Trójmorze
Trójmorze lub Międzymorze (w skrócie 3M, a także 3S, 3SI lub TSI od ang. Three Seas Initiative albo BABS od ang. Baltic, Adriatic, Black Sea Initiative; łac. Trimarium lub Intermarium[1]) – międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna skupiająca 13 państw Unii Europejskiej położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. W skład grupy wchodzą: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry[2] i Grecja[3].
Państwa Trójmorza | |
Członkowie | Austria |
---|---|
Utworzenie | |
Strona internetowa |
Obszar obejmujący państwa należące do Inicjatywy Trójmorza stanowi prawie jedną trzecią całkowitej powierzchni Unii Europejskiej, zamieszkałą przez ponad 112 milionów ludzi[4].
Historia
Pierwsze spotkanie Inicjatywy miało miejsce 29 września 2015 roku w Nowym Jorku[5].
Idea Trójmorza, mimo że czasem jest łączona z ideą Międzymorza, różni się od koncepcji forsowanej przez polską dyplomację w okresie międzywojennym. Współpraca gospodarcza i inne relacje między państwami bloku socjalistycznego, silnie związanymi przez lata ze Związkiem Radzieckim, były dość słabe[6]. Po dołączeniu państw byłego bloku radzieckiego do Unii Europejskiej, pojawiły się szanse na rozszerzenie współpracy gospodarczo-politycznej tych państw.
W 2015 roku, w celu poszerzenia współpracy, postanowiono – z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i Kolindy Grabar-Kitarović – powołać grupę Trójmorza[2].
Pierwszy szczyt grupy inicjatywnej odbył się w Dubrowniku 25 i 26 sierpnia 2016 roku. Przyjęto tam deklarację, w której wskazano cele współpracy w dziedzinach: energetyki, transportu (m.in. Via Carpatia), komunikacji cyfrowej oraz gospodarki i wyrażono przekonanie, że Europa Środkowa i Wschodnia staną się bezpieczniejsze i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości[7].
Kolejne spotkanie odbyło się w Warszawie w dniach 6 i 7 lipca 2017 roku. W szczycie wziął udział prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump[8]. Hasłem szczytu było „Connectivity, Commerciality, Complementarity” (tłum. Łączność, Komercyjność, Komplementarność) – 3C, jako główne obszary współdziałania państw[9].
Na Szczycie Trójmorza zapowiedziano m.in. powołanie Funduszu Trójmorza (podpisano w tej sprawie list intencyjny) oraz Sieci Izb Handlowych Trójmorza[10]. Zaprezentowano także katalog wspólnych inwestycji w dziedzinach: transportu, energetyki i cyfryzacji, które są wspólnym priorytetem państw Inicjatywy.
W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i rumuński EximBank podpisały w Luksemburgu akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza. Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza[11]. Powołanie Funduszu zostało zainicjowane przez stronę polską, a jego powstanie zapowiedział w 2018 roku Prezydent Polski Andrzej Duda.
12 stycznia 2021 roku, podczas zagranicznej wizyty prezydent Mołdawii Mai Sandu w Kijowie podpisano wraz z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełeńskim deklarację, w której oba państwa zadeklarowały zainteresowanie uczestnictwem w inicjatywie Trójmorza[12][13].
Na 9. szczycie Japonia została partnerem strategicznym inicjatywy[14].
Cele
Celem grupy Trójmorza jest głównie współpraca na płaszczyznach: energetycznej, logistyczno-transportowej i informatyczno-telekomunikacyjnej w Europie Środkowej[6].
Najważniejszymi dokumentami, które ukazują cele Inicjatywy Trójmorza, są deklaracje z Dubrownika (2016), Warszawy (2017), Bukaresztu (2018) i Lublany (2019). W deklaracji z Bukaresztu w 2018 roku za trzy główne cele Trójmorza uznano[15]:
- zdynamizowanie rozwoju gospodarczego,
- wzmocnienie spójności UE,
- wzbogacenie więzi transatlantyckich.
Koncepcje, które pozwoliłyby połączyć północ i południe wschodnie części Unii Europejskiej spotykają się z największą aprobatą. Dodatkowo w związku ze współpracą regionalną wskazano na trzy obszary: Europa Środkowa, Unia Europejska i więzi transatlantyckie (współpraca z USA).[16]
Inicjatywa Trójmorza opiera się na szczytach, organizowanych przez prezydentów (organizatorów), podczas których przyjmowane są deklaracje.
