Rannik zimowy

Gatunek rośnie w naturze od południowo-wschodnich krańców Francji^[4], poprzez północne Włochy, Austrię, kraje byłej Jugosławii, Węgry, Rumunię, po Bułgarię^[5][3]. Bywa podawany także z Azji zachodniej (północny Irak i Turcja)^[3], ale na tamtym obszarze rośnie podobny rannik cylicyjski E. cilicicus.

Po rozprzestrzenieniu w uprawie gatunek występuje także jako zdziczały w środkowej i zachodniej części Europy^[5]. W Polsce uprawiany jest zwłaszcza w zachodniej części kraju i notowany jest jako gatunek przejściowo dziczejący (efemerofit)^[6].

Łodyga

Wyrasta z niewielkiej, kulistawej bulwy podziemnej. Może osiągnąć wysokość do 15 cm^[7], jest naga^[5], niekiedy jest czerwono nabiegła. Nierozgałęziona, zakończona jest pojedynczym kwiatem wspartym kryzą podsadek.

Liście

Asymilacyjne wyrastają z bulwy nad powierzchnię gruntu dopiero po przekwitnięciu. Zasychają w maju. Są długoogonkowe i osiągają do 10 cm wysokości. Blaszka liściowa ma do 5 cm średnicy i jest głęboko, dłoniasto podzielona.

• 
  Bulwa
• 
  Liście

Kwiaty

Wyrastają na długich szypułkach i otoczone są tuż pod okwiatem okółkiem trzech, dłoniasto podzielonych podsadek kwiatowych o długości ok. 2 cm. Okwiat kubeczkowatego kształtu osiąga od 2 do 4 cm średnicy. Zewnętrzne listki okwiatu są jaskrawożółte i osiągają do 22 mm długości i 11 mm szerokości. Listki wewnętrznego okółka są drobne, krótsze od pręcików. U nasady listków okwiatu znajdują się miodniki^[8]. Jest ich 5–6, rzadko 3–4 i mają kształt lejkowaty^[4]. Pręciki w liczbie od kilkunastu do 38 wyrastają spiralnie wokół apokarpicznego słupkowia. Składa się ono z 3–5 jednokomorowych zalążni zwieńczonych krótkimi szyjkami i znamionami^[4].

Owoce

Krótkoszypułkowe mieszki osiągające ok. 15 mm długości^[5]. Zawierają nasiona o średnicy ok. 2 mm^[9].

• 
  Kwiat
• 
  Przekrój kwiatu
• 
  Owoce – mieszki
• 
  Nasiona

W naturze gatunek występuje w żyznych i cienistych lasach liściastych^[4][10], także w zaroślach, w miejscach wilgotnych, na rzędnych do 1200 m n.p.m.^[10] Czasem przechodzi z siedlisk naturalnych do winnic^[10]. Poza naturalnym zasięgiem, notowany jest w Europie Środkowej i Zachodniej w zaroślach, lasach i starych parkach jako uciekinier z uprawy^[4]. Występuje na glebach wilgotnych, próchnicznych^[7], dużej wilgotności gleby wymaga zwłaszcza w okresie wiosennym^[4].

Bylina, geofit. Odnawia się co roku z bulw. Pęd z pąkiem kwiatowym zaczyna wzrost już w okresie zimowym^[4]. Podczas jego wzrostu przez grunt, znajdujący się na szczycie pąk kwiatowy osłonięty jest przez stulone wokół niego dłoniasto podzielone podsadki^[11][4]. Kwitnie od lutego do marca-kwietnia jako jedna z najwcześniej kwitnących roślin w klimacie umiarkowanym^[12][7]. Kwitnie długo, jeśli utrzymuje się niska temperatura^[13]. Gdy temperatury przekraczającą 10°C – bardzo szybko przekwita^[7][13]. Z kolei przymrozki i opady śniegu kwiatom nie szkodzą, a jedynie opóźniają rozwijanie się kolejnych. Wieczorami, a także podczas pochmurnej pogody, kwiaty stulają okwiat, prawdopodobnie w celu ochrony wnętrza przed niską temperaturą. Rozwijają się zwykle ok. godziny 9 rano. Szczyt kwitnienia przypada na godziny od 10 do 12. Pyłek uwalniany jest sukcesywnie z kolejnych pylników przez dwa do trzech dni. Po opróżnieniu pylników pręciki odpadają. Wraz z ostatnimi pręcikami odpadają także miodniki, a na końcu – listki okwiatu^[4]. Kwiaty wabią owady zapylające swoim zapachem, barwą i nektarem. W każdym kwiecie powstaje go średnio według różnych badań 1,23-1,46 mg. Zawiera średnio 26-72% cukrów. Po zakończeniu kwitnienia rozwijają się nad powierzchnią gruntu długoogonkowe liście asymilacyjne^[4].

