Lingua Vasconica
Lingua Vasconica, Navarrorum aut Vasconum (Vasconice appellatur Euskara sed, pendens e dialecto, Euskera vel Uskara vel Üskara vel Eskuara dici etiam potest), est sola lingua sui gregis quae superest ex quo Linguae Indoeuropaeae in Europa occidentali dicebantur.Cum Vasconum antecessores iam linguam similem, antequam indoeuropaei huc pervenerunt, loquebantur, illa lingua in numero antiquissimarum Europae linguarum habetur. Aliqui putant linguam Ibericam antiquam Vasconicae cognatam esse. Loquuntur Vasconice circa 600 000 incolarum Hispaniae, praecipue in Vasconia et Navarra, sed quoque in Francia. Est lingua agglutinans sicut Finnica, Hungarica, Turcica. Certe a lingua Aquitanica orta, sola putatur inter linguas mundi, nisi forsitan cum lingua Iberica antiqua cognata sit. Lingua Aquitanica iam in Hispania et Aquitania ante Romanorum adventum exstitit.
| Lingua Vasconica Euskara | ||
|---|---|---|
| IPA: | [ eus̺ˈkaɾa ] | |
| Taxinomia: | sine familia | |
| Locutores: | 883 146 (2006) | |
| Sigla: | 1 eu, 2 baq / aus, 3 eus | |
| Status publicus | ||
| Officialis | Vasconia et Navarra | |
| Privata | Hispania et Francogallia | |
| Litterae: | ||
| Scriptura: | Latina | |
| Procuratio: | Regia Academia Linguae Vasconicae | |
.png) Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae | ||
Vasconica lingua primum scripta est in glossis Aemilianensibus et in glossis Picaudi. In medio aevo quoque lingua navarrorum est appellata. Primo fuit impressa anno 1545, Burdigalae, et librum primum fuit Linguae Vasconum Primitiae.
Linguae Vasconicae sunt etiam permultae dialecti.
Grammatica
Litterae atque phonetica Vasconicae linguae
Vasconica lingua hoc alphabetum habet:
- A B D E F G H I J K L M N Ñ O P R S T U V X Z
- a b d e f g h i j k l m n ñ o p r s t u v x z
- A B D E F G H I J K L M N Ñ O P R S T U V X Z
- /a/ /b/ /d/ /e/ /f/ /g/ Ø vel h /i/ /x vel dj/ /k/ /l/ /m/ /n/ /ɲ/ /o/ /r, ɾ/ /s̺/ /t/ /u/ /v/ /ʃ/ /s̻/
Etiam habet hos digraphos:
- dd, tt, tx, tz, ts, il, in
- /ɟ/, /c/, /ʧ/, /ʦ̻/, /ʦ̺/, /ʎ/, /ɲ/
Dum littera v adest in abecedario Vasconico, solum scripta est in verbis peregrinis, quia non littera propria est. Tantummodo sonus pro [v] non est sonus Vasconicus, et similiter ad verba peregrina pertinet. In verbis peregrinis nominibusque etiam litterae c, q, w, y utuntur.
Declinatio
Lingua Vasconica declinatur, et casus hi sunt:
Absolutivus
| radix | indeterminatus sive innumeratus | singularis | pluralis | pluralis affinitatis |
| mutil (puer) | mutil + Ø = mutil | mutil + -a = mutila | mutil + -ak = mutilak | mutil + -ok = mutilok |
Ergativus
| radix | indeterminatus | singularis | pluralis |
| mendi (mons) | mendi + k = mendik | mendi + -a (det.) + -k (erg.) = mendiak | mendi + -ek (pluralis) = mendiek |
Dativus
| radix | indeterminatus | singularis | pluralis |
| ume (puer) | ume + (-r)i = umeri | ume + -a (det.) + (r)i = umeari | ume + -ei = umeei |
Declinationes locativae
| declinatio | non animantia | animantes | |
| inessivus ubi? (non/norengan) | -n -(r)engan | etxean in villa | amarengan apud matrem |
| separativus (nongo) | -ko, -go | etxeko e villa Madrilgo Matriti | – |
| ablativus (nondik/norengandik) | -tik -(r)engandik | etxetik a villa | amarengandik a matre |
| adlativus simplex (nora/norengana) | -ra -(r)engana | etxera ad villam | amarengana ad matrem |
| adlativus comptus (norako/norenganako) | -rako -(r)enganako | etxerako bidea via (quae fert) ad villam | amarenganako maitasuna amor matris (i. e. "ad matrem") |
| terminativus (noraino/norenganaino) | -raino -(r)enganaino | etxeraino usque ad villam | amarenganaino usque ad matrem |
| directivus (norantz/norenganantz) | -rantz -(r)enganantz | etxerantz ad villam versus | amarenganantz ad matrem versus |
Casus alii
| declinatio | indeterminatus | singularis | pluralis | |
|---|---|---|---|---|
| genetivus possessivus cuius? (noren/zeren) | -en | behiren vaccae | behiaren | behien |
| instrumentalis quo instrumento? (zerez) | -z | harriz lapide | harriaz | harriez |
| comitativus vel sociativus quocum? (norekin/zerekin) | -kin | behirekin (una) cum vacca | behiarekin | behiekin |
| motivativus qua de causa? (norengatik/zergatik) | -(en)gatik | behi(ren)gatik vaccae causa | behia(ren)gatik | behiengatik |
| benefactivus cui? (norentzat/zerentzat) | -entzat | behirentzat vaccae | behiarentzat | behientzat |
| prolativus pro quo esse, quem putare? (nortzat) | -tzat | semetzat (hartu) pro filio accipere/filium putare | — | — |
| partitivus (partitiboa) | -rik | behirik vaccarum | — | — |
Modi dicendi[1]
Salve. – Kaixo. ['kajʃɔ]
Bonum mane. – Egun on. [ɛ'gunɔn]
Bonum vesperum. – Arratsalde on. [a'ratʃaldɛˌɔn]
Vale. – Agur. [a'gur]
Cura ut valeas. – Ondo ibili. [ɔndɔ i'bilʲi]
Quomodo vales? – Zer moduz? ['sɛr mɔ'dus]
Bene, gratias ago. – Ongi, eskerrik asko. [ɔŋgi ɛ's̺kɛrik as̺'kɔ]
Veniam da. – Barkatu. [bar'katu]
Quaeso. – Mesedez. [mɛ's̺ɛdɛs]
Gratias tibi ago. – Eskerrik asko. [ɛs̺'kɛrik as̺'kɔ]
Accipe sis. – Ez horregatik. [ɛsɔ'rɛgatik]
Loquerisne Anglice? – Ingelesez ba al dakizu? [iŋ'gɛlɛs̺ɛs ba aldaki'su]
Paulum Vasconice scio. – Euskara apur bat badakit. ['ɛʊs̺kara a'purbat ba'dakit]
Non intellego. – Ez dut ulertzen. [ɛs'tut u'lɛrtsɛn]
Quomodo Vasconice didicisti? – Nola esaten da hori euskaraz? ['nɔla ɛ's̺atɛnda 'ɔri ɛʊs̺'kaɾas]
Textus exempli gratia
Commentatione prima Universae Iurum Humanorum Declaratio (a Consociatione Nationum):
- Vasconice
- Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu beharra dute.[2]
- Latine
- Omnes homines dignitate et iure liberi et pares nascuntur, rationis et conscientiae participes sunt, quibus inter se concordiae studio est agendum.[3]
