Sven Hedin

W latach 1886–1892 studiował geologię, mineralogię, zoologię oraz łacinę na uniwersytetach w Sztokholmie, Uppsali, Berlinie i Halle. Jednym z jego nauczycieli był Ferdinand von Richthofen, znany niemiecki geograf. Podczas studiów podróżował po Kaukazie, Persji i Mezopotamii^[1]. W 1889 został tłumaczem szwedzkiej delegacji rządowej w Teheranie i w ciągu następnych dwóch lat zwiedzał Turkiestan Zachodni i Chorasan^[2]

W 1902 otrzymał nobilitację, ostatnią przyznaną przez szwedzkiego monarchę^[3].

W latach 1892–1935 odbył wiele ekspedycji do Azji Centralnej. Najważniejsze to:

• 1893–1897: badania Tienszanu, przejście przez Pamir i Takla Makan, następnie od jeziora Lob-nor przez Kunlun do Pekinu. Podczas tej wyprawy odkrył ruiny starożytnego miasta Loulan^[2]. Atakując szczyt Muztagh Ata osiągnął wysokość 6300 m n.p.m., z której musiał zawrócić z powodu choroby górskiej^[4].
• 1899–1902: przejście przez Takla Makan do Tybetu. Nieudana próba dotarcia w przebraniu buddyjskiego mnicha do Lhasy^[2].
• 1905–1909: przejście przez Persję i Indie Brytyjskie do Tybetu. Pierwsze w historii badania Transhimalajów^[1], zwanych później przez jakiś czas Górami Hedina^[4], odkrycie źródeł Brahmaputry, Indusu i Satledźu^[2].
• 1916: pobyt w Mezopotamii i Palestynie^[4].
• 1927–1935: badania pustyni Gobi i Mongolii^[2]. Wyprawa, w której uczestniczyli uczeni ze Szwecji, Niemiec i Chin, odkryła 327 ruin miast i budowli, przeprowadziła badania odcinków Wielkiego Muru Chińskiego^[2] i założyła pierwsze stałe stacje meteorologiczne w tej części Azji^[4]. W trakcie tej wyprawy poznał Czang Kaj-szeka.

W latach I wojny światowej (1915) odbył podróż na front wschodni, zwiedził wówczas południowe tereny Polski w tym m.in. okolice Gorlic^[5]. Do ważnych wypraw Hedina należy też podróż dookoła świata przez Amerykę Pn., Japonię, Mongolię i Syberię w 1923^[2].

Wszystkie te wyprawy przyniosły ogromną ilość materiałów naukowych, opublikowanych w 55 tomach oraz mapę Azji Środkowej, publikowaną w arkuszach od 1941^[4]. Do najważniejszych publikacji popularnonaukowych Hedina należą: Through Asia (1898), Southern Tibet (t. 1–13, 1917–1922), My Life as an Explorer (1926), The Silk Road (1938).

Silne kontrowersje wzbudzały proniemieckie sympatie Hedina (zwłaszcza podczas obu wojen światowych)^[1] oraz jego kontakty z licznymi prominentnymi postaciami niemieckiego nazizmu.

W latach dwudziestych podczas wyprawy na pustynię Gobi w Mongolii Wewnętrznej odnajdywał też skamieniałości^[6].

Polskie wydania książek Hedina^[7]:

• Przez pustynie Azyi. 1900, tom I i II, wyd. Biblioteka Dzieł Wybornych, Drukarnia A.T. Jezierskiego, Warszawa.
• Od bieguna do bieguna: z Europy przez Azję. 1912. Wyd. M. Arct, Warszawa.
• Przez pustynie Azji. 1924. Wyd. Spółka Pedagogiczna, Poznań.
• W sercu Azji. (1924, Wyd. Zdrój, Warszawa; 1934, Wyd. Rój, Warszawa).
• Przygody w Tybecie. 1924. Wyd. Spółka Pedagogiczna, Poznań.
• Ossendowski a prawda. 2014. Wyd. ElSet, Olsztyn.
• Rosjanie w Prusach Wschodnich 1916. 2019. Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.

• Sven Hedin (1865–1952). authorscalendar.info. [dostęp 2016-02-17]. (ang.).