SpaceX

SpaceX-ը հիմնադրվել է 2002 թվականի հունիսին PayPal վճարային համակարգի բաժնետեր Իլոն Մասկի կողմից։

Ընկերությունը հիմնվել է այն բանի համար, որպեսզի նպաստի մարդու կողմից տիեզերքի յուրացմանը։ Դա մեր գոյության գլխավոր պատճառն է։

2006 թվականի մարտի 24-ին իրականացվեց ընկերության համար առաջին Falcon 1 կրող հրթիռի թռիչքը, որն ավարտվեց վթարով^[5]։

2006 թվականի օգոստոսին ընկերությունը դարձավ ՆԱՍԱ-ի Commercial Orbital Transportation Services (COTS) ծրագրի հաղթողը և մոտավորապես 396 մլն ֆինանսավորում ստացավ Falcon 9 կրող հրթիռի և Dragon տիեզերանավի վերամշակման և ներկայացման համար^[6][7]։ Ըստ COTS-ի ծրագիրը բաժանվեց 40 փուլերի, որոնցից յուրաքանչյուրը վճարվում էր առանձին։ Դրա կատարումը երկարաձգվեց մինչև 2020 թվականը^[8]։

2008 թվականի սեպտեմբերի 28-ին կայացավ Falcon 1 կրող հրթիռի հաջող բացթողնումը և օգտակար բեռի դուրսբերումը ուղեծիր։

2008 թվականի դեկտեմբերի 22-ին SpaceX-ի և ՆԱՍԱ-ի միջև կնքվեց պայմանագիր Commercial Resupply Services (CRS) ծրագրի շրջանակներում Միջազգային տիեզերական կայանը 1,6 մլրդ դոլարի չափով մատակարարելու համար^[9]։ Սկզբնապես պլանավորված 12 առաքելություններին առավել ուշ ավելացվեցին ևս երեքը^[10]։

2010 թվականի հունիսի 4-ին իրականացվեց Falcon 9 կրող հրթիռի առաջին արձակումը, ուղեծիր բաց թողնվեց Dragon տիեզերանավի մակետը^[11]։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 8-ին ուղեծիր արձակվեց Dragon տիեզերական նավը։ 2012 թվականի մայիսի 25-ին Dragon տիեզերանավը առաջին անգամ կցվեց Միջազգային տիեզերական կայանի Հարմոնիա մոդուլին^[12]։

2011 թվականին SpaceX-ը սկսեց մասնակցել ՆԱՍԱ-ի կողմից իրականացվող Commercial Crew Program.-ին։ Այդ ծրագրի շրջանակներում պայմանագիր կնքեց 2011 թվականին 75 մլն.$-ով տիեզերանավ վերամշակելու համար^[13] և 440 մլն.$-ով 2012 թվականին^[14][15]։ 2014 թվականի սեպտեմբերի 16-ին NASA-ն հայտարարեց SpaceX ընկերության հետ պայմանագիր կնքելու մասին Commercial Crew Program ծրագրի շրջանակներում Dragon V2 տիեզերանավի օգնության Միջազգային տիեզերական կայան տիեզերագնացներ փոխադրելու գծով։ Պայմանագրի արժեքը 2,6 մլրդ դոլար էր^[16]։

2015 թվականի հունիսի 28-ին SpaceX CRS-7-ով ՄՏԿ-ն համալրելու առաքելության շրջանակներում տեղի ունեցավ վթար Dragon տիեզերանավի հետ Falcon 9 կրող հրթիռի արձակման ժամանակ։ Կրող հրթիռը ջախջախվեց օդում արձակումից 2 րոպե 19 վայրկյան հետո^[17]։

2016 թվականի հունվարի 14-ին NASA-ն ընտրեց SpaceX ընկերությանը ՄՏԿ-ն Commercial Resupply Services 2 (CRS2) համալրելու ծրագրի երկրորդ փուլի երեք հաղթողներից մեկը՝ Dragon տիեզերանավի համար 6 երաշխավորված առաքելություններով և անհրաժեշտության դեպքում պայմանագիրը երկարաձգելու հնարավորությամբ^[18][19]։

2016 թվականի ապրիլի 27-ին ընկերությունը ստացավ իր առաջին EELV^[en]-պայմանագիրը ԱՄՆ Ռազմաօդային ուժերի հետ մասին պետական անվտանգության ապահովման համար առավել կարևոր արբանյակները տիեզերք ուղարկելու, GPS 3-2 նավիգացիոն արբանյակը բացթողնելու ծրագիրն իրականացնելու համար։ Պայմանագրի արժեքը կազմեց 82,7 մլն դոլար^[20][21]։

