Giza Garapenaren Indizea
Giza Garapenaren Indizeak (GGI) herrialde baten ongizatea neurtzen du, eta herrialdeen arteko konparaketak egiteko aukera ematen du. Nazio Batuen Erakundeak (NBE) erabiltzen du herrialdeen garapen-maila neurtzeko.
Indize edo adierazle hori 0 eta 1 arteko zenbaki bat da, herrialde batetik bestera aldatzen dena. Indize horrek gizartearen bilakaera hartzen du kontuan, adibidez, Barne-Produktu Gordina (BPG), hezkuntza-maila, alfabetizazioa, bizi-kalitatea eta batez besteko bizi-itxaropena.
Oro har, GGIa herrialde aberatsetan 1era hurbiltzen da. Esaterako, Euskal Estatistika Erakundearen arabera, Euskadik 0,926ko GGIa zuen 2018an, eta, beraz, horrek esan nahi du Euskadi bizi-maila handia duten herrialdeetako bat dela. Afrikako Nigerrek, aldiz, 0,304ko GGIa du: bertako biztanleen ongizate maila oso baxua da kalkulu horren arabera.
Gutxiago garatutako herrialdeek GGI baxua izaten dute, 0,5etik behera.
Nola kalkulatzen da?
Kalkuluek hiru gauza hartzen dituzte kontuan:
- Aberastasuna, per capita BPGaren arabera, dolar estatubatuarretan neurtuta.
- Hezkuntza, eskolako matrikula-tasaren eta helduen alfabetatze-tasaren arteko batez bestekoaren bidez neurtua (hau da, testu erraz bat irakurtzeko eta ulertzeko gaitasuna).
- Osasuna, hau da, bizi-itxaropena jaiotzean.
Irizpide horietako bakoitzarentzat, 0tik 1era doan eskala edo neurri bat erabiltzen da; horrela, aberastasunarentzat, 40.000 dolarreko BPG/per capita 1 da eta 100 dolarrekoa 0 da. Hezkuntzarako sarbideak % 100eko tasarekin 1 balio du, eta% 0ko tasak 0 balio du. Osasunerako, 85 urteko bizi-itxaropenak 1 balio du, eta 25 urteko bizi-itxaropenak 0.
NBEren arabera, hauek dira GGI mailak:
| GGI maila | |
|---|---|
| 0,800-1,000 artean | Oso altua |
| 0,700-0,799 artean | Altua |
| 0,550-0.699 artean | Ertaina |
| 0,350-0,549 artean | Ahula |
Herrialde batzuen indizea
Jarraian agertzen diren datuak Nazio Batuenak dira:
| Herrialdea | 2012. urtean |
|---|---|
| Norvegia | 0,955 |
| Australia | 0,938 |
| Irlanda | 0,937 |
| Alemania | 0,920 |
| Japonia | 0,918 |
| Kanada | 0,911 |
| Frantzia | 0,893 |
| Espainia | 0,885 |
| Maroko | 0,591 |
| Senegal | 0,470 |
| Afganistan | 0,374 |