Czerniaków

Wieś Czerniakowo istniała na tych terenach od średniowiecza i wchodziła w skład parafii soleckiej. Od XIII w. prawdopodobnie znalazła się w obrębie parafii jazdowskiej. Na podstawie niewielkiej powierzchni wsi historycy sądzą, że Czerniakowo wraz z Czarnowem (obecnie Siekierki) i Siedlcami (dzisiejsze Sielce) stanowiły kiedyś całość.

Od Czerniakowa nazwisko rodowe wzięli potomkowie podkomorzego warszawskiego za księcia Janusza Starszego, Hinczy Cedlica, z racji pochodzenia zwanego Ślązakiem (Silesitą). W 1502 roku jego spadkobierca, Hincza Czerniakowski, sprzedał je sąsiadowi, Mikołajowi Milanowskiemu. Areał Czerniakowa wynosił w 1528 roku 6 łanów chełmińskich (włók). W drugiej połowie XVI wieku pracował tam jednokołowy młyn wodny, a Jeziorko Czerniakowskie było wykorzystywane do rybołówstwa.

Czerniaków był wsią szlachecką, która w 1580 znajdowała się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[4].

W XVII wieku wieś stała się własnością wojewody mazowieckiego, Andrzeja Górskiego. Po jego śmierci w 1626 roku należała z kolei do jego spadkobierców oraz do króla, aż w 1683 znalazła się w rękach marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, który m.in. postawił tu szpital (obecny Szpital Czerniakowski). Historia Czerniakowa została zbadana przez XIX-wiecznego historyka, Jana Warmińskiego (Liedera) i opisana w wydanej w 1861 roku książeczce pt: Pamiątka z Czerniakowa, zawierającej m.in. opis popularnych dawniej wśród warszawiaków majowych odpustów czerniakowskich, historii wsi oraz budowy kościoła bernardynów pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy^[5].

W drugiej połowie XIX wieku Czerniaków należał do gminy Mokotów w powiecie warszawskim, zaś w strukturze kościoła katolickiego stanowił część parafii Wilanów^[6]. W 1904 klasztor czerniakowski został siedzibą filii parafii wilanowskiej, odpowiedzialnej między innymi za prowadzenie ksiąg stanu cywilnego mieszkańców Czerniakowa i okolicznych wsi^[7][8]. W 1909 Czerniaków został wyłączony z gminy Mokotów i włączony w skład gminy Wilanów^[9].

8 kwietnia 1916 generał-gubernator Hans Hartwig von Beseler wydał rozporządzenie włączające z mocą wsteczną od 1 kwietnia 1916 miejscowość Czerniaków, położoną w tamtym czasie w gminie Wilanów, do Warszawy^[2][10]. 16 listopada 1916 Czerniaków został wyłączony z katolickiej parafii Wilanów i wszedł w skład nowej parafii św. Bonifacego z siedzibą w klasztorze czerniakowskim^[11].

24 grudnia 1922 oddano do użytku linię tramwajową łączącą Czerniaków z Wójtówką na Sielcach, zakończoną pętlą na placu Bernardyńskim, stanowiącą przedłużenie dotychczasowej trasy prowadzącej z placu Trzech Krzyży na Wójtówkę^[12][13]. 18 grudnia 1927 linia została ponownie przedłużona na południe do krańca Miasto-Ogród Czerniaków, położonego na terenie powstającej od 1921 osady^[14][15].

Przed 1939 Czerniaków był jedną z najbiedniejszych części miasta^[16]. W gwarze czerniakowskiej Czerniaków i Powiśle były określane jako „Dół”, gdyż aby wydostać się stamtąd do miasta trzeba było iść do góry^[17]. Popularyzatorem przedwojennego folkloru czerniakowskiego był Stanisław Grzesiuk.

• Rezerwat przyrody Jeziorko Czerniakowskie
• osiedle Czerniakowska Wschodnia
• Kościół św. Antoniego z Padwy
• Kopiec Powstania Warszawskiego
• XIX-wieczny drewniany dworek, ul. Bernardyńska 1^[18][19]

• Kapela Czerniakowska

• Czerniaków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 818 .
• Pełny tekst książeczki Pamiątka z Czerniakowa z 1861 roku, zawierającej m.in. opis historii Czerniakowa.