Województwo podkarpackie

województwo w Polsce

Województwo podkarpackie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw utworzonych w 1999 roku. Powstało poprzez scalenie ziem województw przemyskiego i rzeszowskiego, oraz części krośnieńskiego, tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Tym samym objęło obszar podobny do dawnego województwa rzeszowskiego sprzed reformy w 1975 roku (z wyjątkiem powiatu gorlickiego). Obecnie województwo zajmuje powierzchnię 17 845,76 km² (stan na 31 grudnia 2017)[2] i zajmuje 11. miejsce w kraju. Pod względem liczby mieszkańców (około 2,09 mln osób)[3] znajduje się na 8. miejscu w Polsce. Jest najdalej wysuniętym na południe województwem Polski.

województwo podkarpackie
województwo
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-PK

TERYT

18

Siedziba wojewody i sejmiku

Rzeszów

Wojewoda

Teresa Kubas-Hul[1]

Marszałek

Władysław Ortyl

Powierzchnia (31 grudnia 2017[2])

17 845,76 km²

Populacja (1 stycznia 2022)
• liczba ludności


2 085 932[3]

• gęstość

117 os./km²

Urbanizacja

41,56

Tablice rejestracyjne

R, Y

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Grunwaldzka 15
35-959 Rzeszów
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
al. Łukasza Cieplińskiego 4
35-010 Rzeszów
Podział administracyjny
Plan województwa podkarpackiego
Liczba miast na prawach powiatu

4

Liczba powiatów

21

Liczba gmin miejskich

16

Liczba gmin miejsko-wiejskich

38

Liczba gmin wiejskich

106

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Krainy historyczne woj. podkarpackiego i Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Siedzibą władz rządowych (wojewody) i samorządowych (sejmiku) województwa jest Rzeszów.

Historia

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa podkarpackiego

Województwo podkarpackie powstało w 1999 r. w wyniku reformy podziału administracyjnego kraju i objęło tereny dawnych województw:

Ponadto w latach 1999–2002 województwo podkarpackie obejmowało również obszar gminy Szerzyny, z dniem 01.01.2003 r. przeniesionej do powiatu tarnowskiego w województwie małopolskim.

Położenie historyczne

Pod względem historycznym województwo podkarpackie obejmuje południowo-wschodnie obszary przedrozbiorowej Małopolski (części ówczesnych województw: krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego) oraz zachodnią część Rusi Czerwonej (głównie województwo ruskie, część bełskiego). Po rozbiorach ziemie obecnego województwa podkarpackiego znalazły się w granicach zaboru austriackiego stanowiąc środkową część ówczesnej Galicji. Natomiast po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku tereny dzisiejszego województwa przynależały do województw: lwowskiego (większość z Rzeszowem), krakowskiego (część zachodnia) i lubelskiego (skrawki północne).

Logo województwa podkarpackiego

„PODKARPACKIE. PRZESTRZEŃ OTWARTA” – znak promocyjny Województwa Podkarpackiego został ustanowiony przez Sejmik Województwa Podkarpackiego dnia 28 lutego 2011[4]

Geografia

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w południowo-wschodniej Polsce i graniczy z[5]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

Obszar woj. podkarpackiego obejmuje:

Według danych z 31 grudnia 2017 r. powierzchnia województwa wynosiła 17 845,76 km²[2].

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. podkarpackim lasy obejmowały powierzchnię 674,4 tys. ha, co stanowiło 37,8% jego powierzchni. 40,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[6].

Położenie matematycznogeograficzne

Tarnica 1346 m n.p.m. – najwyższy szczyt polskich Bieszczadów i najwyżej położony punkt województwa

W wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 202 km, to jest 1°49′05″. W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 172 km, co w mierze kątowej daje 2°24′21″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Najwyższym punktem jest wierzchołek Tarnicy – 1346 m n.p.m.