2018 թվականի փետրվարի 6-ին SpaceX-ն անցկացրեց Falcon Heavy գերծանր կրող հրթիռի առաջին արձակումը^[22][23]։

2018 թվականի ապրիլի 19-ին SpaceX-ն իրականացրեց TESS տիեզերական աստղադիտակի՝ հաջորդ սերունդի էկզոմոլորակներ որոնողի արձակումը։ Վերջինս իրականացվեց Falcon 9 կրող հրթիռի օգնությամբ, որը սկսեց գործողությունը Կանավերալ հրվանդանից։ TESS աստղադիտակը իր հիմնական գիտական առաքելությունն իրականցնելու ժամանակ կհետևի ավելի քան 200 հազար ամենավառ աստղերին, որ գտնվում են Արեգակնային համակարգի հարևանությամբ, և կփնտրի մոլորակներ՝ օգտագործելով ավանդական տարանցիկ մեթոդը^[24]։

SpaceX-ի ներկայացուցիչների հայտարարությամբ՝ մասշտաբի էֆեկտի և վերադարձվող աստիճանների կրկնակի օգտագործման շնորհիվ՝ ընկերությունը կկարողանա ապագայում նվազեցնել մեկ արձակման գինը մինչև $5–7 մլն^[25][26]։ Մասկը նաև խոստացավ, որ կազմակերպությունը կկարողանա ուղեծիր հասցվող օգտակար բեռի կիլոգրամի համար արժեքը նվազեցնել մինչև $1100^[27]:

Առևտրային պատվիրատուների համար.

2013 թվականի դրությամբ՝ Falcon 9 կրող հրթիռի վրա բեռի դուրսբերումը արժե $56,5 մլն^[25] (այլ տվյալներով՝ 58-65 մլն)^[28]։

Սկսած 2014 թվականի հունիսից՝ կրող հրթիռի արձակման նվազագույն արժեքը առևտրային պատվիրատուի համար կազմում էր $61,2 միլիոն^[29]։

2016 թվականի մայիսից սկսած՝ առաջին աստիճանի վերադարձ իրականացնել թույլ տվող, օգտակար բեռ ունեցող արձակումների նվազագույն գները․ Falcon 9-ի համար՝ $62 մլն, Falcon Heavy-ի համար՝ $90 մլն^[30]։

Ընկերության ներկայացուցչի հավաստմաբ՝ առաջին աստիճանի վերադարձման օգտագործմամբ արձակումը կարժենա 30 % առավել էժան, ինչը կկազմի $40 միլիոն^[31]։

ՆԱՍԱ-ի և ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի համար․

Ի տարբերություն առևտրային հարաբերությունների՝ ԱՄՆ-ում կառավարական և ռազմական արձակումները պահանջում են լիազորման հատուկ գործընթաց, ինչը էականորե, տասնյակ միլիոնավոր դոլարներով, բարձրացնում է արձակման ինքնարժեքը^[32][33]։

ՄՏԿ բեռ հասցնելու համար Commercial Resupply Services նախագծի շրջանակներում ընկերությունը յուրաքանչյուր առաքելության համար ՆԱՍԱ-ից ստանում է $120 միլիոն․ այդ գնի մեջ է մտնում նաև Dragon տիեզերանավի համար վճարը^[34]։

2016 թվականին SpaceX-ը $82,7 մլն արժողությամբ պայմանագիր է կնքել ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի հետ GPS արբանյակը Falcon 9 կրող հրթիռով արձակելու համար^[20]։

Կազմակերպության աշխատակիցների քանակը պարբերաբար աճում է. 2005 թվականի նոյեմբերի 160-ից այն հասել է մոտավորապես 4000-ի՝ 2015 թվականի հուլիսի դրությամբ։ Աշխատակիցների քիչ քանակությունը, այլ նման ընկերությունների համեմատ, կապված է արձակումները առավելագույնս էժանացնելու հետ։ Դա, ինչպես և Մարս մարդկանց տեղափոխումը^[35], հանդիսանում է կազմակերպության հիմնական նպատակը^[36]։

Կազմակերպության հիմնադրման պահից արձակումների և վայրէջքների վիճակագրություն.

2012 թվականի տվյալներով՝ կազմակերպության 2/3-ը պատկանում է Իլոն Մասկին^[37]։

Կազմակերպության 10 %-ը պատկանում է Google և Fidelity Ventures ընկերություններին։ Սեփականատերերի թվում են նաև Draper Fisher Jurvetson-ը, Founders Fund-ը, Valor Equity Partners-ը, Capricorn-ը և այլք^[38]։

• SpaceX-ի պաշտոնական կայք

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «SpaceX» հոդվածին։