Polska Agencja Prasowa

31 października 1918 grupa polskich dziennikarzy przejęła biura Austriackiej Agencji Prasowej w Krakowie i Lwowie oraz założyła Polską Agencję Telegraficzną. W tydzień później Prezydium Rady Ministrów podjęło decyzję o uczynieniu z Polskiej Agencji Telegraficznej agencji urzędowej. W roku 1924 spółka została znacjonalizowana. Początkowo rozpowszechniała informacje za pomocą biuletynów telegraficznych, a od 1928 – także za pomocą codziennych Kronik Filmowych PAT.

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 władze PAT opuściły Polskę wraz z rządem i wznowiły działalność agencji na uchodźstwie – początkowo w Paryżu, a następnie (od 1940) w Londynie, gdzie Agencja działała do 1991 r.

10 marca 1944 Związek Patriotów Polskich powołał w Moskwie Polską Agencję Prasową Polpress. We wrześniu 1945 jej siedziba została przeniesiona do Warszawy. Początkowo niesformalizowana i podległa bezpośrednio kierownictwu ZPP oraz dowództwu wojskowemu Ludowego Wojska Polskiego, od 26 października 1945 PAP stała się niezależnym przedsiębiorstwem państwowym. Uchwałą Rady Ministrów z 8 sierpnia 1946 został zatwierdzony Statut Organizacyjny Polskiej Agencji Prasowej^[12]. Pierwszą, wieloletnią (1944-1954) szefową Polskiej Agencji Prasowej była Julia Minc, żona Hilarego Minca^[13].

Mimo zasad statutowych, Agencja stała się jednym z narzędzi propagandy PRL i PZPR. W 1957 r. Agencja przeniosła się z pałacyku przy ul. Foksal do modernistycznego gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Alejach Jerozolimskich, niedaleko Komitetu Centralnego PZPR. Budynek ten był siedzibą Agencji do 2001 roku i do dziś funkcjonuje w świadomości starszego pokolenia warszawiaków jako „budynek PAP-u”. Była to jednak i pozostała przede wszystkim siedziba powołanego w 1924 roku Banku Gospodarstwa Krajowego – w latach 1928–1931 wzniesiona według projektu Rudolfa Świerczyńskiego.

Pod koniec lat 80. w agencji rozpoczął się okres demokratyzacji i modernizacji. 10 września 1990 zmianie uległo praktycznie całe kierownictwo PAP-u. Agencja dzięki temu uzyskała znaczną niezależność od czynników politycznych. Dzięki temu 27 lutego 1991 doszło do symbolicznego połączenia Polskiej Agencji Prasowej z emigracyjną Polską Agencją Telegraficzną. W tym samym roku do PAP została przyłączona Centralna Agencja Fotograficzna.

W 1993 r. PAP otworzyła własną stację satelitarną. W latach 1994–1996 nastąpiła komputeryzacja redakcji, a w 1995 agencja rozpoczęła udostępnianie swych serwisów (w tym fotograficznych) także w internecie. W 1997 roku Polska Agencja Prasowa rozpoczęła wydawanie Dziennika Internetowego PAP, pierwszej w Polsce internetowej gazety codziennej bez wersji papierowej.

W 2000 roku rozpoczęto budowę nowej siedziby PAP przy ul. Mysiej róg Brackiej, w miejscu w którym znajdował się Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wzniesiono tam Liberty Corner. Agencja zajmuje od połowy 2004 roku jego część od strony ul. Brackiej.

W ciągu ostatnich kilku lat agencja została dokapitalizowana w następstwie jednorazowej pomocy publicznej i dzięki temu została w zasadniczy sposób zmodernizowana.

W 2005 roku do PAP została przyłączona Drukarnia Naukowo-Techniczna (DNT) przy ul. Mińskiej w Warszawie, jedna z największych drukarń dziełowych w kraju – stając się oddziałem PAP. Na początku 2012 roku zarząd Agencji – przy akceptacji rady nadzorczej – zadecydował o likwidacji DNT^[14].