Stosunki wodne

Wisłok w Rzeszowie
San widok z Zamku Sobień
Zapora w Solinie na rzece San i fragment Jeziora Solińskiego w Bieszczadach

Trzy największe rzeki w województwie to prawe dopływy Wisły: San i Wisłoka oraz dopływ Sanu: Wisłok. Rzeki Strwiąż oraz Mszanka uchodzą do Dniestru i należą do zlewiska Morza Czarnego[7][8]. Wszystkie pozostałe należą do zlewni Morza Bałtyckiego. Rzeki regionu są uważane za jedne z najczystszych w kraju.[potrzebny przypis]

Podział administracyjny

Województwo podkarpackie jest podzielone na 21 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu.

Podział na powiaty – powierzchnia dane według GUS z 31 grudnia 2017, liczba ludności z 30 czerwca 2019[2].

HerbNazwaSiedzibaPowierzchnia
(km²)
LudnośćGęstość zaludnienia
(osób/km²)
bieszczadzkiUstrzyki Dolne1139,072179919,14
brzozowskiBrzozów539,3465652121,73
dębickiDębica777,48135348174,09
jarosławskiJarosław1028,66120462117,11
jasielskiJasło830,87113730136,88
kolbuszowskiKolbuszowa773,176238980,69
krośnieńskiKrosno993,11112301113,08
leskiLesko834,942653231,78
leżajskiLeżajsk583,7169479119,03
lubaczowskiLubaczów1308,375543842,37
łańcuckiŁańcut451,8480898179,04
mieleckiMielec880,50136591155,13
niżańskiNisko785,646669984,9
przemyskiPrzemyśl1211,227423461,29
przeworskiPrzeworsk698,0278354112,25
ropczycko-sędziszowskiRopczyce548,3174416135,72
rzeszowskiRzeszów1153,33168614146,2
sanockiSanok1156,439447381,69
stalowowolskiStalowa Wola831,74106272127,77
strzyżowskiStrzyżów503,4761505122,16
tarnobrzeskiTarnobrzeg521,0653115101,94
Krosno-43,50463691065,95
Przemyśl-46,17609991321,18
Rzeszów-120,411948861618,52
Tarnobrzeg-85,4046907549,26

W 2002 roku z zachodniej części powiatu bieszczadzkiego wydzielono powiat leski.

Podregiony statystyczne

Województwo podkarpackie składa się z 4 podregionów statystycznych (GUS)[9] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

Demografia

Obszar województwa zamieszkuje 2 127 462 mieszkańców (dane z 30 czerwca 2019)[2] w 53 miastach, 2157 miejscowościach wiejskich tworzących 1530 sołectw, 160 gmin (stan na 1 stycznia 2011), 21 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu.

Dane GUS z 30 czerwca 2019[2]

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób%osób%osób%
populacja2 127 4621001 085 572511 041 89049
powierzchnia17 845,76 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1196158

Według ostatnich danych GUS-u średnia życia w województwie jest najwyższą w Polsce i wynosi odpowiednio: mężczyźni 73 lata (Polska 71), kobiety 81 lat (Polska 80). Na długowieczność mieszkańców regionu decydujący wpływ mają: czyste środowisko, zdrowy styl życia oraz niski poziom stresu[10].Województwo podkarpackie jest jednym z pięciu polskich województw obok małopolskiego, mazowieckiego, pomorskiego i wielkopolskiego w którym systematycznie, stale wzrasta liczba ludności.

  • Piramida wieku mieszkańców W. podkarpackiego w 2014 roku[10].

Urbanizacja

W województwie podkarpackim są 53 miasta, w tym 4 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców (faktycznego miejsca zamieszkania), na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2020[11]. Wskaźnik urbanizacji wynosi 41,4% jest on najniższy w Polsce (2017).

