Dalia Grybauskaitė

Wykształcenie

W 1983 ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie Leningradzkim, a w 1988 uzyskała stopień kandydata nauk ekonomicznych (odpowiednik stopnia doktora) w Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR w Moskwie. W 1991 ukończyła kurs w ramach programu specjalnego dla kadry kierowniczej w School of Foreign Service na Uniwersytecie Georgetown. Oprócz języka litewskiego deklaruje również znajomość języków angielskiego, rosyjskiego, polskiego i francuskiego^[1].

Działalność zawodowa

W wieku 19 lat podjęła pracę w filharmonii państwowej Litewskiej SRR w Wilnie. W trakcie studiów pracowała w zakładach futrzarskich w Leningradzie. Po ukończeniu studiów wróciła na Litwę i przez kilka miesięcy pełniła funkcję sekretarza w Litewskiej Akademii Nauk. W latach 80. była wykładowcą ekonomii politycznej w wyższej szkole partyjnej w Wilnie.

W latach 1990–1991 była kierownikiem wydziału w instytucie badawczym, a w 1991 dyrektorem programowym w biurze Rządu Republiki Litewskiej. Od 1991 do 1993 pełniła funkcję dyrektora departamentu europejskiego w resorcie współpracy gospodarczej z zagranicą. Od 1993 była dyrektorem departamentu ekonomicznego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełniła jednocześnie funkcje przewodniczącej komitetu zarządzania pomocą Phare i G-24 oraz głównego negocjatora ds. umowy o wolnym handlu z Unią Europejską.

Działalność publiczna do 2009

W latach 1994–1995 była posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym w przedstawicielstwie Litwy przy Unii Europejskiej, zastępczynią głównego negocjatora ds. układu europejskiego z Unią Europejską oraz przedstawicielem koordynatora pomocy państwowej w Brukseli. Od 1996 pełniła funkcję ministra pełnomocnego w ambasadzie Litwy w Stanach Zjednoczonych. W latach 1999–2000 zajmowała stanowisko wiceministra finansów oraz głównego negocjatora w negocjacjach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym. W latach 2000–2001 była wiceministrem spraw zagranicznych i zastępczynią przewodniczącego litewskiej delegacji w negocjacjach dotyczących przystąpienia do Unii Europejskiej.

W lipcu 2001 objęła urząd ministra finansów w nowo utworzonym rządzie Algirdasa Brazauskasa. 1 maja 2004, w dniu przyjęcia Litwy do Unii Europejskiej, została powołana w skład Komisji Europejskiej na funkcję komisarza odpowiedzialnego za edukację i kulturę (obok Viviane Reding). W utworzonej w listopadzie 2004 komisji pod przewodnictwem José Barroso odpowiadała za programowanie finansowe i budżet.

W latach 1979–1988 była członkiem KPZR. Później pozostała bezpartyjna^[2].

Prezydent Republiki Litewskiej

Dalia Grybauskaitė była wymieniana w gronie potencjalnych kandydatów na stanowisko prezydenta Litwy w wyborach w 2009. 26 lutego 2009 oficjalnie ogłosiła swoją decyzję o starcie w wyborach jako kandydatka niezależna^[3]. Poparcie dla niej wyraziły dwa ugrupowania koalicji rządowej: Związek Ojczyzny^[4] i Ruch Liberalny^[5].

W wyborach prezydenckich z 17 maja 2009 Dalia Grybauskaitė odniosła zwycięstwo już w pierwszej turze głosowania. Zdystansowała rywali^[6][7], zdobywając 68,21% głosów ważnych. 12 lipca 2009 została zaprzysiężona na urząd prezydenta Litwy, stając się w ten sposób pierwszą kobietą sprawującą ten urząd^[8].

Kilka razy na zaproszenie prezydentów Polski gościła na uroczystościach Narodowego Święta Niepodległości przed Grobem Nieznanego Żołnierza, podczas których wygłaszała przemówienia w języku polskim.

W 2014 zdecydowała się ubiegać o reelekcję w kolejnych wyborach prezydenckich^[9]. W pierwszej turze wyborów zdobyła 612 485 głosów (tj. 45,92%), przechodząc do drugiej tury z kandydatem LSDP Zigmantasem Balčytisem^[10]. W ponownym głosowaniu z 25 maja 2014 pokonała kandydata lewicy, otrzymując 57,87% głosów ważnych^[11]. 12 lipca 2014 została po raz drugi zaprzysiężona na prezydenta Litwy^[12]. Jej druga pięcioletnia kadencja zakończyła się 12 lipca 2019^[13].

W 2020 przyjęła zaproszenie do Klubu Madryckiego, zrzeszającego byłych prezydentów i premierów^[14].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 2003)^[15]
• Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Order Witolda Wielkiego (Litwa, 2009)^[15]
• Krzyż Komandorski Wielki Orderu Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa, 2011)^[16]
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia, 2011)^[17]
• Krzyż Wielki Orderu Sokoła Islandzkiego (Islandia, 2011)^[18]
• Krzyż Uznania I klasy (Łotwa, 2012)^[19]
• Wielki Oficer Orderu Świętego Karola (Monako, 2012)^[20]
• Xirka Ġieħ ir-Repubblika (Malta, 2012)^[21]
• Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 2013)^[22]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia, 2013)^[23]
• Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Niemcy, 2013)^[24]
• Order Wolności (Ukraina, 2017)^[25]
• Order za Wybitne Zasługi (Słowenia, 2019)^[26]
• Order Orła Białego (Polska, 2019)^[27][28].

Nagrody i wyróżnienia

W 2006 otrzymała Nagrodę im. Władysława Grabskiego przyznaną przez Konfederację Lewiatan^[29], a w 2012 została wyróżniona Nagrodą Karola Wielkiego^[30].

• Nota biograficzna na stronie president.lt. [dostęp 2013-09-02]. (lit.).
• Curriculum Vitae of Dr. Dalia Grybauskaitė. ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-28]. (ang.).