Szczyty Inicjatywy Trójmorza[17]:
I | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Dubrownik | 24-25.08.2016 |
II | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Warszawa | 06-07.06.2017 |
III | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Bukareszt | 17-18.09.2018 |
IV | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Lublana | 05-06.06.2019 |
V | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Tallin | 19-20.10.2020 |
VI | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Sofia | 08-09.07.2021 |
VII | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Ryga | 20-21.06.2022 |
VIII | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Bukareszt | 06-07.09.2023 |
IX | Szczyt Inicjatywy Trójmorza | Wilno | 11.04.2024 |
Kraje członkowskie
Lp. | Kraj | Ludność (2020)[18] | Dodatkowe informacje |
---|---|---|---|
1 | Austria | 8 901 064 | |
2 | Bułgaria | 6 951 482 | – gospodarz Szczytu w 2021 roku |
3 | Chorwacja | 4 058 165 | – Państwo założycielskie – gospodarz Szczytu w 2016 roku – CEEplus |
4 | Czechy | 10 693 939 | – CEEplus |
5 | Estonia | 1 328 976 | – gospodarz Szczytu w 2020 roku |
6 | Grecja | 10 678 632 | |
7 | Litwa | 2 794 090 | |
8 | Łotwa | 1 907 678 | |
9 | Polska | 38 179 800 | – Państwo założycielskie – Państwo założycielskie funduszu trójmorza – gospodarz Szczytu w 2017 roku – CEEplus |
10 | Rumunia | 19 317 984 | – Państwo założycielskie funduszu trójmorza – gospodarz Szczytu 2x w 2018 i 2023 roku – CEEplus |
11 | Słowacja | 5 457 873 | – CEEplus |
12 | Słowenia | 2 095 861 | – gospodarz Szczytu w 2019 roku – CEEplus |
13 | Węgry | 9 769 526 | – CEEplus |
Łącznie: | 121 913 408 |
Lp. | Państwo |
---|---|
1 | Stany Zjednoczone |
2 | Niemcy |
Fundusz Trójmorza
Instytucje założycielskie złożyły zobowiązania do wpłat w łącznej kwocie przekraczającej 500 mln euro. Fundusz jest otwarty dla innych państw Trójmorza, które mogą do niego dołączyć po uzyskaniu stosownych zezwoleń. Rada nadzorcza funduszu składa się z przedstawicieli banków rozwoju z Polski, Rumunii i Czech[19].
W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i EximBank podpisały akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza.
Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza.
Zapraszani do funduszu będą również prywatni inwestorzy spośród funduszy emerytalnych, prywatnych funduszy inwestycyjnych i innych podmiotów. Celem funduszu jest zebranie od 3 do 5 mld euro[20].
CEEplus
We wrześniu 2019 roku prezesi giełd państw Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Czech, Słowacji i Węgier oraz Chorwacji, Rumunii i Słowenii – podpisali list intencyjny, dotyczący rozpoczęcia publikacji nowego indeksu giełd z regionu Trójmorza – CEEplus. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) będzie odpowiadać za kalkulację i publikację indeksu, Informacje o indeksie będą podawane raz dziennie na podstawie kursów zamknięcia, a następnie przeliczanie po kursie NBP w walutach lokalnych, euro oraz dolarze amerykańskim. CEEplus będzie indeksem cenowym, który będzie jednocześnie instrumentem bazowym dla funduszu pasywnego TFI PZU, o nazwie inPZU CEEplus.
W portfelu indeksu znajdzie się ponad 100 najbardziej płynnych spółek notowanych na rynkach regulowanych giełd z regionu Europy Środkowo-Wschodniej: Bratysławie, Bukareszcie, Budapeszcie, Lublanie, Pradze, Warszawie, Zagrzebiu. Kwalifikacja spółek do indeksu będzie bazować na kryterium płynności[21].
Forum Regionów Trójmorza
W 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda zainicjował w Rzeszowie projekt Forum Regionów Trójmorza. Taki format jest okazją do cyklicznych spotkań reprezentantów poszczególnych regionów obszaru państw Trójmorza zainteresowanych wspólnymi przedsięwzięciami i możliwościami współpracy. Pierwsze takie forum (FRT) odbyło się 3 lipca 2018 roku w Jasionce. Podpisano tam porozumienie o utworzeniu Obserwatorium Regionów Trójmorza, którego zadaniem jest gromadzenie informacji statystycznych odnoszące się do tego obszaru. W czasie forum odbyły się dwa panele – pierwszy poświęcony Inicjatywie Trójmorza, drugi szlakowi Via Carpatia[22].
W dniach 29–30 czerwca 2021 roku, drugiej edycji Forum Regionów Trójmorza w Lublinie towarzyszył pierwszy Samorządowy Kongres Gospodarczy. Uczestnikami wydarzenia byli przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, sektora nauki i biznesu z 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza oraz przedstawiciele partnerów strategicznych (Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Niemiec), a także regionów partnerskich z Europy Wschodniej[23]. Podczas kongresu podpisana została Deklaracja Lubelska[24] ws. utworzenia Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza. To porozumienie traktujące m.in. o współdziałaniu samorządów lokalnych oraz społeczeństw w rozwoju tego obszaru, a co za tym idzie, podniesieniu konkurencyjności regionów w europejskim wymiarze[25]. Dokument podpisali marszałkowie województw: lubelskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego ze strony Polski oraz przedstawiciele 15 regionów z pięciu innych państw członkowskich: Litwy, Słowacji, Węgier, Rumunii[26].
Lista szczytów Trójmorza
Data | Miejsce | Gospodarz | Uwagi | |
---|---|---|---|---|
1 | 25–26 sierpnia 2016 | Dubrownik | Kolinda Grabar-Kitarović | |
2 | 6–7 lipca 2017 | Warszawa | Andrzej Duda | Gościem specjalnym szczytu był ówczesny prezydent USA Donald Trump[27] |
3 | 17–18 września 2018 | Bukareszt | Klaus Iohannis | Powołanie Funduszu Trójmorza[28] |
4 | 4–5 czerwca 2019 | Lublana | Borut Pahor | |
5 | 19–20 października 2020 | Tallin | Kersti Kaljulaid | |
6 | 8–9 lipca 2021 | Sofia | Rumen Radew | |
7 | 20–21 czerwca 2022 | Ryga | Egils Levits | Ukraina otrzymała specjalny rodzaj partnerstwa z państwami Trójmorza[29] |
8 | 6-7 września 2023 | Bukareszt | Klaus Iohannis | Grecja stała się członkiem Inicjatywy Trójmorza, a Mołdawia i Ukraina partnerami stowarzyszonymi[30] |
9 | 11 kwiecień 2024 | Wilno[31] | Gitanas Nausėda | |
10 | 2025 | Budapeszt[32] |