Ballade

Ballade (st. fr. balade, ballete, balette: st. prow. balada ’pieśń taneczna’) – francuski gatunek poetycki uprawiany głównie w późnym średniowieczu i renesansie^[1].

Gatunek ukształtował się w XIV wieku, z wykorzystaniem form jak ballette, chanson, pastourelle i nazwy oznaczającej wcześniej pieśń taneczną^[1]. Do XVI wieku gatunek był jedną z najpopularniejszych form poezji francuskiej^[2]. Ponownie uprawiany był w XVII wieku^[2]. W XIX wieku ballade została przywrócona w poezji parnasistów^[3]. Inny gatunek o podobnej nazwie, ballada, popularny zwłaszcza w literaturze romantycznej, nie wywodzi się bezpośrednio z francuskiej ballade – nawiązuje raczej do angielskiej i szkockiej ballad, której związek z francuską ballade nie jest jasny^[3].

Ballade zasadniczo składała się z trzech zwrotek mających te same rymy oraz z envoi (’posłanie’, ’dedykacja’), odpowiadającego zwykle połowie jednej zwrotki (wczesne przykłady przykłady gatunku mogły jednak występować bez envoi)^[1]. Pisana była najczęściej ośmiozgłoskowcem lub dziesięciozgłoskowcem, chociaż wykorzystywane były także inne długości wersów^[1]. Poszczególni twórcy stosowali jednak odstępstwa od reguł^[2]. Tematyka ballade mogła być różnorodna: epizody współczesnego życia, opowiadania historyczne, motywy miłosne, tematy zaczerpnięte z bajek^[2].

Pierwsze utwory z gatunku ballade pisali Guillaume de Machaut oraz Jean Froissart^[1]. Gatunek został rozwinięty przez Eustache Deschamps, autora ponad tysiąca utworów tego rodzaju, który ustalił zasady gatunku oraz wprowadził envoi^[2]. Do innych autorów ballade należeli François Villon, Christine de Pisan, Jean Molinet, Alain Chartier, Clément Marot, Jean de La Fontaine^[2].