HerbNazwaPowiatLudnośćPowierzchnia
(km²)
Gęstość zaludnienia
(osób/km²)
Siedziba
powiatu
Rzeszówmiasto na prawach powiatu196 638128,971524m.n.p.p. oraz siedziba powiatu
Mielecmielecki60 07546,891281siedziba powiatu
Przemyślmiasto na prawach powiatu59 77946,171294m.n.p.p. oraz siedziba powiatu
Stalowa Wolastalowowolski59 62382,52722siedziba powiatu
Tarnobrzegmiasto na prawach powiatu46 36085,40542m.n.p.p. oraz siedziba powiatu
Krosnomiasto na prawach powiatu45 94443,501056m.n.p.p. oraz siedziba powiatu
Dębicadębicki45 18933,831335siedziba powiatu
Jarosławjarosławski37 07334,611086siedziba powiatu
Sanoksanocki36 99938,08982siedziba powiatu
Jasłojasielski34 54236,52960siedziba powiatu
Łańcutłańcucki17 67519,42912siedziba powiatu
Ropczyceropczycko-sędziszowski15 86447,10336siedziba powiatu
Niskoniżański15 19360,96251siedziba powiatu
Przeworskprzeworski15 10522,13694siedziba powiatu
Leżajskleżajski13 58520,58673siedziba powiatu
Sędziszów Małopolskiropczycko-sędziszowski12 4159,961241
Lubaczówlubaczowski11 83025,73467siedziba powiatu
Nowa Dębatarnobrzeski11 00616,70668
Ustrzyki Dolnebieszczadzki8 91716,79542siedziba powiatu
Kolbuszowakolbuszowski8 9227,941143siedziba powiatu
Strzyżówstrzyżowski8 78113,89640siedziba powiatu
Głogów Małopolskirzeszowski8 68913,71485
Brzozówbrzozowski7 42511,46651siedziba powiatu
Rudnik nad Sanemniżański6 67736,60183
Boguchwałarzeszowski6 1409,11678
Dynówrzeszowski6 06324,55250
Nowa Sarzynależajski5 7409,15638
Jedliczekrośnieński5 65810,60541
Leskoleski5 40615,33354siedziba powiatu
Radymnojarosławski5 21413,62388
Zagórzsanocki5 09322,29229
Pilznodębicki4 95816,04306
Sokołów Małopolskirzeszowski4 21015,54270
Rymanówkrośnieński3 77412,39309
Tyczynrzeszowski3 9839,67395
Pruchnikjarosławski3 74019,91189
Radomyśl Wielkimielecki3 2258,79368
Kańczugaprzeworski3 1317,60417
Zaklikówstalowowolski2 95411,42261
Oleszycelubaczowski2 9485,08583
Brzostekdębicki2 7498,76314
Sieniawaprzeworski2 1326,74318
Błażowarzeszowski2 1484,23506
Narollubaczowski2 04012,42168
Duklakrośnieński2 0445,48376
Cieszanówlubaczowski1 92215,06127
Iwonicz-Zdrójkrośnieński1 7425,89303
Przecławmielecki1 78816,04111
Baranów Sandomierskitarnobrzeski1 4309,15159
Ulanówniżański1 4278,20173
Kołaczycejasielski1 4277,15197
Jawornik Polskiprzeworski1 1778,48139
Birczaprzemyski9874,63213
Dubieckoprzemyski8712,39364

Administracja i polityka

Urząd Wojewódzki w Rzeszowie (popularnie zwany Łubianką)

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym jest Sejmik Województwa Podkarpackiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Rzeszów.Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest Zarząd Województwa Podkarpackiego, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Podział klubów w Sejmiku Województwa Podkarpackiego (stan na 12 stycznia 2024)[12]:

Marszałkowie województwa:

Administracja rządowa

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Podkarpacki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Rzeszów[13]. Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie znajduje się przy ulicy Grunwaldzkiej 15. W ramach urzędu działają także 3 delegatury: w Krośnie, Przemyślu i Tarnobrzegu.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania:

  • delegatura w Krośnie powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, leski, sanocki i miasto Krosno;
  • delegatura w Przemyślu powiaty: jarosławski, lubaczowski, przemyski, przeworski i miasto Przemyśl;
  • delegatura w Tarnobrzegu powiaty: mielecki, niżański, stalowowolski, tarnobrzeski i miasto Tarnobrzeg[14].

