Republika ti Kongo
15°33′22″E / 1.44°S 15.556°E
Ti Republika ti Kongo (Pranses: République du Congo, Kituba: Repubilika ya Kôngo), ammo pay a kas Kongo-Brazzaville, ti Kongo a Republika[8][9] wenno simple laeng a kas Kongo wenno ti Kongo, ket ti maysa a pagilian a mabirukan iti akinlaud nga aplaya ti Tengnga nga Aprika. Mabeddengan ti pagilian iti laud babaen ti Gabon, iti amianan a laud babaen ti Kamerun ken iti amianan a daya baabaen ti Republika ti Tengnga nga Aprika, iti abgaatan a daya babaen ti DR Kongo, iti abagatan babaen ti exclave ti Angola itif Cabinda ken iti abagatan a laud babaen ti Taaw Atlantiko. Ti Pranses ti opisial a pagsasao ti Republika ti Kongo.
Republika ti Kongo | |
|---|---|
 Wagayway  Eskudo | |
| Napili a pagsasao: "Unité, Travail, Progrès" (Pranses) (Ilokano: "Panagkaykaysa, Obra, Progreso") | |
| Nailian a kanta: La Congolaise (Pranses) Besi Kôngo (Kongo) (Ilokano: "Ti Kongoles") | |
.svg)  | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Brazzaville 4°16′S 15°17′E / 4.267°S 15.283°E |
| Opisial a sasao | Pranses |
| Mabigbig a nilian a sasao |
|
| Grupgrupo ti etniko |
|
| Relihion (2015)[2] |
|
| Nagan dagiti umili | Kongoles |
| Gobierno | Unitario a dominante a partido a semi-presidensial a republika |
• Presidente | Denis Sassou Nguesso |
• Kangruanaan a Ministro | Anatole Collinet Makosso |
| Lehislatura | Parlamento |
| Senado | |
| Nailian nga Asemblia | |
| Wayawaya | |
• Naipatakder ti republika | 28 Nobiembre 1958 |
• manipud iti Pransia | 15 Agosto 1960 |
| Kalawa | |
• Dagup | 342,000 km2 (132,000 sq mi) (Maika-64) |
• Danum (%) | 3.3 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2018 | [3][4] (Maika-117) |
• Densidad | 12.8/km2 (33.2/sq mi) (Maika-204) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2019 |
• Dagup | $32.516 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $7,119[5] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2019 |
• Dagup | $11.162 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $2,444[5] |
| Gini (2011) | 40.2[6] kalalainganna |
| HDI (2019) |  0.574[7]kalalainganna · Maika-149 |
| Kuarta | Pranko a CFA ti Tengnga nga Aprika (XAF) |
| Sona ti oras | UTC+1 (WAT) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +242 |
| TLD ti internet | .cg |
Kaaduan idi ti rehion dagiti tribu ti agsasao iti Bantu kadagiti napalabas a 3,000 a tawen, a nagbangon kadagiti dalan ti pagtagilakuan a mapan iti labneng ti Karayan Kongo. T Kongo ket dati a parte ti Kolonia ti Pranses iti Ekuatorial nga Aprika.[10] Nabangon ti Republika ti Kongo idi 28 Nobiembre 1958 ken nakagun-od iti wayawaya manipud iti Pransia idi 1960. Daytoy ket maysa idi nga estado a Marxista–Leninista manipud idi 1969 aginggana idi 1992, babaen ti nagan a Republika ti Tattao ti Kongo. Ti naturay nga estado ket addaan idi kadagiti adu ti partidona a panagbubutos manipud idi 1992, ngem natuppuak ti maysa a demokratiko a nabutosan a gobierno iti Sibil a Gubat ti Republika ti Kongo idi 1997, ken ni Presidente Denis Sassou Nguesso, nga immuna a nagturay idi 1979, ket nagturayen kadagiti ganggani nga uppat a dekada.
Ti Republika ti Kongo ket maysa a kameng ti Kappon ti Aprika, ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, La Francophonie, ti Komunidad ti Ekonomia dagiti Estado ti Tengnga nga Aprika, ken ti Di Nailinia a Tignay. Nagbalin daytoy a ti maikapat a kadakkelan nga agpatpataud iti lana iti Golpo ti Guinea, ken mangipaay iti pagilian iti maysa a grado iti prosperidad nupay dagiti instabilidad ti politika ken ekonomia kadagiti sumagmamano a lugar ken ti di agpapada a pannakaiwarwaras kadagiti matgedan iti lana iti amin a paset ti pagilian. Nakaro nga agkamkammatalek ti ekonomia ti Kongo iti sektor ti lana,[11] ken kimmaro a bimmuntog ti irarang-ay ti ekonomia manipud iti panagsuek dagiti presio ti lana kalpasan idi 2015. Iti populasion iti 5.2 a riwriw, 88.5% iti pagilian ket agsansanay iti Kristianidad.
Etimolohia
Nanaganan ti Repubika ti Kongo manipud iti Karayan Kongo, a ti naganna ket naala met iti Kongo, ti maysa a pagarian ti Bantu a nangsakup ti sabanganna iti panawen ti pannakaduktal babaen dagiti Portuges idi 1483[12] wenno 1484.[13] Nala ti nagan ti pagarian manipud iti tattaona, ti Bakongo, ti maysa nga endonimo a makunkuna a ti kayatn a sawen ket "dagiti mangnganup" (Kongo: mukongo, nkongo).[14]
Idi las-ud ti panawen idi kinolonisado babaen ti Pransia, daytoy ket ammo idi a kas ti Kongo ti Pranses wenno Tengnga a Kongo. Tapno mailasin daytoy manipud iti kaarrubana a Demokratiko a Republika ti Kongo, daytoy ket sagpaminsan a maibagbaga a kas Kongo (Brazzaville) wenno Kongo-Brazzaville. Naala ti Brazzaville manipud iti nagpundar iti kolonia, ni Pierre Savorgnan de Brazzà, ti maysa a natakneng nga Italiano a ti titulona ket mangibagbaga iti ili ti Brazzacco, iti komuna ti Moruzzo, a ti naganna ket naala met manipud iti Latin a Brattius wenno Braccius, ti kayatna a sawen iti isuda a dua ket "ima".[15]
Dagiti nagibasaran
Adu pay a mabasbasa
- Maria Petringa, Brazza, A Life for Africa (2006) ISBN 978-1-4259-1198-0
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Republika ti Kongo iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Republika ti Kongo manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Republika ti Kongo iti Curlie (iti Ingles)
Wikimedia Atlas iti Republika ti Kongo
.svg){kind=link}