Sieja pospolita
Sieja pospolita[3], sieja[4][5], głąbiel[4], brzona[6] (Coregonus lavaretus) – ryba z rodziny łososiowatych (Salmonidae), klasyfikowana jako grupa szeroko rozprzestrzenionych gatunków lub jako pojedynczy gatunek występujący w kilku jeziorach Europy Zachodniej.
| Coregonus lavaretus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | sieja pospolita | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Budowa ciała
Ciało śledziowate, zależnie od lokalnej rasy mniej lub bardziej wysmukłe. Głowa mała, o spiczastym, często nawet wyciągniętym w kształcie nosa pysku. Łuski większe niż u łososiowatych, linia boczna pełna. Wąsko wycięty otwór gębowy sięga do przedniej krawędzi oka; w zależności od rasy ma on położenie końcowe bądź dolne. Na pierwszym łuku skrzelowym 25-39 (najczęściej 30-34)długich, gęsto osadzonych wyrostków filtracyjnych. Grzbiet niebieskawozielony do ciemnozielonego. Boki i brzuch białe lub srebrzyście lśniące. W jeziorach ubogich w pokarm występują karłowate formy osiągające długość 10-20 cm[7], średnia długość wynosi 30-50 cm, maksymalnie około 60 cm. Ryba ta może ważyć maksymalnie 6 kg., jednak najczęściej łowione są osobniki ważące 1-2 kg[7]. Nieoficjalnym rekordem Polski w połowie na wędkę jest sieja o wadze 5,0 kg złowiona w kwietniu 2022 r. na Jeziorze Miłoszewskim na Pojezierzu Kaszubskim[8].
Systematyka
Do niedawna pod nazwą Coregonus lavaretus opisywana była większość euroazjatyckich oraz część północnoamerykańskich siejowatych. Obecnie przyjmuje się, że populacje wyjściowe pochodzą z jezior Bourget i Aiguebelette (Francja) oraz Jeziora Genewskiego[2]. Dalsza część artykułu dotyczy ujęcia tradycyjnego.
Tryb życia
Cykl życiowy i biologia wędrówek
Forma wędrowna (np. w Bałtyku), wchodzi na tarło do zalewów i dolnego biegu rzek. Pora tarła, zależnie od typu wód, bardzo różna, najczęściej jednak od września do grudnia. Również populacje zamieszkujące jeziora podejmować mogą wędrówki tarłowe do wpadających do nich rzek. Z drugiej strony sieja z Jeziora Bodeńskiego trze się około połowy grudnia w strefie wolnej wody na dużych głębokościach. Z syberyjskich rzek znane są osiadłe, karłowate formy tego gatunku.
Rozmieszczenie geograficzne
Europejskie populacje siei występują między innymi w wodach Wielkiej Brytanii, rejonie zlewiska Morza Bałtyckiego (głównie zatoka Gdańska i zalewy) i w głębokich jeziorach mazurskich i pojezierza suwalskiego ( jezioro Wigry i inne). Silne populacje obserwuje się w jeziorze Wdzydze. Zasiedla jezioro Łebsko (sieja łebska - gatunek endemiczny). W Azji zasiedla zlewiska Oceanu Arktycznego, w tym Morza Barentsa oraz Morza Białego. Występuje także w Ameryce Północnej zasiedlając przede wszystkim tereny Alaski i Kanady[7].
Ekologia
W jeziorach odżywiają się głównie skorupiakami, przemieszczającymi się ku powierzchni wody larwami owadów i ich poczwarkami, oraz także wylęgiem ryb i ich ikrą. W płytkich jeziorach i rzekach zjadają również organizmy denne.
Siedlisko
Występuje zazwyczaj w chłodnych, głębokich, rozległych jeziorach. Zamieszkuje wody słodkie, a także wysłodzone części mórz. Sieja jest wrażliwa na zmiany parametrów wody, takie jak zawartość rozpuszczonego w wodzie tlenu czy wahania temperatury. Wykazuje niską tolerancję na zanieczyszczenia[7].
Zagrożenia i ochrona
| Wymiar ochronny | 35 cm |
| Okres ochronny | 15 X – 31 XII |
Przypisy
Bibliografia
- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
- Coregonus lavaretus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 5 września 2009]
- Michał Osewski: SIELAWA i SIEJA słynne ryby wigierskie. Wigierski Park Narodowy. [dostęp 2009-09-05].