Baskišćina

Euskara
Baskišćina
kraje	Španiska, Francoska
rěčnicy	něhdźe 690.000 hač 800.000
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	Izolowana rěč
oficielny status
hamtska rěč	Španiska (Awtonomne zhromadźenstwo Baskiska a dźěle wot Navarra
	rěčne kody
ISO 639-1:	eu
ISO 639-2:	baq
ISO 639-3 (SIL):	eus
	karće
	Rozšěrjenje Baskišćiny w Europje
	Rěčne regiony a dialekty
	wikipedija
	Wopytaj wikipediju w baskišćinje!

Baskišćina (euskara, w narěčach euskera, euskuera, üskara) je izolowana rěč w zapadnej Europje, kotraž so w někotrych regionach Španiskeje a Francoskeje rěči.

Eksistuja někotre hypotezy wo móžnej přiwuznosći baskišćiny z druhimi rěčemi, ale dotal njeje žana z nich powšitkownje akceptowana.

Rěč ma sydom hłownych narěčow, a to Biskaya, Gipuzkoa, Araba (Alava) a Nafarroa w Španiskej kaž tež Lapurdi, Nafarroa Beherea a Zuberoa (Souletin) we Francoskej.

Rěčne charakteristiki

Tu ma so jenož powšitkowny přehlad podać.

Fonologija

Wokalny system je třischodźenkowy a njerozezna žanu wokalne kwantity. Wokale su /a, e, i, o, u/. Konsonanty su w sćěhowacej tabeli wopisane.

Konsonanty Baskišćiny

	labial	dental	apiko- alveol.	dorso- alveol.	postalv.	palatal	velar	glottal
Okklusive njespěwny	p	t	ʦ (tz)	ʨ (ts)	ʧ (tx)	(c) (tt)	k	.
Okklusive spěwny	b	d	.	.	.	(ɟ) (dd)	g	.
Frikatiwne	(f)	.	s (z)	ɕ (s)	ʃ (x)	.	x/ʤ (j)	h
Nazale	m	n	.	.	.	(ɲ) (ñ)	.	.
Wibranty	.	.	.	r (rr)	.	.	.	.
Taps/Flaps	.	.	.	ɾ (r)	.	.	.	.
Lateralne	.	.	.	l	.	ʎ (ll)	.	.

Rozdźěl mjez ts a tz je fonemiski, kaž přikładny por

atzo „wčera“
atso „stary“

dokładuje.

Wurjekowanje njespěwnych ploziwe je sylnišo aspirowane hač w romaniskich rěčach.

Alfabet

Alfabet Baskišćiny ma 22 pismikow.

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz

Sćěhowace pismiki so jenož w cuzych słowach wužiwaja:

Cc Qq Vv Ww Yy

Baskisce	Transkripcija^[1]	Komentar^[1]	Přikład	Přełožk
Wo wokalach
ai	aj	jako w słowje majs (němsce Mais)	kaixo	halo
ai	a	jeli n abo l slěduje	baina	a
au		zwukaj so po jednym wurjekujetej	jaun	knjez
e	ä	jako w němskim słowje Bett	etxe	dom
e	e	jeli a slěduje	anderea	žona
ei	äj	jako w Hey	hodei	mróčel
ei	ä	jeli n abo l slěduje	seilu	listowa znamka
Wo konsonantach
b	b	faktisce je něšto srjedźne mjez b a w	bero	ćopły
d	d	jako w Dorf	dut	jo mam
d	d	w słowje so lispluje	uda	lěćo
g	g	jako w gut	gizon	muž
g	(g)	so mjez a a o lědma wurjekuje	dago	je
h	-	wón so njewurjekuje	hemen	tu
h	(ch)	wón so w sewjerje jenož tróšku wurjekuje	Guggenheim	Guggenheim
j	j	jako w Jogurt	joan	hić
j	ch	w Gipuzkoa jako w Bach	jertse	pulower, pjezl
l	l	jako w Leben	beltza	čorny
l	lj	jeli před tym i steji	oilo	kokoš
n	n	na spočatku słowa jako w Name	non	hdźe
n	nj	jeli před tym i steji	baina	a
ñ	nj	jako w Anja	Iruñea	Pamplona
r	r	jazykowy r	hiri	město
r	rr	dwójce jazykowy r	herri	lud
s	sh	wón je warianta lisplowaneho s	sudur	nós
t	t	jako w Tor	tren	ćah
ts	tsh		atso	stara žona
tx	tsch	jako němske tsch, č
tz	z	jako z w Pizza	utzi	wostajić
x	sch	jako sch w Schule	kaixo	halo
z	ss	jako w Gasse	zer	što

Nóžki

Žórła

Joxe Azurmendi: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
Kauderwelsch Band 140, Baskisch Wort für Wort, 1. Auflage, 2002, ISBN 3-89416-509-X
Martin Haase: Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland, Die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische, ISBN 3-87548-021-X

Eksterne wotkazy

Ernst Kausen: Die baskische Sprache. Gießen 2001 (DOC) (němsce)

[1]

Search