پامیر

پامیر نام مجموعه رشته‌کوه‌های متصل به هیمالیا و مشرف به زنجیره کوهستان‌های تیان‌شان، قراقروم، کونلون و هندوکش است و در میان بلندترین مناطق کرۀ زمین قرار دارد. از گذشته‌های دور این مناطق را با عنوان بام جهان که اصطلاحی در زبان فارسی است، می‌شناسند..^[۱][۲]

پامیر
کوه‌های پامیر از هواپیما
نقشه پامیر
مرتفع‌ترین نقطه
قله	قونگورداغ
ارتفاع	۷٬۶۴۹ متر (۲۵٬۰۹۵ فوت)
فهرست‌بندی
مختصات	۳۸°۳۵′۳۹″ شمالی ۷۵°۱۸′۴۸″ شرقی / ۳۸٫۵۹۴۱۷°شمالی ۷۵٫۳۱۳۳۳°شرقی / 38.59417; 75.31333
جغرافیا
کشورها	تاجیکستان،  قرقیزستان،  افغانستان،  پاکستان و  چین
ایالت‌ها/استان‌ها	کوهستان بدخشان، استان اوش، واخان، گلگت و سین‌کیانگ
مختصات رشته‌کوه	۳۸°۳۰′شمالی ۷۳°۳۰′شرقی / ۳۸٫۵°شمالی ۷۳٫۵°شرقی / 38.5; 73.5

قسمت پهناور این سرزمین متعلق به تاجیکستان و افغانستان و مابقی‌اش جزء قرقیزستان و پاکستان می‌باشد. در خاور به دشت‌ها و ریگزارهای سین کیانگ چین منتهی می‌شود و در شمال به فرغانه و به باختر در درازای سیلاب‌های که آمودریا از آن‌ها تشکیل می‌شود به پستی می‌گراید و در جنوب آن رشته‌کوه قره‌قوروم واقع است.

کوه‌های پامیر در حدود ۷۰،۰۰۰ کیلومترمربع مساحت دارد. ارتفاع این سرزمین از سطح دریا در حدود ۴،۰۰۰ متر است که باعث سختی آب‌وهوای آن شده‌است؛ چنانکه زمستان در این منطقه هفت ماه طول می‌کشد و تنها در یک ماه (ماه ژوئیه) شبها شبنم نمی‌باشد و حرارت روزها گاه به ۷۰ درجه می‌رسد. پامیر هوایی خشک دارد و باران و برف در آن به ندرت می‌بارد. بادهای آن بسیار سرد است ولی شدید نیست لکن با خشکی آب‌وهوا دریاچه‌های بی‌شماری در آنجا هست که برخی وسیع می‌باشند؛ لیکن آب این دریاچه‌ها روبه نقصان است چنانکه بعضی به کلی از میان رفته‌است. از جمله دریاچه‌های آن قره‌کول با ۳،۰۰۰ مترمربع مساحت و ساری‌کول با ۴،۲۶۷ مترمربع مساحت است.

غالب رودهای پامیر به‌طرف باختر یعنی آمودریا که به دریاچه خوارزم می‌ریزد جاریست و بقیه به‌طرف خاور یعنی رود تاریم متوجه‌است.

کوه مرتفع پامیر موسوم به تغارمه ۷،۸۹۹ متر ارتفاع دارد.

ظاهراً سکنهٔ کنونی هند و ایران از این معبر گذشته و در این دو مملکت سکنی گزیده‌اند. از کوه‌های مهمی که از این عقدهٔ کوهستانی آغاز می‌شود در شمال، رشته‌کوه‌های تیان‌شان است که از حوالی سمرقند تا داخلهٔ سین‌کیانگ چین امتداد دارد و در جنوب کوه‌های کوئن‌لُن و قراقروم و هیمالیا که همه به‌موازات یکدیگر از شمال باختری به جنوب خاوری امتداد دارند و از دره‌های میان آن‌ها هر یک رودی جاری است. در جانب غربی این نجد دو رشته‌کوه از پامیر آغاز می‌شود یکی سلسلهٔ جبال هندوکوه یا هندوکش و دنباله‌های آن یعنی کوه‌بابا و سپیدکوه و سیاه‌کوه و کوه‌های شمال خراسان. دیگر سلسلهٔ سلیمان که در امتداد رود سند به‌جهت جنوب روان می‌شود و به بلوچستان و سواحل اقیانوس هند می‌انجامد. راه‌های اصلی سرزمین‌های مجاور نجد پامیر یعنی افغانستان و پنجاب و سین‌کیانگ و کاشغر و ایران همه از میان همین سلسله کوه‌هاست.