Втора македонска ударна бригада

Во јануари 1944 година бригадата броела околу 445 борци.Командниот состав на бригадата го сочинувале:^[2]

• Диме Туриманџовски - командант од 19 декември 1943 до крајот на мај 1944 година
• Методија Поповски - Мајка - командант од јуни 1944 година
• Наум Василевски - Овчар - потпоручник, одреден за командант со наредба на ГШ на НОВ и ПОМ од 6 август (стапил на должност на 25 август) до 25 септември 1944 година
• Живојин Росиќ, командант до 17 октомври 1944 година
• Ванде Лазаревски - командант од 17 октомври до 17 декември 1944 г.
• Пецо Гудовски - командант од 17 декември 1944 година
• Раде Поповиќ - Душко - командант од 1 март 1945 година.

Политички комесари на бригадата биле:

• Трифон Трифонов - Балкански - политички комесар од 19 декември 1943 година
• Наум Наумовски - Борче - политички комесар од март до 25 август 1944 година
• Стојан Бочваровски - Бочвар - политички комесар од 25 август 1944 година
• Ристо Стојановски - Железни - политички комесар од септември 1944 година и повторно од 1 март 1945 г.
• Илија Андреевски - Кагин - политички комесар од 17 октомври 1944 година

Борбените операции на оваа бригада се одвивале на целиот терен на Македонија, од егејскиот дел на Македонија, па сè до Сремскиот фронт, Србија, Хрватска и Словенија.^[2]

Во текот на првата половина на 1944 година, Втората македонска ударна бригада водела успешни борби против бугарскиот окупатор кај кавадаречко, мегленско и учествувала во Февруарскиот поход.^[1] Изведувала диверзантски акции на пругата Гевгелија-Демир Капија, а потоа преминала на теренот на Прилеп и Мариово. Во рамките на овие операции, бригадата имала жестоки судири со бугарската војска кај село Витолишта, с. Полчишта, с. Конопиште на 7 јуни 1944 година, с. Стрмашево на 12 јуни 1944 година, кај с. Крањево на 19 јуни 1944 г.^[2] Кон крајот на јули 1944 година, Бригадата имала пет баталјони, а кон средината на август, Битолскиот и Прилепскиот баталјон влегле во составот на Седмата и на Петтата македонска ударна бригада.^[1]

Од 25 август 1944 година кога влегува во состав на Четириесет и првата македонска дивизија,^[1] бригадата броела околу 1200 борци и старешини. Во текот на септември 1944 година делувала на линијата Гевгелија - Велес, а подоцна учествувала во борбите за ослободување на Прилеп и Кичево (околу 15-18 ноември, 1944 година),^[2] како и против германските сили кои се повлекувале од Грција по долината на реката Вардар.^[1]

Со воената реорганизација од декември 1944 година, бригадата влегла во состав на Четириесет и осмата македонска дивизија, која пак била дел од Петнаесеттиот македонски корпус. Во состав на корпусот, бригадата учествувала на Сремскиот фронт, во реонот на Иљача и Винковци, почнувајќи од 12 април до 17 април, 1944 година при нивниот пробив кон Загреб воделе битки кај Стризивојна и Врпоље, па кај Славонска Пожега на 20-21 април, кај селото Гарешница, Чазма и во реонот на Загреб од 25 април до 9 мај. Откако учествувале во ослободувањето на Загреб, заедно со дваесет и првата српска дивизија, вршеле чистење на теренот и разоружување на непријателските сили.^[1] На Сремскиот фронт, бигадата го издавала весникот „Нашиот удар“, од кој излегле 5 броја.^[2]

Од оваа бригада на Сремскиот фронт загинале 245 борци и старешини.^[2]

Список на загинати борци на Втората македонска ударна бригада:^[3]

• „Втора македонска ударна бригада“, Наша книга, 1973

• Втора македонска ударна бригада — документарец посветен на Бригадата
• Втората македонска ударна бригада — песна посветена на Бригадата
• 75 години од формирањето на Втората македонска ударна бригада