Pałac Jabłonowskich w Warszawie
Pałac Jabłonowskich – pałac w Warszawie przy placu Teatralnym, pod adresem ul. Senatorska 14/16. Został wzniesiony w XVIII wieku, zniszczony w czasie II wojny światowej, zrekonstruowany w latach 1995–1997.
Fasada pałacu po rekonstrukcji | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres | ul. Senatorska 14/16 |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Rozpoczęcie budowy | 1773 |
Ukończenie budowy | 1785 |
Ważniejsze przebudowy | 1817–1819 |
Zniszczono | spalono w 1944, ruiny rozebrano w 1952 |
Odbudowano | 1995–1997 |
Właściciel | |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°14′41″N 21°00′35″E/52,244722 21,009722 |
Opis
Zbudowany w latach 1773–1785 dla Antoniego Jabłonowskiego według projektu Jakuba Fontany i Domenico Merliniego. W latach 1817–1819 przebudowywany na ratusz miejski według projektu Fryderyka Alberta Lessla i Józefa Grzegorza Lessla, przejmując funkcje rozebranego starego ratusza na Rynku Starego Miasta. Około roku 1823 na dachu pałacu dodano belwederek, czyli podstawę pod telegraf optyczny. W tym samym czasie na tyłach pałacu wzniesiono budynek z przeznaczeniem na areszt policyjny[1].
W roku 1863, w czasie powstania styczniowego, pałac uległ pożarowi. Odbudowa w stylu neorenesansowym odbyła się w latach 1864–1868 według projektu Józefa Orłowskiego[2]. Nadała mu ona nowy kształt dachu z facjatkami, balkony, nowe skrzydło w miejscu domu Łagiewnickich i charakterystyczną wieżę wykorzystywaną do obserwowania tej części miasta przez Warszawską Straż Ogniową (wieża była tzw. czatownią)[3], z zegarami po jej trzech stronach. W sali Berga (późniejszej sali Dekerta) sufit ozdobił plafon „Tryumf Prawdy” autorstwa Marcelo Bacciarellego przeniesiony z sali balowej pałacu Prymasowskiego[4]. Od końca XIX wieku w budynku działało centralne ogrzewanie[5].
W sali balowej (do 1915 Aleksandrowskiej) odbywały się posiedzenia Rady Miejskiej[4], w sali portretowej z 25 podobiznami znanych Polaków obradował magistrat.
W październiku 1917, w związku z setną rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki, na fasadzie pałacu odsłonięto tablicę pamiątkową[6]. Kolejną tablicę odsłonięto w czerwcu 1918 w związku z analogiczną rocznicą śmierci Jana Henryka Dąbrowskiego[6].
W latach 1936–1939 odbyła się kolejna modernizacja pałacu według projektu Oskara Sosnowskiego, która objęła przebudowę dachu w 1936 oraz wzniesienie nowego, siedmiopiętrowego budynku od strony ul. Daniłłowiczowskiej. We wrześniu 1939 roku w czasie obrony Warszawy z ratusza cywilną obroną Warszawy dowodził Stefan Starzyński. Po zniszczeniu części gmachu biura Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy przeniesiono do piwnic budynku[7]. 25 września 1939 w trakcie bombardowania w budynku zginął wiceprezydent Warszawy Jan Około-Kułak[8].
Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej w roku 1952 rozebrano wypalone ruiny pałacu[9]. W 1964 w miejscu, w którym znajdował się pałac, odsłonięto pomnik Bohaterów Warszawy[10].
Na przełomie 1989/1990 roku podjęta została decyzja o odbudowie północnej pierzei placu Teatralnego. W latach 1995–1997 budynek pałacu został zrekonstruowany na siedziby Banku Rozwoju Eksportu i Citibanku (Poland), co poprzedziły wykopaliska archeologiczne. Budynek zrealizowano w formie żelbetowej, zachowując pierwotną bryłę (z odbudową wieży włącznie) i rekonstruując fasadę według stanu sprzed roku 1936[10]. Pozostałe elewacje pałacu zyskały wygląd współczesny. W czasie odbudowy wydobyto też fragmenty wyposażenia pałacu (dwa fragmenty żeliwnych podpór i żeliwną kolumnę z sali balowej), które wyeksponowano na dziedzińcu[10]. Autorami projektu rekonstrukcji byli: Jerzy Czyż, Lech Klajnert, Janusz Matyjaszkiewicz, Marek Różański i Maciej Szwedziński[10].
W 2011 na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą prezydenta powstańczej Warszawy Marcelego Porowskiego[11].
W 2017 na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą Juliana Kulskiego[12].
Przypisy
Bibliografia
- Z warszawskiego albumu. „Stolica”, Nr 36 (1602), 3 września 1978 r.