Wojewodowie

Wicewojewodowie

Okręgi wyborcze

Okręg wyborczy nr 22 do Sejmu RP (stan na 13 listopada 2023)[19]

Okręg wyborczy nr 23 do Sejmu RP (stan na 13 listopada 2023)[19]

Okręg wyborczy nr 54 do Senatu RP (stan na 13 listopada 2023)

Okręg wyborczy nr 55 do Senatu RP (stan na 13 listopada 2023)

Okręg wyborczy nr 56 do Senatu RP (stan na 13 listopada 2023)

Okręg wyborczy nr 57 do Senatu RP (stan na 13 listopada 2023)

Okręg wyborczy nr 58 do Senatu RP (stan na 13 listopada 2023)

Okręg wyborczy nr 9 do Parlamentu Europejskiego w Polsce (stan na 26 maja 2019)

Gospodarka

Black Hawk – średni wielozadaniowy amerykański śmigłowiec transportowy produkowany w PZL Mielec[20]
Haubicoarmata Krab produkowana w Hucie Stalowa Wola
Wyrzutnia WR-40 Langusta produkowana w Hucie Stalowa Wola
Leopard 6 Litre Roadster – luksusowy samochód sportowy produkowany przez Leopard Automobile AB w Mielcu
Autosan – marka autobusów produkowanych w Sanoku

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. podkarpackiego wynosił 62,4 mld zł, co stanowiło 3,9% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 29,3 tys. zł (70,0% średniej krajowej), co plasowało podkarpackie na ostatnim miejscu względem innych województw[21].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podkarpackiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3074,48 zł, co lokowało je na 15. miejscu względem wszystkich województw[22].

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 72,7 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 7,7% do aktywnych zawodowo[23].

W 2012 r. 7,0% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. podkarpackiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[24].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. podkarpackim wynosiła 30,8 mld zł, co stanowiło 3,1% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w podkarpackim wynosiła 5,6 mld zł, co stanowiło 3,5% tej sprzedaży Polski[25].

Podkarpackie gospodarstwa rolne są jednak bardzo rozdrobnione, co bardzo negatywnie wpływa na ich rentowność i rzadko kiedy jest jedynym źródłem utrzymania rodziny[26].

Na terenie województwa podkarpackiego funkcjonuje największy w Polsce klaster przemysłu lotniczego – Dolina Lotnicza. Cechuje go duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków naukowo-badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe. Centrum Doliny Lotniczej znajduje się w stolicy regionu Rzeszowie, a głównymi ośrodkami Doliny Lotniczej obok Rzeszowa są największe przemysłowe miasta województwa: Mielec, Krosno, Dębica, Stalowa Wola oraz Sędziszów Małopolski oraz miasta spoza regionu Bielsko-Biała i Świdnik. W większości z tych miast funkcjonują porty lotnicze Rzeszów: RZE, Świdnik LUZ oraz czynne cywilne lotniska sportowe: lotnisko Bielsko-Biała Aleksandrowice, Lotnisko Krosno, lotnisko Mielec, Lotnisko Stalowa Wola-Turbia.

Surowcami kopalnymi są siarka, ropa naftowa oraz gaz ziemny. Surowce mineralne są wydobywane głównie w górzystej, południowej części województwa: piaskowce, wapienie, gipsy (w tym gips alabastrowy), glinki ceramiczne, piaski (w tym piaski szklarskie) i żwiry, a także torf, wody mineralne i geotermalne[27]. Swoją siedzibę mają tutaj największe polskie koncerny naftowo – gazowe: PGNiG Technologie w Krośnie oraz jeden z trzech polskich oddziałów PGNiG w Sanoku. W okolicach Rzeszowa oraz Sanoka znajdują się największe w Polsce podziemne magazyny gazu ziemnego w Brzeźnicy, Husowie, Strachocinie oraz Swarzowie. Ze względu na duże złoża ropy naftowej zlokalizowano tutaj trzy rafinerie w Jaśle, Jedliczu oraz Gorlicach.

Specjalne strefy ekonomiczne:

Parki przemysłowe i technologiczne:

Transport

Transport drogowy

  • Gęstość dróg krajowych w regionie wynosi 4,2 km/100 km²,
  • Gęstość dróg wojewódzkich w regionie wynosi 8,8 km/100 km²,
  • Gęstość dróg powiatowych w regionie wynosi 36,0 km/100 km²,
  • Gęstość dróg gminnych w regionie wynosi 30,6 km/100 km²[28].