Nasiona kiełkują natychmiast po rozsianiu. W pierwszym i drugim roku wzrostu rozwijają tylko długoogonkowy i dłoniasto podzielony liść. W trzecim roku zakwitają po raz pierwszy^[4].

Z Bułgarii opisano odmianę var. bulgaricus Stefanov, 1939 o cechach nawiązujących do rannika cylicyjskiego E. cilicicus^[5].

Rannik zimowy tworzy mieszańca z rannikiem cylicyjskim E. cilicicus noszącego nazwę rannika Tubergena Eranthis × tubergenii^[9]. Z roślin tych wyselekcjonowano odmianę uprawną 'Guinea Gold', o kwiatach osiągających 6 cm średnicy i liściach silniej podzielonych, często brązowo nabiegłych^[14].

Roślina ozdobna, uprawiana ze względu na swoją bardzo wczesną porę kwitnienia^[13]. Gatunek uprawiany i rozprzestrzeniany jest jako roślina ozdobna od 1570 roku^[7]. Jest to także roślina miododajna.

Ranniki sadzone są zwykle w ogrodach skalnych oraz na rabatach wiosennych. Dobrze udają się także w pojemnikach^[12]. Zalecane są też do sadzenia pod drzewami i krzewami zrzucającymi liście na zimę. Dzięki ocienieniu gleba w takich miejscach wolniej przesycha, a w okresie kwitnienia ranniki mają odpowiednią ilość światła^[15]. Rekomendowane jest sadzenie roślin w dużych grupach wraz z innymi gatunkami kwitnącymi wczesną wiosną (np. śnieżyczką przebiśnieg i śnieżnikami)^[7]. Sadzone są również w parkach^[4].

Roślina odporna na mróz, wymaga próchnicznej, przepuszczalnej ziemi o stałej wilgotności i odczynie zasadowym, stanowiska słonecznego lub półcienistego^[13]. Toleruje przesychanie podłoża jedynie w końcu wiosny i u progu lata. Ranniki są odporne na choroby i rzadko chorują^[12].

Rozmnażanie

Rozmnaża się przez nasiona wysiewane późną jesienią lub wczesną wiosną^[13], ew. w maju tuż po zbiorze^[12]. Zbiór nasion nie jest łatwy ponieważ łatwo się osypują z owoców. Kiełkuje ok. 60% nasion, a ostatecznie z 1000 nasion uzyskuje się ok. 200–250 roślin potomnych^[7]. Przez pierwsze dwa lata wskazana jest uprawa w pojemnikach, skąd po dwóch latach wydobywa się małe bulwy i wysadza na docelowe stanowisko. Rośliny uzyskane z nasion zakwitają po raz pierwszy po 3–4 latach. Można też dzielić bulwy. Bulwy sadzi się na głębokości ok. 6 cm w rozstawie co 8–10 cm. Przed wysadzeniem do gruntu bulwy powinny być moczone przez jedną dobę w ciepłej wodzie^[12]. W optymalnych warunkach, na glebach wilgotnych i próchnicznych^[7], w miejscach wieloletniej uprawy – ranniki rozsiewają się i rozrastają z bulw, tak że z czasem tworzą rozległe skupiska^[15].