Dios

Ti Dios ket kankanayon nga isipen a kas ti kangatuan a parsua ken ti kangrunaan a banag iti pammati.^[1] Iti teismo, ti Dios ket isu ti nagpartuat ken agtartaripatu iti law-ang. Iti deismo, ti Dios ket isu ti nagpartuat (ngem saan a nagtartaripatu) iti law-ang. Iti panteismo, ti Dios ket isu ti law-ang. Dagiti teologo ket nangibagbagada kadagiti nadumaduma a gupit kadagiti adu a paggiddiatan dagiti konsepto ti Dios. Kadawyan kadagitoy ket ti omnisiensia (awan inggana a pannakaammo), pannakabalin (awan patingga a bileg), omnipresensia (adda amin ti aniaman a lugar), omnibenebolensia (puro a kinaemma), nainlangitan a kinanumo, ken ti agnanayon ken kammasapulan a kaadda. Ti Monoteismo ket isu ti pammati ti kaadda ti Dios wenno iti kinaagmaymaysa iti Dios.

Ti Dios ket naisipan pay a kas ti inkorporeal (di material), ti personal a parsua, ti taudan ti amina a moral a rebbeng, ken ti "kalatan a maisipan a kaadda".^[1] Dagitpy a gupit ket sinuportaran idi dagiti nadumaduma a degrado babaen dagiti nasapa a teologo a pilosopo a Hudio, Kristiano ken Muslim . Adu kadagiti nadayeg a mediebal a pilosopo ken moderno a pilosopo ket nakaparang-ay kadagiti argumento para ken suppiat ti kaadda ti Dios.

Adda ti adu a nagnagan para iti Dios, ken dagiti nadumaduma a nagan ket naikapet kadagiti nadumaduma a kultural a kapanunotan no sino ti Dios ken ania dagiti gupit a tagikuana. Iti Hebreo a Biblia "Siak ti Siak", ken ti "Tetragrammaton" YHVH ket naus-usar a kas nagnagan ti Dios, bayat a ti Yahweh, ken Jehovah ket sagpaminsan nga inus-usar iti Kristianidad a panangiyebekkas iti YHVH. Iti Arabiko, ti nagan nga Allah ("ti Dios") ket isu ti naus-usar, ken gapu ti kadayeg ti Islam kadagiti agsasao ti Arabiko, ti nagan nga "Allah" ket adda dagiti kaibuksilanna iti Islamiko a pammati ken kultura. Dagiti Muslim ket agikedkeddengda a ti adu a titulo a nagnagan para iti Dios, bayat nga ti Hudaismo ket kadawyan a mangitudtudo ti Dios babaen ti naitituluan a nagnagan ti Elohim wenno Adonai. Iti Hinduismo, ti Brahman ket kankanayon a naikeddeng a ti monistiko a diosen.^[2] Dagiti dadduma pay a relihion ket addaanda ti nagnagan para iti Dios, kas pagarigan, ti Baha iti Bahá'í a Pammati,^[3] Ti Waheguru iti Sikismo,^[4] ken Ahura Mazda iti Zoroastrianismo.^[5]