Wacław Szacoń

Jego rodzice Jan i Petronela utrzymywali się z pracy na roli^[3][4]. Uczęszczał do technikum w Lublinie^[4]. Do Narodowej Organizacji Wojskowej został zaprzysiężony 4 maja 1942 roku^[5]. Od 11 listopada 1942^[5] był żołnierzem Armii Krajowej, należał także antykomunistycznej organizacji Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”^[4]. Za udział w akcjach sabotażowych, wywiadowczych i patrolowych przeciwko niemieckim okupantom uhonorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych^[6] i Krzyżem Niepodległości^[5]. Od 1945 roku walczył w oddziałach sformowanych przez mjr Hieronima Dekutowskiego „Zaporę” i kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka” o suwerenność, pozostającego pod dominacją ZSRR państwa polskiego^[6]. Jego zadaniem było rozpoznanie i dokumentacja fotograficzna posterunków na Lubelszczyźnie^[5]. 26 kwietnia 1949 roku^[5] został aresztowany przez pracowników Resortu Bezpieczeństwa Publicznego w Krzczonowie^[4]. Po torturach, 26 listopada 1949 został skazany w trybie doraźnym, przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie, któremu przewodził sędzia Bolesław Kardasz^[5], na czterokrotną karę śmierci za przynależność do oddziałów „Uskoka”, „Strzały” (st. sierż. Walentego Waśkowicza), „Żelaznego” (ppor. Edwarda Taraszkiewicza) i posiadanie broni^[7][6][5]. W sentencji wyroku określony został jako: „jednostka wybitnie aspołeczna, wrogo ustosunkowana do obecnego ustroju” i w konkluzji „jako taka jednostka winien być wyeliminowany raz na zawsze ze społeczeństwa”^[5]. Na mocy prawa łaski wyrok zamieniono na długoletnie więzienie^[5]. Karę odbywał w więzieniach podległych Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego na Zamku Lubelskim, w Rawiczu, Wronkach i kamieniołomach w Strzelcach Opolskich^[5]. Zwolniony został 10 grudnia 1956 roku^[5].

Po wyjściu z więzienia bezpieka inwigilowała Wacława Szaconia, a autorem donosów był m.in. TW o ps. „Tadeusz” – malarz Tadeusz Stanaszek^[5]. Szacoń wspierał ukrywającego się Józefa Franczaka aż do jego śmierci^[4].

Wraz z Józefem Herzogiem uczestniczył w odnowie wawelskiej krypty Józefa Piłsudskiego^[6] wykonując metalowe zdobienia^[5]. Jest też autorem krzyża obrony Lwowa na cmentarzu Rakowickim, płaskorzeźby popiersia gen. bryg. Leopolda Okulickiego (1973) i tablicy pamięci 27 pułku piechoty na Jasnej Górze (1976)^[5].

W 2013 roku został odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność społeczną i kombatancką” Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[8]. 12 października 2015 roku krakowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej, za szczególny wkład w upamiętnianie dziejów Narodu Polskiego przyznał Wacławowi Szaconiowi nagrodę „Świadek historii”^[6]. W 2017 roku został laureatem nagrody im. Józefa Franczaka „Lalka”, przyznawanej przez kwartalnik „Wyklęci”^[1]. Awansowany do stopnia porucznika WP w stanie spoczynku. W 2018 został odznaczony Medalem „Pro Bono Poloniae”^[9]. 1 marca 2020 roku został odznaczony przez prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[10], zaś w 2019 Medalem Błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszki^[11].Od 27 października 1957 roku jego żoną jest Stefania Rospond, skazana w styczniu 1953 roku na sześć lat więzienia w procesie księży kurii krakowskiej – przeciwko „bandzie szpiegów wywiadu amerykańskiego”^[5]. Był bohaterem filmu Dariusza Walusiaka Mój przyjaciel Laluś^[12]. Jest Honorowym Prezesem Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Krakowie^[6].

• 
  Wacław Szacoń odznaczony medalem Niezłomnym-Ojczyzna (2016)
• 
  Wacław Szacoń przy pomniku "Zaporczyków" pod Zamkiem Lubelskim
• 
  Wacław Szacoń w Morawicy (24.02.2019)