Pringlea antiscorbutica
Pringlea antiscorbutica – gatunek roślin z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), zwyczajowo zwany kapustą kerguleńską[4]. Jest jedynym przedstawicielem monotypowego w efekcie rodzaju Pringlea. Jest to jeden z dwóch rodzajów roślin naczyniowych endemicznych dla subantarktyki (drugim jest Lyallia)[4]. Rośliny te występują na czterech grupach wysp południowej części Oceanu Indyjskiego: Kerguelena, Księcia Edwarda, Heard i McDonalda oraz Crozeta[5]. Rośliny te tworzą własne zbiorowisko w obrębie tundry subantarktycznej kształtujące się w miejscach stosunkowo zacisznych i wilgotnych[6]. Na wyspach, na które zawleczono króliki, rośliny te utrzymują się tylko w miejscach dla nich niedostępnych – najbardziej wilgotnych i na stromych klifach[7].
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | Pringlea |
Gatunek | Pringlea antiscorbutica |
Nazwa systematyczna | |
Pringlea antiscorbutica R. Br. ex Hook. f. Fl. Antarct. 2: 239, t. 90, 91 1845[3] |
Ze względu na warunki ekologiczne (silne wiatry, brak owadów latających) kwiaty są wiatropylne[8], choć czasem bywają odwiedzane przez wciornastki[9]. Łupina nasion umożliwia rozprzestrzenianie ich za pomocą wody[8].
Roślina stanowiła ważne źródło witamin dla podróżników, wielorybników, łowców fok i pingwinów przemierzających Ocean Indyjski, zapobiegając szkorbutowi[8][9][10]. Duże, podobne do kapuścianych liście spożywano świeże w postaci ostrej w smaku sałatki lub po ugotowaniu (wówczas w smaku przypominają jarmuż). Jadano także grube pędy kwiatostanowe, obfitujące w skrobię, podobne w smaku z kolei do skorzonery[8]. Smak kłączy opisywany jest jako podobny do chrzanu[10], a podobne zastosowanie i smak do tego gatunku mają też korzenie kapusty kerguleńskiej[11]. Roślina uznawana jest za potencjalnie wartościowe warzywo dla obszarów znajdujących się pod wpływem klimatu chłodnego[12].
Morfologia
- Pokrój
- Bylina kłączowa, o pędzie zwykle owłosionym, pokrytym włoskami pojedynczymi[5], pachykaulicznym (słabo rozgałęzionym i zgrubiałym)[9]. Pęd może osiągać 1 m wysokości, a płożąc się – do 1,8 m długości, przy średnicy do ok. 15 cm[10].
- Liście
- Liście okazałe, okrągławe do jajowatych, skupione w przyziemnej rozecie i tworzące główki podobne do tych u kapusty[8], czasem wyrastające na końcu pędu wzniesionego[10]. Blaszka całobrzega[5].
- Kwiaty
- Zebrane w grona, przynajmniej w dolnej części z przysadkami[5]. Kwiatostany wyrastają z dolnej części kłącza i są wzniesione i trwałe (odnotowano nawet 8-letnie), w efekcie na jednej roślinie może znajdować się ich wiele (najwięcej zaobserwowano 28)[10]. Działki kielicha cztery, wyprostowane, nie rozdęte woreczkowato. Płatków korony brak lub rzadko (zwłaszcza w miejscach cienistych[9]) słabo rozwinięte – nie dłuższe od działek, fioletowe, podługowate. Pręcików 6, podobnej długości, silnie wystające poza okwiat. Pylniki jajowate do podługowatych. Słupek krótki, zakończony główkowatym znamieniem[5].
- Owoce
- Jajowate lub maczugowate, prosto wzniesione lub podnoszące się, obłe łuszczynki, pozbawione przegrody[5]. Łupina nasienna biała[5], pęcherzykowato-gąbczasta[8].
Systematyka i pochodzenie
Gatunek z monotypowego rodzaju Pringlea T. Anderson ex J. D. Hooker, Fl. Antarctica 238. 21 Oct-1 Nov 1845[13]. Ze względu na odrębność wynikającą z adaptacji do specyficznych siedlisk i klimatu takson wyodrębniany był do własnego plemienia Pringleae[8]. Analizy molekularne ujawniły, że rodzaj ten jednak reprezentuje południowoamerykańskie plemię Thelypodieae, z którego przedstawicielami miał ostatniego wspólnego przodka przed ok. 5 milionami lat. Nie wiadomo, czy rośliny te trafiły bezpośrednio na wyspy Oceanu Indyjskiego z Ameryki Południowej, czy dotarły do nich drogą lądową przez Antarktydę[14]. Wiadomo natomiast, że na wyspach tych przetrwały pliocen i zlodowacenia w czasie plejstocenu[14][15].