Demokracja ludowa
Demokracja ludowa – propagandowe określenie ustroju w państwach komunistycznych, w założeniu demokratycznego, w rzeczywistości totalitarnego lub autorytarnego, używane w państwach zależnych od ZSRR po II wojnie światowej (państwach bloku wschodniego)[1][2]. Używane jest również we współczesnych państwach, w których występuje system zdominowany przez partię komunistyczną, między innymi w Chińskiej Republice Ludowej. Jest to forma dyktatury partii komunistycznej (dyktatury proletariatu) przy zachowaniu fasady pozornej demokracji parlamentarnej. Istnieją też państwa niezwiązane z ruchem komunistycznym, które używają tego określenia.
Krytyka
Państwa „demokracji ludowej” deklarowały, że władzę w nich „sprawuje lud jako suweren”, lecz rządy faktycznie sprawowała komunistyczna monopartia (w PRL była to PZPR), a inne partie i organizacje społeczne były jej podporządkowane w formule „transmisji partii do mas” w ramach bloków określanych jako fronty narodowe (ludowe). Kraje demokracji ludowej często nazywano „demoludami”.
Termin „demokracja ludowa” miał odróżnić sposób rządzenia realizowany w państwach satelitarnych ZSRR od zachodniej demokracji nazywanej w bloku wschodnim „demokracją burżuazyjną”.
Demokracja ludowa jako forma dyktatury proletariatu
W ZSRR XXI Zjazd KPZR ogłosił zakończenie budowy socjalizmu i rozpoczęcie etapu przejścia do budowy społeczeństwa komunistycznego. Dlatego, w odróżnieniu od Związku Radzieckiego, gdzie z chwilą całkowitego zwycięstwa socjalizmu i wkroczenia kraju w okres budownictwa komunizmu dyktatura proletariatu przestała być konieczna[3], demokracja ludowa w ideologii marksistowsko-leninowskiej rozpatrywana była jako nowa postać dyktatury proletariatu[4][5][6][7][8][4]. Podczas gdy w ZSRR socjalizm już został zbudowany, państwa ludowodemokratyczne realizują główne zadanie dyktatury klasy robotniczej - organizowanie budowy socjalizmu[9][10].
Cała administracja państwowa, organy ścigania oraz wymiar sprawiedliwości są narzędziami dyktatury proletariatu. Za burżuazyjne i sprzeczne z zasadami państwa socjalistycznego uznawano pojęcie „interesu indywidualnego” (jednostkowego), nad który przedkładano interes społeczny (kolektywny). Wszystkie wymienione instytucje stały na straży tego ostatniego, działając jako aktywny uczestnik walki klas[11].
Demokracja ludowa jest nową formą państwową dyktatury proletariatu, a zadania, jakie sobie stawia, są zadaniami dyktatury proletariatu. W ten sposób również i system prawa w Polsce Ludowej – podobnie jak i typ – jest nowy, bo socjalistyczny, i realizuje zadania odmienne od zadań burżuazyjnego systemu prawa.
Demokrację ludową powołały do życia warunki nowego etapu rozwoju światowego ruchu rewolucyjnego.
Demokracja ludowa odzwierciedla specyfikę rozwoju rewolucji socjalistycznej w warunkach osłabienia imperializmu i zmiany stosunku sił na korzyść socjalizmu.
Na jej powstanie wpłynęła sytuacja ówczesnego etapu powszechnego kryzysu kapitalizmu; była ona odbiciem podstawowych przesunięć klasowych zachodzących w świecie kapitalistycznym: wciąż rosnącej izolacji wielkiego kapitału, zespolenia szerokich sił ludowych pod kierownictwem klasy robotniczej, dalszego zbliżenia się zadań ogólnodemokratycznych i socjalistycznych[6].
Odmienność demokracji ludowej od władzy radzieckiej
Obok wspólnych podstawowych cech formy radzieckiej i formy demokracji ludowej, ta ostatnia ma szereg cech specyficznych[6]. Najważniejszą cechą demokracji ludowej jest istnienie Frontu Ludowego[5][4], będącego nową organizacyjną formą sojuszu klasy robotniczej, chłopstwa, drobnej burżuazji i inteligencji[13].
Wielopartyjność
Podczas gdy w Rosji Radzieckiej był uwarunkowany historycznie system jednopartyjny, w wielu krajach demokracji ludowej ustanowiony został system wielopartyjny[7][5][14], w którym partie marksistowskie odgrywały kierowniczą rolę. W odróżnieniu od Rosji, gdzie przeciw rewolucji wystąpiły nie tylko partie burżuazyjne i obszarnicze, lecz również partie drobnomieszczańskie, w niektórych krajach demokracji ludowej wiele z tych partii poparło przejście do socjalistycznego etapu rewolucji[14]. W tych okolicznościach celowe było utworzenie bloku partii komunistycznych i robotniczych z takimi partiami politycznymi, jakie jednoczyły się we Froncie Ludowym na wspólnej płaszczyźnie walki przeciwko faszyzmowi i imperializmowi. System wielopartyjny sprzyjał w tych warunkach rozszerzeniu społecznej podstawy rewolucji i pomyślniejszemu wykonywaniu jej zasad[5]. Współpraca komunistów z niekomunistycznymi partiami demokratycznymi dokonywała się w różnorakich formach, zarówno wewnątrz Frontu Ludowego, jak i poprzez uczestnictwo przedstawicieli partii demokratycznych w organach władzy państwowej i masowych organizacjach ludzi pracy[13][15].
W szeregu krajów demokracji ludowej pomyślnie realizowana była współpraca partii komunistycznych i robotniczych z nieproletariackimi partiami demokratycznymi[15]. Do tych partii należały na przykład: Partia Ludowa i Partia Wolności w Czechosłowacji; Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne w Polsce; w Niemieckiej Republice Demokratycznej w skład Frontu Ludowego wchodziły nie tylko partie klas pracujących, ale również kilka partii burżuazyjno-demokratycznych[16].
Organizacja aparatu władzy
Ludowodemokratyczna forma dyktatury proletariatu charakteryzowała się także specyficznym trybem tworzenia organów władzy państwowej[13][15].
Burzenie burżuazyjnego aparatu państwowego
Również niszczenie starej machiny państwowej dokonywało się w niektórych krajach demokracji ludowej inaczej niż w ZSRR[13][17].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Demokracja ludowa. W: Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964, s. 727-731. (pol.).
- Wiktor Afanasjew, Karen Brutenc, Fiodor Burłackij, Grigorij Glezerman, Jurij Krasin, i in.: Naukowy komunizm. Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa, tł. Mirosław Skwiecińskii. Wyd. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
- Aleksandr Spirkin: Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii). tł. Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968. (pol.).
- Demokracja ludowa. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 96–103. (pol.).
- П.Ф. Юдин: Европейские страны народной демократии на путях к социализму (Europejskie kraje demokracji ludowej na drodze do socjalizmu). Москва: Правда (тип. им. Сталина), 1950, seria: Стенограмма публичной лекции, прочитанной в Центральном лектории Общества в Москве. (ros.).