Podstawą prawną dla działania PAP jest ustawa z 31 lipca 1997. Zgodnie z nią agencję przekształcono w jednoosobową spółkę skarbu państwa.

15 stycznia 2009 dotychczasowy prezes Piotr Skwieciński i członek zarządu Maciej Świrski złożyli dymisje z zajmowanych stanowisk. Rada Nadzorcza rozpoczęła postępowanie kwalifikacyjne w celu obsadzenia tych stanowisk, delegowała również Krzysztofa Andrackiego do pełnienia funkcji prezesa zarządu na okres trwania konkursu.

14 czerwca 2010 Rada Nadzorcza wybrała nowy zarząd^[15].

28 kwietnia 2016 r. Rada Nadzorcza zakończyła postępowanie kwalifikacyjne na stanowisko prezesa PAP, powołując na nie z dniem 9 maja 2016 roku Artura Dmochowskiego^[16]. Stanowisko pełnił do 12 października 2017^[17].

27 grudnia 2023 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w związku z wetem Prezydenta w sprawie finansowania spółki postawił ją w stan likwidacji^[18]. 29 stycznia 2024 otwarcie likwidacji zostało wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego^[19]. Od tego czasu spółka widnieje w KRS pod nazwą Polska Agencja Prasowa S.A. w likwidacji^[20].

W związku z zawartym w ustawie obowiązkiem upowszechniania przez Polską Agencję Prasową stanowisk Sejmu, Senatu, Prezydenta, Rady Ministrów oraz innych naczelnych organów państwa, Agencja otrzymuje co roku dotację podmiotową na dofinansowanie działalności bieżącej. W 2018 wysokość dotacji wyniosła 8 mln zł^[21].

Redaktorzy naczelni

• Franciszek Orzechowski (5 grudnia 1918–?)

Dyrektorzy

• Piotr Paweł Górecki (1921–1929)
• Roman Starzyński (1929–1933)
• Konrad Libicki (1933–1938)
• Mieczysław Obarski (1938–?)
• Andrzej Jan Nowicki (?–1946)
• Aleksy Deruga (11 marca 1946–lipiec 1950)
• Wilhelm Strasser
• Lucjusz Domański
• Edward Braniewski

Prezes

• Stefan Staszewski (lipiec 1957–luty 1959)

Naczelni redaktorzy

• Julia Minc (1944–1954)
• Michał Hofman (1962–1971)
• Janusz Roszkowski (1972–1983)
• Radosław Gil (30 marca 2017–czerwiec 2021)
• Cezary Bielakowski (od czerwca 2021 do grudnia 2023)
• Marek Błoński (od grudnia 2023 do stycznia 2024, p.o.)^[22]
• Wojciech Tumidalski (od lutego 2024)^[23][24]

Prezesi-redaktorzy naczelni

• Janusz Roszkowski (1983–1986)
• Bogdan Jachacz (1986–1990)
• Ignacy Rutkiewicz (10 września 1990 – 3 lutego 1992)
• Krzysztof Czabański (3 lutego 1992 – 30 czerwca 1992)
• Ignacy Rutkiewicz (6 października 1992 – 19 lipca 1994)
• Włodzimierz Gogołek (19 lipca 1994 – 2 grudnia 1996)
• Krzysztof Komornicki (3 grudnia 1996 – 21 listopada 1997)

Prezesi zarządu

• Robert Bogdański (31 grudnia 1997–2002)
• Waldemar Siwiński
• Piotr Skwieciński (2006–2009)
• Krzysztof Andracki (p.o.)
• Jerzy Paciorkowski (14 czerwca 2010 – 31 lipca 2013)
• Artur Dmochowski (9 maja 2016 – 9 października 2017)
• Wojciech Surmacz (od 5 stycznia 2018 do 20 grudnia 2023)
• Marek Błoński (od 20 grudnia 2023, jako likwidator)^[25]

