Ogmios

Jainko honi buruzko iturriak oso urriak dira: Luciano Samosatakoaren testu bat eta inskripzio batzuk galiarren kasuan^[1].

Austriako ekialdean dagoen Bregenzen (erromatar garai Rhetia probintziako Brigantium) aurkitutako berunezko oholtxotan (defixione^[2] bat) izendatuta agertzen da^[3], motako testu batean (EDCS-38700261 da) eta. Azpimunduarekin lotuta egon zitekeela uste dute egungo ikerlariek. Xabier Delamarre, zelta hizkuntzetan aditua den frantses filologoak dio Ogmios izenaren sustraian, "bidea" esanahia dagoela, hau da, hildakoak bidean gidatzen dituena^[4].

Hala ere, II. mendeko Luciano Samosatakoa idazle siriarrak, Herkulesekin parekatu zuen. Lucianok deskribatzen du Ogmiosen irudi bat ikusi duela Galiako fresko batean. Bertan, astamakilari eusten dion eta lehoi-azala duen azal iluneko agure gisa irudikatzen zen. Bitxia bada ere, irudi horretan, hori anbarez eta urrez egindako katea bat ikusten zen, pertsonak jainkoari lotzen zituena. Kateek jainkoaren mihiaren zulo batetik atera eta gizonen belarrietara lotuta zeuden. Horrek zer esan nahi zuen galdetzean, galiarrek erantzun zioten irudiak elokuentzia irudikatzen zuela^[5]. Atributu hori Hermes/Merkuriorekin lotu zen grekoentzat eta erromatarrentzat^[6].

Herkules eta Hermes jainko erromatarrei lotua ekialdeko tradizio zeltikoan.

Irlandan Ogma zen bere baliokidea. Irlandan ere bere indar fisikoa eta gerlaria (Herkulesen ezaugarria) azpimarratzen zen. Irlandako tradizioan gizon beltzaran gisa erretratatu zuten ere, eta haren borroka-oldarra hain handia zen, ezen beste gudari batzuek kontrolatu behar baitzuen, kateekin lotuz, borroka hasi arte.

Bestalde, Ogam idazkeraren, "zeinu magikoen" asmatzailetzat zuten; haren zeinuen indarra hain da handia ezen aurkaria geldiaraz zezakeen. Ogam idazkera Irlandan erabili zuten K.a. IV. mendetik aurrera eta badirudi alfabeto horren izena jainko honi zor zaiola; izen aproposa, elokuentziaren jainko batentzako.

John Rhŷs, zelterazko hizkuntzen filologoak proposatu zuen Galeseko legendatan agertzen den Eufydd fab Dôn pertsonaia Ogmios jainko galiarraren galestar bertsioa izan zitekeela^[7].

• Egger, Rudolf. (1962-63). Römische Antike und frühes Christentum: Ausgewählte Schriften von Rudolf Egger; Zur Vollendung seines 80. Lebensjahrak, arg. Artur Betz eta Gotbert Moro. 2 liburuki. Klagenfurt: Verlag des Geschichtsvereines für Kärnten.
• Jones, Mary. "Ogmios", Jones's Celtic Encyclopedia