Rogatki Grochowskie
Rogatki Grochowskie[2][3] – dwie rogatki (pawilony rogatkowe) znajdujące się w warszawskiej dzielnicy Praga-Południe, przy ul. Zamoyskiego, u zbiegu z ulicami Lubelską i Grochowską.
 Pawilon północny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Zamoyskiego 55 (pawilon północny) |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy | 1823[1] |
| Ważniejsze przebudowy | 1961 – przesunięcie pawilonu północnego |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′50″N 21°03′06″E/52,247222 21,051667 | |
Historia
Pierwsze rogatki w Warszawie, Pradze i Golędzinowie powstały po 1770, tj. po tym, jak obszar ten został otoczony wałem ziemnym znanym jako okopy Lubomirskiego[2]. Budynki rogatek były lokalizowane przy wale, u wylotu najważniejszych dróg[2]. Pod koniec XVIII wieku w obecnych granicach Warszawy funkcjonowało 10 rogatek: Belwederskie, Czerniakowskie, Mokotowskie, Jerozolimskie, Wolskie, Powązkowskie, Marymonckie, Grochowskie, Ząbkowskie i Golędzinowskie[2].
W latach 1816–1823 wzniesiono nowe pawilony rogatkowe zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego[3]. Powstało wtedy 18 pawilonów w stylu klasycystycznym[4]. Architekt ustawił je parami i nadał każdemu zespołowi inny wygląd[3]. W jednym pawilonie urzędował dozorca policji (będący przedstawicielem Urzędu Municypalnego), a w drugim poborca podatkowy, który przyjmował opłaty za wjazd do miasta[2]. Do czasów współczesnych zachowały się rogatki Mokotowskie i Grochowskie[2].
Klasycystyczne pawilony rogatkowe przy obecnej ul. Zamoyskiego zostały wzniesione w 1823[1], równocześnie z ukończeniem Traktu Brzeskiego (obecna ul. Grochowska) – pierwszej drogi bitej w Królestwie Polskim[5]. W jednym z budynków swój posterunek miał dozorca policyjny, w drugim mieścił się urząd poborcy.
Budynki rogatek zostały rozmieszczone symetrycznie po obu stronach ulicy[1]. Charakterystyczną cechą budynków są wgłębne portyki zwieńczone gładkim tympanonem, oparte na czterech kolumnach w stylu jońskim. Zarówno wnętrza portyków, jak i boczne ściany rogatek, zdobione są licznymi płaskorzeźbami.
Po spaleniu w 1915 (I wojna światowa) drewnianego budynku przystanku kolei jabłonowskiej Rogatka Moskiewska (późniejszy Kamionek), znajdującego się u zbiegu al. Zielenieckiej i ul. Zamoyskiego, przeniesiono go do wynajętego od miasta pawilonu południowego[6]. Przystanek został ponownie przeniesiony na dawne miejsce w latach 20., a jego nazwę zmieniono na Park Paderewskiego[6].
W trakcie II wojny światowej budynki zostały uszkodzone w niewielkim stopniu[7].
24 stycznia 1961, w związku z poszerzeniem ul. Grochowskiej, pawilon północny przesunięto o ok. 10 metrów[8]. Było to pierwsze przesunięcie budynku w Warszawie[9]. Południową rogatkę przesunięto o 8,7 metra 18 czerwca 2001, po 4 latach przygotowań i rozbiórce dwóch kamienic. Oryginalna lokalizacja rogatki południowej zaznaczona jest klinkierem na jezdni oraz chodniku. Gruntowny remont budynki przeszły w 1998 (północny) oraz 2002 (południowy). W trakcie remontów dokonano napraw dachów, instalacji wewnętrznych, stolarki okiennej i drzwiowej, uzupełniono brakujące zdobienia oraz przywrócono oryginalny rozkład pomieszczeń.
W 2014 na bocznej ścianie pawilonu południowego odsłonięto tablicę upamiętniającą powołanie Polskiej Organizacji Wojskowej[10].
Inne informacje
Pod nazwą Rogatki Moskiewskie funkcjonował znajdujący się nieopodal przystanek wąskotorowej Kolei Jabłonowskiej. Został on wysadzony w powietrze w 1915 i odbudowany rok później, ale działał pod nową nazwą Kamionek[7].
Galeria
Tył pawilonu północnego 
Płaskorzeźba na ścianie pawilonu południowego 
Tablica upamiętniającą powołanie Polskiej Organizacji Wojskowej, pawilon południowy
Przypisy
Bibliografia
- Rogatki Grochowskie. [dostęp 2011-12-26]. (pol.).