Senyawa heterosiklik
Senyawa heterosiklik utawi heterolingkar inggih punika séjenis sényawa kimia ingkang gadhah struktur cincin ingkang ngandut atom sanèsipun karbon, kados ta wlirang, oksigèn, utawi nitrogen ingkang péranganing cincin kasébut.[1] Senyawa-senyawa heterosiklik saged wujud cincin aromatik prasaja utawi cincin non-aromatik. Pintén-pintén tuladha inggih punika piridina (C5H5N), pirimidina (C4H4N2) lan dioksana (C4H8O2).Mbetahaken perhatosan senyawa-senyawa kados ta siklopropana lan sikloheksana boten senyawa heterosiklik. Senyawa mau namung sikloalkana. Prefiks 'siklik' ngrujuk ing struktur cincin, manawi 'hetero' ngrujuk ing atom senesipun karbon. Kathah senyawa heterosiklik ingkang manawi zat karsinogenik.
Kimia heterosiklik inggih punika cabang ngèlmu kimia ingkang berkutat kanthi eksklusif kaliyan sintesis, sipat-sipat, lan aplikasi heterolingkar.
Cincin beranggota-3
Heterolingkar kaliyan tiga atom ing cincin langkung reaktif amargi déning terikan cincin. Senyawa ingkang gadhah satunggal heteroarom ing limrahipun langkung stabil. Senyawa kaliyan kalih heteroatom langkung biyasa muncul minangka zat antawisipun reaktif. Heterolingkar beranggota-3 yang umum:
| Heteroatom | Jenuh | Takjenuh |
|---|---|---|
| Nitrogen | Aziridina | |
| Oksigèn | Etilena oksida (epoksida, oksirana) | Oksirena |
| Sulfur | Tiirana (episulfida) |
Cincin beranggota-4
| Heteroatom | Jenuh | Takjenuh |
|---|---|---|
| Nitrogen | Azetidina | |
| Oxygen | Oksetana | |
| Sulfur | Tietana, ditietana | Ditiet |
Cincin beranggota-5
Ing Heterolingkar beranggota-5, senyawa takjenuhnipun asring langkung stabil amargi aromatisitas.
| Heteroatom | Jenuh | Takjenuh |
|---|---|---|
| Nitrogen | tetrahidropirola (pirolidina) | Dihidropirola (pirolina), Pirola |
| Oksigèn | Dihidrofuran, tetrahidrofuran | Furan |
| Sulfur | Dihidrotiofena, tetrahidrotiofena | Tiofena |
| Arsen | Arsola |
Sekelompok ageng senyawa cincin beranggota-5 kaliyan kalih heteroatom kanthi kolektif dipunnamani azola. Ditiolana gadhah kalih atom sulfur.
Cincin beranggota-6
Cincin beranggota enem kaliyan heteroatom tunggal:
| Heteroatom | Jenuh | Takjenuh |
|---|---|---|
| Nitrogen | Piperidina | Piridina |
| Oksigèn | Tetrahidropiran | Piran |
| Sulfur | Tiana | Tiina (thiapirana) |
Kaliyan kalih heteroatom:
| Heteroatom | Jenuh | Takjenuh |
|---|---|---|
| Nitrogen | Piperazina | Diazina |
| Nitrogen / oksigèn | Oksazina | |
| Nitrogen / sulfur | Tiazina | |
| Sulfur | Ditiana | |
| Oksigèn | Dioksana |
Amina heterosiklik lan kanker
Pinten-pinten amina heterosiklik (Heterocyclic amine), HCA, ingkang wonten ing daging ingkang dipunmasak kapanggih gadhah sipat karsinogenik. Riset nedahaken manawi memasak daging katamtu ing temperatur inggil badhé ngasilaken senyawa-senyawa ingkang boten kapanggih ing daging mentah. HCA dumadi manawi asem amino lan kreatina (senyawa ingkang kapanggih ing otot) bereaksi ing temperatur inggil. Para periset sampun ngidentifikasiaken 17 HCA bènten ingkang dipunkasilaken saking pemasakan daging otot.[2] Pinten-pinten sumber protéin kados ta susu, telur, tahu, lan daging organ kados ta hati gadhah kandhutan HCA ingkang sangat sakedhik utawi manawi boten wonten ing wanci dipunmasak.
Cathetan suku
Pranala njaba
- Nomenclature, IUPAC
- Heterocyclic amines in cooked meat, US CDC
- List of known and probable carcinogens, American Cancer Society Archived 2003-12-13 at the Wayback Machine.
- List of known carcinogens by the State of California, Proposition 65 (more comprehensive)