Autostrady:

Drogi ekspresowe:

Drogi krajowe

Transport kolejowy

Rzeszów Główny – widok na perony

Tabor kolejowy

EN64 Acatus Plus
EN98 Impuls
EN76A Elf II

Województwo podkarpackie jest właścicielem 37 pojazdów zakupionych przez Urząd Marszałkowski.

SeriaTypNumeryLiczbaProducentUżytkownikŹródło
EN62A Elf II21WEb101 ÷ 1055Pesa BydgoszczPolregio[29]
EN63 Impuls36WE0011NewagPolregio[30]
EN63A Impuls36WEa0191NewagPolregio[31]
EN63B Impuls II36WEdb101 ÷ 1088NewagPolregio[32][33]
EN64 Acatus Plus40WE001, 0052Pesa BydgoszczPolregio[34]
EN76A Elf II22WEf101 ÷ 1022Pesa BydgoszczPolregio[35][36]
EN98 Impuls37WE001 ÷ 0022NewagPolregio[37]
SA103214Ma001 ÷ 0022Pesa BydgoszczPolregio[38]
SA109212M007, 0102KolzamPolregio[38]
SA134218Md022, 0292ZNTK „Mińsk Mazowiecki”Polregio[38]
SA135214Ma010 ÷ 014, 0236ZNTK „Mińsk Mazowiecki”Polregio[38][39]
SA140222Ma001 ÷ 0044NewagPolregio[40][41]

Koleje wąskotorowe

Bieszczadzka Kolejka Leśna

Transport lotniczy

Nowy terminal pasażerski Rzeszów-Jasionka

Przejścia graniczne

Przejście graniczne Krościenko-Smolnica – widok od strony UA na wyjazd z Polski

Drogowe:

Kolejowe:

Lotnicze przejścia graniczne:

Kultura

Zamek Lubomirskich w Łańcucie

Instytucje kultury samorządu województwa:

Teatr im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie
Organy w bazylice Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Leżajsku

Nauka i oświata

Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego
Politechnika Rzeszowska – bud. A (WEiI, dawniej Rektorat)
WSPiA Rzeszowska Szkoła Wyższa
Budynek biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Techniczno-Ekonomicznej w Jarosławiu
Główny budynek Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskej w Przemyślu, Pałac Lubomirskich

Zamki i pałace

Warowny Klasztor Karmelitów Bosych w Zagórzu
Zamek w Baranowie Sandomierskim
Zamek w Krasiczynie
Zamek Kazimierzowski w Przemyślu
Zamek Lubomirskich w Rzeszowie
Pałac Sroczyńskich w Jaśle, miejsce urodzenia Hubala

Lista zamków i pałaców woj. podkarpackiego:

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie podkarpackim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Rzeszowie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[43].

Opieka zdrowotna

Szpitalny Oddział Ratunkowy – Szpital Specjalistyczny w Sanoku
Szpital Specjalistyczny w Jaśle
Szpital Powiatowy im. PCK w Nisku
Szpital Specjalistyczny – Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. ks. B. Markiewicza w Brzozowie
Szpital im. Ojca Pio w Sędziszowie Małopolskim

Szpitale w Rzeszowie[44]:

  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie,
  • Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie,
  • Szpital Miejski im. Jana Pawła II w Rzeszowie,
  • Szpital MSWiA w Rzeszowie,
  • Szpital Specjalistyczny – Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Rzeszowie,
  • Szpital Specjalistyczny „Pro-Familia”,

Szpitale w Przemyślu[45]:

  • Szpital Wojewódzki im. św. Ojca Pio w Przemyślu,
  • Szpital Miejski z Przychodnią w Przemyślu (dawniej Szpital Wojskowy nr 114),
  • Wojewódzki Podkarpacki Szpital Psychiatryczny w Żurawicy,

Szpital w Stalowej Woli:

  • Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Stalowej Woli

Szpital w Krośnie:

  • Wojewódzki Szpital Podkarpacki im. Jana Pawła II w Krośnie,

Szpital w Tarnobrzegu:

  • Wojewódzki Szpital im.Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej w Tarnobrzegu,

Szpital w Mielcu:

  • Szpital Specjalistyczny im. Edmunda Biernackiego w Mielcu,

Szpital w Dębicy:

  • Zespół Opieki Zdrowotnej w Dębicy,

Szpital w Jarosławiu:

  • Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu,
  • Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Jarosławiu,

Szpital w Sanoku:

Szpital w Jaśle:

  • Szpital Specjalistyczny w Jaśle,

Szpital w Łańcucie:

  • Szpital św. Michała Archanioła w Łańcucie,

Szpital w Przeworsku:

  • Szpital Rejonowy w Przeworsku,

Szpital w Ropczycach:

  • Zespół Opieki Zdrowotnej w Ropczycach,

Szpital w Nisku:

  • Szpital Powiatowy im. Polskiego Czerwonego Krzyża w Nisku,

Szpital w Leżajsku:

  • Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Leżajsku,

Szpital w Lubaczowie:

  • Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Lubaczowie,

Szpital w Nowej Dębie:

  • Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Nowej Dębie,

Szpital w Ustrzykach Dolnych:

  • Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Ustrzykach Dolnych,

Szpital w Kolbuszowej:

  • Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Kolbuszowej,

Szpital w Strzyżowie:

  • Zespół Opieki Zdrowotnej w Strzyżowie,

Szpital w Brzozowie:

Szpital w Sędziszowie Młopolskim:

  • Oddziały Szpitala Powiatowego pod wezwaniem Ojca Pio w Sędziszowie Młopolskim,

Szpital w Lesku:

Szpital w Górnie:

Uzdrowiska w Województwie Podkarpackim:

Policja

Podkarpacka policja posiada 17 jednostek powiatowych i 4 miejskie. Komenda Wojewódzka Policji znajduje się w Rzeszowie[46].

Straż pożarna

Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Sanoku

Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie. Na terenie województwa działa 17 komend powiatowych oraz 4 komendy miejskie PSP. Na obszarze stworzono 27 jednostek ratowniczo-gaśniczych, na bazie kilku z nich powstało kilka grup specjalistycznych: 2 – ratownictwo chemiczno-ekologiczne (Nowa Sarzyna, Rzeszów), 5 – ratownictwo wodno-nurkowe (Tarnobrzeg, Przemyśl, Sanok, Brzozów, Jasło), 2 – ratownictwo wysokościowe (Rzeszów, Krosno)[47].

Siły Zbrojne

Jednostki wojskowe w województwie podkarpackim:

Wojskowe Centra Rekrutacji w Województwie Podkarpackim:

Ochrona środowiska

Panorama Bieszczadów Wysokich z Rozsypańca
Krzemień
Rezerwat w Czarnorzekach „Prządki”

Parki narodowe

Parki krajobrazowe

Obszary Natura 2000

Obszary specjalnej ochrony ptaków:

Obszary specjalnej ochrony siedlisk:

Rezerwaty przyrody

Według stanu na dzień 1 stycznia 2005 roku w województwie jest 94 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 10733,10 ha, czyli 0,6% powierzchni województwa.

Podział rezerwatów według typu:

  • 40 leśnych
  • 25 florystycznych
  • 6 torfowiskowych
  • 3 faunistycznych
  • 13 krajobrazowych
  • 6 geologicznych
  • 1 faunistyczny, wodny
Zobacz więcej w artykule Rezerwaty przyrody w Polsce, w sekcji województwo podkarpackie.

Religia

Klasztor oo. Bernardynów i Kościół św. Jana z Dukli w Dukli
Gotyckie prezbiterium katedry w Przemyślu

Zdecydowana większość mieszkańców województwa podkarpackiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego[48]. Na terenie województwa znajdują się części: metropolia lubelska, metropolia krakowska oraz metropolia przemyska w której skład wchodzi: archidiecezja przemyska w całości oraz dwie diecezje w częściach: diecezja rzeszowska, diecezja zamojsko-lubaczowska. Działa równieżKościół Greckokatolicki, Kościół Polskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościoły protestanckie oraz Świadkowie Jehowy.

Na terenie województwa podkarpackiego znajdują się ważne sanktuaria katolickie: sanktuarium Grobu Bożego w Przeworsku, sanktuarium Pasyjno-Maryjne w Kalwarii Pacławskiej, sanktuarium MB Pocieszenia w Leżajsku, sanktuarium MB Miłosierdzia w Starej Wsi, sanktuarium MB Saletyńskiej w Dębowcu, sanktuarium Świętego Jana w Dukli.

