, Goi Mailako Ikertzailea 2007tik, eta Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa Zentroan (CIDCA) lan egiten du.^[3] La Platako Unibertsitate Nazionalak eta CONICETek 1973ko otsailaren 10ean sinatutako hitzarmenaren bidez sortutako erakundea da. Gaur egun, Buenos Aires probintziako Ikerketa Zientifikoen Batzordearen mende ere badago. 35 doktore-tesi zuzendu ditu zenbait unibertsitate nazionaletan.

Bere espezialitateko gaietako batzuk honako hauek dira: elikagaien ingeniaritza, energiaren eta materiaren transferentziaren modelatze matematikoa, kriokontserbazioa, erreologia eta biskoelastikotasuna, material biodegradagarrien garapena eta karakterizazioa, biopolimeroak, hondakin-uren tratamendua eta elikagaien industriako hondakinen balorizazioa.^[4]

Elikagaien industriak eragindako kutsadura murrizteko lanen artean, Zaritzkyk koagulatzaile naturalak erabiltzen dituzten teknikak garatu zituen hondakin-urak tratatzeko, eta bakterioen elkarlanaz baliatzen diren teknologiak sortu zituen. Mikroorganismoek kutsatzaileak kontsumitzen dituzten eta ura garbitzen duten "kidetzak" osatzen dituzte. Horrela, elikagaien industriak teknologia horiek erabiliz gero, murriztu egingo da ibai, erreka eta aintziretako uretan eragiten duen kutsadura. Gainera, Patagonian otarrainxkak, txangurruak, izkirak eta karramarroak prozesatzearen ondorioz sortzen diren hondakinen arazoari irtenbidea aurkitu zion Zaritzkyk. Krustazeo horietatik kitosanoa lortzen da, mikro eta nanopartikulak sintetizatzeko erabiltzen dena, kromoa (agente kantzerigeno bat) duten urak deskontaminatzeko gai direnak.^[5]

Egindako ikerketek ahalbidetu dituzten aurrerapenak kontuan hartuta, bereziki elikagaien eta material biologikoaren kriokontserbazioan, horien aurkikuntzak produkzio-sektorean aplikatzean, eta beste ikertzaile batzuen prestakuntzan, Bunge eta Born 2015 Sarien epaimahaiak (Roberto Williams eta Miguel Laborde buru zituela) Zaritzkyri ematea erabaki zuen.^[6][7]

Zaritzky doktoreak ingeniaritza, arkitektura eta informatika arloko Houssay Ibilbidea saria ere jaso zuen 2016ko abenduaren 20an. 2023an Platinozko Konex saria eman zioten, azken hamarkadan Nekazaritza eta Elikagaien Zientzietan egindako lanagatik.^[8]

• María A. García, Miriam N. Martino, eta Noemí E. Zaritzky. Plasticized Starch-Based Coatings To Improve Strawberry (Fragaria × Ananassa) Quality and Stability. Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa (CIDCA), CONICET, Zientzia Zehatzetako Fakultatea, eta Ingeniaritza Kimikoko Saila, Ingeniaritza Fakultatea, La Platako Unibertsitate Nazionala, 47 eta 116, La Plata (1900), Buenos Aires, Argentina.^[9]

• Olivia V.a López, María A. García, Noemí E. Zaritzky.' Film forming capacity of chemically modified corn starches. CIDCA, Zientzia Zehatzetako Fakultatea, UNLP-CONICET, 47 eta 116, 1900 La Plata, Buenos Aires, Argentina. Ingeniaritza Fakultatea, UNLP, Argentina.^[10]

• Claudia A. Romero-Bastida, Luis A. Bello Pérez, María A. García, Miriam N. Martino, Javier Solorza-Feria, Noemí E. Zaritzky. Physicochemical and microstructural characterization of films prepared by thermal and cold gelatinization from non-conventional sources of starches. IPNren Produktu Biotikoen Garapen Zentroa. Yautepec-Jojutla, 62731 Yautepec, Morelos, Mexiko. Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa (CIDCA), CONICET, Fak. Cs Zehatzak, Zilarrezko Unibertsitate Nazionala, La Plata, Argentina.^[11]

• Alejandro H. Caravellia, Edgardo M. Kontrerasa, Noemi E. Zaritzkya. Phosphorous removal in batch systems using ferric chloride in the presence of activated sludges. Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa (CIDCA) CONICET La Plata, UNLP. 47 eta 116 (B1900AJJ), La Plata, Argentina Fak. Ingeniaritza, UNLP. 47 eta 1 (B1900AJJ), La Plata, Argentina, 2009ko abendua.^[12]

• Olivia V.a Lópeza, Noemí E. Zaritzkya, María A. García. Physicochemical characterization of chemically modified corn starches related to rheological behavior, retrogradation and film forming capacity. CIDCA (Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa), Zientzia Zehatzen Fakultatea UNLP – La Plata Zientzia Zentro Teknologikoa (CCT-La Plata) CONICET, 47 eta 116 S/N, La Plata (B1AJJ), Buenos Aires, Argentina. Ingeniaritza Fakultatea, La Platako Unibertsitate Nazionala (UNLP), Argentina 2010.^[13]

• Valerio Bifania, Cristian Ramíreza, Mónica Ihla, Mónica Rubilara, Alejandra García, Noemí Zaritzky. Effects of murta (Ugni molinae Turcz) extract on gas and water vapor permeability of carboxymethylcellulose-based edible films. Ingeniaritza Kimikoko Departamentua, La Fronterako Unibertsitatea, P.O. Box 54-D, Temuco, Txile, Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa (CIDCA), CONICET, La Platako Unibertsitate Nazionala, Buenos Aires 1900, Argentina, 2007.^[14]

• Sonia Z. Viña, Alicia Mugridge, María A. García, Ricardo M. Ferreyra, Miriam N. Martino, Alicia R. Chavesa, Noemi E. Zaritzkya, Effects of polyvinylchloride films and edible starch coatings on quality aspects of refrigerated Brussels sprouts. Elikagaien Krioteknologiako Ikerketa eta Garapen Zentroa (CIDCA), CONICET – Zientzia Zehatzetako Fakultatea, La Platako Unibertsitate Nazionala (UNLP), 47 eta 116 S/N, La Plata B1900AJJ, Buenos Aires, Argentina, Ingeniaritza Kimikoko Saila, Lp 2006.^[15]

• Fundación Bunge eta Born 52. saria. 2015.
• Bernardo Houssay saria 2016.
• Zientzien Mundu Akademiaren (The World Academy of Science) TWAS saria, Ingeniaritza Zientziengatik. 2018.^[16]
• Ada Byron Saria 2021.^[17]
• Platinozko 2023ko Konex Saria.^[18]
• Buenos Aires Probintziako Ingeniaritza Akademiako eta Argentinako Errepublikako Ingeniaritza Akademia Nazionaleko lehen emakume titularra da. Argentinako Zientzia Zehatz, Fisiko eta Naturalen Akademia Nazionaleko Ingeniaritza eta Teknologia Zientzien Ataleko akademiko titularra da.^[19]

• Noemí Zaritzky-ri elkarrizketa
• Noemí Zaritzky: "Zientzia eta Teknologiako erakunde guztiek herrialdearen hobekuntzari ekarpena egiten diote"