Korespondenci zagraniczni

• Wojciech Jagielski – reportażysta i pisarz, korespondent wojenny PAP w krajach Afryki, Azji Środkowej, Kaukazu i Zakaukazia (1986–1991, 2012–2017)^[26][27]
• Ryszard Kapuściński – reportażysta, publicysta, zwany „cesarzem reportażu”, korespondent PAP w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji (1957–1972)^[28][29][30]
• Władysław Kopaliński – leksykograf, tłumacz i wydawca, korespondent PAP w Waszyngtonie (1958–1960)^[30]
• Krzysztof Mroziewicz – korespondent PAP w Indiach, dziennikarz wojenny w Nikaragui, Afganistanie i Sri Lance, ambasador RP w Indiach (1996–2000)^[31]
• Ryszard Piekarowicz – korespondent PAP w Azji Południowej (1967–1971, 1975–1981) i w Stanach Zjednoczonych (1989–1994)^[32][33]
• Marian Podkowiński – reportażysta, pisarz i publicysta, sprawozdawca PAP z procesów norymberskich (1945–1947)^[34][35]
• Edmund Osmańczyk – publicysta, politolog, polityk, korespondent zagraniczny w Polskim Radiu i PAP m.in. w Brazylii i Meksyku^[30]
• Marek Ostrowski – dziennikarz, prawnik, komentator wydarzeń zagranicznych, korespondent PAP we Francji (1979-1986), Szwajcarii (1989-1991) i Wielkiej Brytanii (1991-1994)^[36]
• Leonid Teliga – żeglarz i pisarz, przygotowywał dla PAP korespondencje z Rzymu^[37]
• Leopold Unger – publicysta, eseista, sprawozdawca PAP w Rumunii (1948-1949)^[38] i korespondent PAP oraz „Życia Warszawy” na Kubie w czasie tzw. kryzysu kubańskiego^[39][40]

Złota odznaka i honorowa legitymacja przyznawana wybitnym dziennikarzom.

Przyznając pierwsze odznaki w 2005 roku, ówczesny Prezes PAP Waldemar Siwiński podkreślił w czasie uroczystości, że^[41]:

• W 2005 roku Prezes PAP Waldemar Siwiński wręczył odznaki i honorowe legitymacje Zasłużony dla Polskiej Agencji Prasowej:
  • Ryszardowi Kapuścińskiemu – legitymacja nr 1
  • Krzysztofowi Mroziewiczowi – legitymacja nr 2
  • Wojciechowi Jagielskiemu – legitymacja nr 3
• W 2009 roku p.o. Prezesa PAP Krzysztof Andracki wręczył odznakę i honorową legitymację Zasłużony dla Polskiej Agencji Prasowej fotoreporterowi:
  • Andrzejowi Rybczyńskiemu – legitymacja nr 4
• 13 lutego 2012 roku z rąk Prezesa PAP Jerzego Paciorkowskiego odznakę i honorową legitymację Zasłużony dla Polskiej Agencji Prasowej odebrali fotoreporterzy:
  • Jerzy Undro – legitymacja nr 5
  • Adam Hawałej – legitymacja nr 6
  • Ludwik Arendt – legitymacja nr 7

Osobny artykuł: Ankieta PAP.

Od 1958 roku PAP organizuje coroczny plebiscyt na najlepszego sportowca Europy w roku kalendarzowym, zwany Ankietą Polskiej Agencji Prasowej. W plebiscycie głosują dziennikarze z 21 agencji prasowych Europy. Ogłoszenie wyników Ankiety PAP następuje pod koniec grudnia. W ostatnich latach triumfatorami plebiscytu byli m.in. Michael Schumacher, Roger Federer, Jelena Isinbajewa, Rafael Nadal, Novak Đoković i Sebastian Vettel.

• Strona oficjalna
• Ustawa z dnia 31 lipca 1997 r. o Polskiej Agencji Prasowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1595)
• KrzysztofK. Darewicz KrzysztofK., Ściśle tajne. Jedyna prawdziwa gazeta w PRL [online], Tygodnik TVP, 26 listopada 2021 [dostęp 2021-12-02] .