Sosna żółta
Sosna żółta (Pinus ponderosa Dougl. ex C.Lawson) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Rośnie w bardziej suchych rejonach nadpacyficznej części Ameryki Północnej.
Systematyka[1][2][3] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | sosna żółta |
Nazwa systematyczna | |
Pinus ponderosa Douglas ex C.Lawson Agric. Man. 354. 1836 | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
Zasięg | |
P. ponderosa subsp. ponderosa P. ponderosa subsp. benthamiana P. ponderosa subsp. scopulorum P. ponderosa subsp. brachyptera |
Morfologia
- Pokrój
- Konary tworzą korony luźne jajowate lub stożkowate, do zaokrąglonych.
- Pień
- Dorasta do ponad 81 m wysokości[5] i 2,5 m średnicy[6]. W Europie do ponad 43 m[7]. Najmłodsze pędy i wnętrze kory mają żółtawy kolor.
- Liście
- Szpilki ciemnozielone, długie – do 25 cm długości, ułożone po 3 na krótkopędzie.
- Szyszki
- Szyszki męskie elipsoidalne, cylindryczne, długości 1,5–3,5 cm, żółte lub czerwone. Szyszki nasienne wyrastają pojedynczo, rzadko w parach. Stożkowate do jajowatych przed otwarciem, szeroko jajowate po otwarciu, o długości 5–15 cm. Ostre zakończenie łuski jest skierowane na zewnątrz.
- Gatunki podobne
- Sosna żółta jest najpospolitszą z północnoamerykańskich sosen i bywa mylona ze swą bliską "krewniaczką", sosną Jeffreya (piękne okazy można zobaczyć w Little Yosemite Valley). Można je jednak rozróżnić po szyszkach i zapachu kory. Łuski sosny Jeffreya mają je skierowane do środka. Pień sosny Jeffreya pachnie wanilią, sosny żółtej pachnie jak zwykłe drzewo iglaste.
Biologia i ekologia
Igły pozostają na drzewie przeważnie 4–6 lat. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat, krótko potem uwalniają nasiona.
Występuje w suchszych rejonach nadpacyficznych Ameryki Północnej. Lubi słoneczne stanowiska. Odporna na suszę, mniej na mrozy. Preferuje piaszczyste, gliniaste, wilgotne gleby.
Zastosowanie
Drewno żółtawe, o dużym znaczeniu gospodarczym.
Systematyka i zmienność
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:
- podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
- podsekcja Ponderosae
- gatunek P. ponderosa
- podsekcja Ponderosae
- sekcja Trifoliae
Gatunek o dużej zmienności. Najczęściej dzielony na dwa podgatunki, jednak najnowsze badania wyróżniają cztery, każdy dostosowany do innych warunków klimatycznych (nazywane są rasami geograficznymi) w randze podgatunków[9]:
- Pinus ponderosa subsp. ponderosa Douglas ex C. Lawson – zasięg: południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Waszyngton i Oregon, północno-wschodnia Kalifornia, północno-zachodnia Nevada, Idaho i zachodnia Montana.
- Pinus ponderosa subsp. scopulorum (Engelm.) E. Murray – zasięg: wschodnia Montana, Dakota Północna, Dakota Południowa, Wyoming, Nebraska, północne i centralne Kolorado i Utah, wschodnia Nevada.
- Pinus ponderosa subsp. brachyptera Engelm. – zasięg: południowe Kolorado i Utah, północny i centralny Nowy Meksyk i Arizona, zachodni Teksas.
- Pinus ponderosa subsp. benthamiana Hartw. – zasięg: Waszyngton, Oregon, Kalifornia z wyłączeniem północnego wschodu, zachodnia Nevada.
Przypisy
- BioLib: 2334
- EoL: 1061751
- EUNIS: 150615
- Flora of China: 200005351
- Flora of North America: 200005351
- GBIF: 5285053
- identyfikator iNaturalist: 48461, 81248
- IPNI: 307165-2
- ITIS: 183365
- NCBI: 55062
- Plant Finder: 285000
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2562565
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:307165-2
- Tela Botanica: 80763
- identyfikator Tropicos: 24900205
- USDA PLANTS: PIPO