Fenkuł włoski

Występuje dziko w strefie śródziemnomorskiej oraz w Pakistanie, Iranie, Afganistanie^[4], najdalej na wschodzie sięgając Nepalu^[8]. Rozprzestrzenił się także jako gatunek zawleczony poza obszarami swojego rodzimego występowania: w Mikronezji, Australii, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Meksyku, USA, na Hawajach, w Makaronezji oraz w Środkowej i Południowej Ameryce^[4]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata^[8], w tym także w Polsce^[9].

Pokrój

Roślina zielna osiągająca wysokość do 2 m^[8].

Łodyga

Prosta, naga, drobno żebrowana, o silnym nalocie woskowym, rozgałęziona i ulistniona skrętolegle.

Liście

Trzykrotnie pierzaste, o odcinkach nitkowatych, ogonkowe o pochwiastej nasadzie.

Kwiaty

Drobne, żółte, zebrane w baldachy złożone na szczytach pędów. Kwiaty 5-krotne, 1 słupek, 5 pręcików.

Owoc

Owocem jest rozłupnia o prawie walcowatym kształcie, z zaokrągloną podstawą i węższym szczytem uwieńczonym dużym podszyjczem^[10]. Zazwyczaj ma 3–12 mm długości i 3–4 mm szerokości^[10]. Rozłupki są gładkie. Każda ma 5 wyraźnych, drobnych, wypukłych żeberek^[10]. Owoc odmiany gorzkiej jest barwy zielonawobrunatnej, brunatnej lub zielonej, natomiast odmiany słodkiej jest jasnozielony lub jasnożółtawobrunatny^[10].

Korzeń

Gruby, palowy, wrzecionowaty, barwy żółtawobiałej.

• Foeniculum vulgare Mill. subsp. piperitum (Ucria) Cout. (syn. Foeniculum piperitum (Ucria) Sweet)^[4]
• Foeniculum vulgare Mill. subsp. vulgare var. vulgare^[4]
• Foeniculum vulgare Mill. subsp. vulgare var. dulce (Mill.) Batt.^[4]
• Foeniculum vulgare Mill. subsp. vulgare var. azoricum (Mill.) Thell.^[4]

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

• Owoc kopru włoskiego odmiany gorzkiej (Foeniculi amari fructus) – suche rozłupnie i rozłupki odmiany vulgare zawierającej nie mniej niż 40 ml/kg olejku eterycznego, w którego skład wchodzi co najmniej 60,0% anetolu oraz 15,0% fenchonu^[10].
• Owoc kopru włoskiego odmiany słodkiej (Foeniculi dulcis fructus) – suche rozłupnie i rozłupki odmiany dulce zawierającej nie mniej niż 20 ml/kg olejku eterycznego, w którego skład wchodzi minimum 80,0% anetolu^[10].

Działanie

Owoce są używane jako środek wykrztuśny, dzięki zawartym w nich olejkowi eterycznemu, który pobudza błony śluzowe dróg oddechowych^[11]. Działa mlekopędnie i przeciwzapalnie^[11].

Roślina kosmetyczna

Napar może być stosowany do przemywania tłustej skóry. Olejek fenkułowy stosowany jest w mieszankach zapachowych dodawanych do past do zębów, płynów do płukania ust, mydeł i innych kosmetyków^[12]. Nasiona fenkułu żuje się dla odświeżenia oddechu^[13].

Sztuka kulinarna

• Owoce. Mają słodkawy, nieco pikantny smak^[14], porównywany do smaku anyżu lub lukrecji^[15]. Charakteryzuje je silny anyżkowy zapach. Używane są jako aromatyczna przyprawa do mieszanek ziołowych. Owocami przyprawia się:
  • kompoty^[14]
  • sosy (w tym sosy słodkie^[14], np. chutneye^[13])
  • warzywa^[13] (kapusta, buraki ćwikłowe, gotowane kalafiory, brokuły i ziemniaki^[14])
  • warzywa curry (kuchnia indyjska)^[15]
  • mięsa^[13] (zwłaszcza mięso pieczone na rożnie^[14])
  • potrawy z ryb^[13] i owoców morza
  • sery (w kuchni włoskiej)^[14]
  • pieczywo^[13] (zwłaszcza w kuchni francuskiej^[14]).

Ze względu na wysoką zawartość olejków eterycznych anyżu, napar z nasion kopru włoskiego jest popularnym napojem – np. w Niemczech.

• Liście. Drobnymi, pierzastymi liśćmi przyprawia się przede wszystkim potrawy z ryb^[16].
• Zgrubiałe pochwy liściowe zachodzące na siebie i tworzące coś na kształt cebuli. Jadane na surowo w formie surówek a także w formie pieczonej i gotowanej^[17].

Roślina ozdobna

Bywa uprawiany jako kwiatowe obramowanie rabaty. Istnieje ozdobna odmiana 'Purpurascens' o drobno dzielonych liściach, brązowych za młodu^[18].

Ma duże wymagania termiczne, preferuje ciepłe, dobrze nasłonecznione, osłonięte od wiatru miejsca. Strefy mrozoodporności 5–10^[18]. Gleby o dużej zawartości próchnicy, przepuszczalne, o wysokiej zawartości składników pokarmowych i odczynie zasadowym. Rozmnaża się przez nasiona, które wysiewa się na rozsadniku w kwietniu–maju. Plon z jednego hektara wynosi 1–2 ton.

• Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.brak strony w książce