W Miejscu Piastowym położony jest dom macierzysty Zgromadzeń Świętego Michała Archanioła (michalitów i michalitek), zaś w Starej Wsi koło Brzozowa dom generalny służebniczek starowiejskich.

Produkty tradycyjne

Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 248 produktów z województwa podkarpackiego (5 stycznia 2022), najwięcej w Polsce[49]:

Sport

Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w województwie podkarpackim.

Piłka nożna

Najbardziej utytułowanym klubem piłkarskim w województwie jest Stal Mielec, dwukrotny mistrz Polski w sezonach 1972/73 i 1975/76, wicemistrz 1974/75, finalista Pucharu Polski 1975/76 oraz jeden z dwóch polskich ćwierćfinalistów Pucharu UEFA w historii (edycja 1975/76)[50]. W czasach świetności klubu, które przypadły na lata 70. XX wieku, grało w nim wielu reprezentantów Polski i innych czołowych piłkarzy. Na początku lat 90. główny sponsor klubu, PZL Mielec, popadł w poważne tarapaty finansowe, a wraz z nim klub. W sezonie 2014/2015 drużyna seniorów gra w II lidze[51], jednak trofea zdobywają młodzi piłkarze (Mistrzostwo Polski U-17 w 2007, wicemistrzostwo U-19 w 2007).

Stal Mielec nie jest jedynym klubem województwa, który osiągał sukcesy. W rozgrywkach najwyższej ligi w Polsce brały udział również Stal Rzeszów, Stal Stalowa Wola, Siarka Tarnobrzeg, oraz Igloopol Dębica. Od 2022 roku Stal Rzeszów oraz CWKS Resovia Rzeszów uczestniczą w rozgrywkach I ligi (zaplecze Ekstraklasy). Stal Rzeszów w 1975 roku zdobyła Puchar Polski. W sezornie 1980 /1981 do 1/2 Pucharu Polski awansowała CWKS Resovia Rzeszów[52].

Od sezonu 2020/2021 w Ekstraklasie ponownie gra Stal Mielec, od 2022 roku w II lidze gra Siarka Tarnobrzeg, natomiast Stal Stalowa Wola gra w III lidze.

W 2020 roku do zawodowej I ligi (zaplecze Ekstraklasy) awansowała drużyna piłkarska CWKS Resovia Rzeszów. Był to pierwszy awans na drugi szczebel rozgrywkowy dla klubu z Rzeszowa od 26 lat. Resovia awansowała w derbach piłkarskich pokonując w karnych lokalnego rywala Stal Rzeszów. CWKS Resovia rozgrywa swoje mecze na Stadionie Miejskim w Rzeszowie. W 2022 roku do zawodowej Resovii w I lidze dołączyła również drużyna piłkarska Stali Rzeszów.

Siatkówka

Hala Podpromie w Rzeszowie
Asseco Resovia – Mistrz PlusLigi 2012

Szczególnie zasłużonym klubem jest Resovia, który święcił największe triumfy w latach 70. i 80. Resovia jest siedmiokrotnym Mistrzem Polski, trzykrotnym zdobywcą Pucharu Polski oraz Klubowym Wicemistrzem Świata z 1974 roku. Obecnie drużyna powraca do świetności – w 2004 roku, po dwunastoletniej przerwie, wywalczyła awans do Polskiej Ligi Siatkówki, a w latach 2009, 2010 i 2011 stawała na podium Mistrzostw Polski. 22.04.2012 po 37-latach Asseco Resovia zdobyła tytuł Mistrza Polski. W 2013 zespół z Rzeszowa powtórzył ten sukces. Zespół zajął też 2. miejsce w Pucharze CEV w sezonie 2011/2012.

Również siatkarze Stali Mielec odnosili sukcesy – mężczyźni w 1976 roku zdobyli Puchar Polski, kobiety zaś w 2000 roku wicemistrzostwo Polski i ćwierćfinał Pucharu Konfederacji CEV w 2003 roku.

W sezonie 2011/2012 województwo w PlusLidze reprezentowali siatkarze Resovii, w 1 lidze kobiet zaś siatkarki Stal Mielec S.A.

Od sezonu 2014/2015 w kobiecej Orlen Lidze występuje zespół KS DevelopRes Rzeszów, który w latach 2017, 2019 zajął 3 miejsce, a w latach 2020–2021 zdobył vicemistrzostwo Polski.

Żużel

Żużlowcy Stali Rzeszów w trakcie pojedynku w sezonie 2009

Stal Rzeszów od lat reprezentuje województwo w najważniejszych rozgrywkach, klub ten wielokrotnie zdobywał medale wszystkich kolorów w Mistrzostwach Polski. W drugiej lidze startuje zespół Wilki Krosno (od 2023 w ekstralidze).

Koszykówka

W rozgrywkach Polskiej Ligi Koszykówki występowały: Siarka Tarnobrzeg w latach 2010–2016 (od sezonu 2018/19 wycofana z rozgrywek) oraz MOSiR Krosno w latach 2016–2018 (od sezonu 2019 w I lidze). W I lidze mężczyzn grają Sokół Łańcut, Polonia Przemyśl.

W sezonach 1995/96 oraz 2012/2013 w rozgrywkach Polskiej Ligi Koszykówki Kobiet występował zespół AZS Rzeszów.

W sezonie 1975 największym osiągnięciem w koszykówce było zdobycie przez Resovię tytuł mistrza Polski. W 1994 i 1995 Polonia Przemyśl zdobyła srebrny i brązowy medal Mistrzostw Polski.

Piłka ręczna

W ZPRP zrzeszonych jest 15 klubów z województwa podkarpackiego, z czego zdecydowaną większość stanowią kluby uczniowskie i szkolne[53]. Stal Mielec zdobyła tytuł Wicemistrza Polski w 1975 roku i Puchar Polski w 1971 roku[50]. Od sezonu 2010/2011 gra w PGNiG Superlidze Mężczyzn, zakończyła tenże sezon na czwartym miejscu. Czuwaj Przemyśl od sezonu 2010/2011 startuje w rozgrywkach I ligi. Juvenia Rzeszów i Orzeł Przeworsk występują na parkietach II ligi[54]. W żeńskiej 1 lidze występują dwa jarosławskie zespoły – TS MKS SAN Jarosław i SPR JKS Jarosław.

Tenis stołowy

Forbet-OWG Tarnobrzeg jest najlepszym zespołem Ekstraklasy Kobiet; 30-krotny Drużynowy Mistrz Polski (sezony 1990/91 do 2004/05 oraz od 2006/0 7 do 2020/2021) oraz Wicemistrz Polski w sezonach 1989/90 i 2005/2006; 2. miejsce w Pucharze Europy Mistrzów klubowych: 1998/99; 2. miejsce w Pucharze ETTU Nancy Evans CUP: w latach 2008–2010 i 2013; 1. miejsce w sezonie 2014/2015; 2 miejsce w European Champions League ETTU w sezonach 2015/16 i 2016/17; 1 miejsce w sezonach 2018/19 i 2019/20.W męskiej ekstraklasie zespół reprezentują z powodzeniem 2 kluby: AZS Rzeszów – 3 krotny brązowy medalista (jako AZS Rzeszów w sezonach 2008/09 i 2011/12 i w sezonie 2017/18 jako Fibrain AZS Politechnika Rzeszów), PKS Kolping FRAC Jarosław – 2 krotny Mistrz Polski w sezonach 2017/18 oraz 2019/20 oraz 5-krotny brązowy medalista w sezonach 2012 – 16 (jako Kolping Jarosław) i w sezonie 2018/19 jako PKS Kolping FRAC Jarosław.

Szachy

Hokej na lodzie

Lodowisko Arena Sanok w Sanoku
Lodowisko Arena Sanok w środku

Jedynym reprezentantem województwa, który bierze udział w rozgrywkach Polskiej Hokej Ligi jest STS Sanok. Jest to zarazem najbardziej utytułowany klub województwa, który zdobył złoty medal mistrzostw Polski w 2012[55] i 2014 oraz Puchar Polski w 2010[56] i 2011[57].

Regiony partnerskie

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne