Wartburg (samochód)

Produkcję pierwszego pojazdu w fabryce w Eisenach, Wartburga, rozpoczęto w 1898 roku na licencji francuskiego Decauville^[3]. Był to nieduży pojazd napędzany czterosuwowym silnikiem o pojemności 0,8 l. Cena samochodu wynosiła 3500-3950 złotych marek^[4]. W 1928 roku zakłady zostały wykupione przez BMW, po II wojnie światowej trafiły w ręce sowieckie, zaś w 1952 roku zostały upaństwowione.

W roku 1953 przeniesiono produkcję pojazdu IFA F9 (bliźniaczego do DKW F89) ze Zwickau do Eisenach. W 1955 roku zakończono produkcję BMW z sześciocylindrowym silnikiem czterosuwowym, co zapoczątkowało w zakładach erę silników dwusuwowych.

Wartburg 311, 312/1000, 313

Wartburg 1000 z 1963 roku
Producent	VEB Automobilwerk Eisenach
Zaprezentowany	Targi Lipskie 1956[5]
Okres produkcji	1955–1967
Miejsce produkcji	Eisenach
Poprzednik	IFA F9/EMW 309
Następca	Wartburg 353
Dane techniczne
Segment	D
Typy nadwozia	4-drzwiowy sedan 3-drzwiowe kombi 5-drzwiowe kombi (Camping) 2-drzwiowy pick-up (Trans) 2-drzwiowe coupé 2-drzwiowy kabriolet2-drzwiowy roadster(313)
Silniki	R3: 0,9 l o mocy 37 KM R3: 1,0 l o mocy 40 i 45 KM
Skrzynia biegów	4-biegowa manualna
Napęd	przedni
Długość	4300 mm[5]
Szerokość	1570 mm[5]
Wysokość	1450 mm[5]
Rozstaw osi	2450 mm[6]
Masa własna	960 kg[5]
Zbiornik paliwa	40 l[6]
Liczba miejsc	2-5
Ładowność	380 kg
Dane dodatkowe
Pokrewne	Barkas B1000
Konkurencja	Dacia 1100 Moskwicz 407 Škoda Octavia Zastava 1300/1500
Multimedia w Wikimedia Commons

Na Targach Lipskich w 1956 roku zaprezentowano napędzany dwusuwowym silnikiem samochód Wartburg 311^[5]. Nazwa pochodziła od zamku Wartburg znajdującego się na wzgórzach niedaleko fabryki. Produkcję modelu rozpoczęto w Eisenach, gdzie od 1953 roku wytwarzano jedynie samochód IFA F9, na którym Wartburg oparty był pod względem technicznym^[5][7]. Model F9 był przestarzałym pojazdem napędzanym silnikiem dwusuwowym. Nadwozie Wartburga było o 10 cm dłuższe od poprzednika. Do napędu użyto tej samej dwusuwowej jednostki napędowej poddanej nieznacznej modernizacji. Z pojemności 900 cm³ generowała ona moc 37 KM^[5]. Napęd przenoszony był poprzez 4-biegową manualną skrzynię biegów na koła przednie^[6].

Wartburg 1000 występował w wielu wersjach nadwoziowych: 4-drzwiowy sedan, 3-drzwiowe kombi, 5-drzwiowe kombi – Camping, pick-up, kabriolet, coupé oraz Sport (zwanej 313)^[5].

W 1957 powstał prototyp nowej jednostki napędowej dla Wartburga – nowoczesnego silnika B4 o pojemności 1,1 l, generującego 45 KM. Projekt został jednak zarzucony^[6][5].

Modelem 311 Niemcy startowali w wielu europejskich i krajowych rajdach – np. Internationale Rallye Wartburg.

W 1962 roku AWE (Automobilwerke Eisenach) zmodernizowało model 311, montując w nim silnik o zwiększonej pojemności do 992 cm³^[8][7]. Dla odróżnienia nazwano go 1000 zamiennie z 312. Po trzech latach do produkcji wprowadzony został model przejściowy. Pozostała znana z 311/312 karoseria, ale pojawiło się nowe podwozie^[9]. Nadal była to konstrukcja ramowa, jednak już z niezależnym zawieszeniem na sprężynach zamiast poprzecznych resorów piórowych oraz stabilizatorem tylnego zawieszenia^[7]. Modernizację przeszły silnik i skrzynia biegów, miejsce 15-calowych kół zajęły mniejsze, 13-calowe, z rozstawem śrub 4×160^[7]. Półosie z homokinetycznymi przegubami zastąpiono nowymi, z podwójnym przegubem Cardana. W oficjalnej nomenklaturze model ten nazywany był nadal 1000, jednak dla odróżnienia od poprzedniej wersji oznaczano go często kodem fabrycznym: 312/1. Przejściówka była produkowana do 1967 roku (równolegle z nowym modelem), a w ofercie pozostawała do 1968 r.

Wartburgi poza krajami znajdującymi się za żelazną kurtyną eksportowano także do Europy Zachodniej, a nawet do obydwu Ameryk^[6].

Wartburg 312 wystąpił w filmie Ida w reżyserii Pawła Pawlikowskiego. Poruszają się nim główne bohaterki filmu, prokurator Wanda Gruz (Agata Kulesza) i tytułowa Ida (Agata Trzebuchowska)^[6].

W 1961 roku rozpoczęto produkcję seryjną samochodu dostawczego Barkas B1000, skonstruowanego z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych i jednostki napędowej Wartburga 311.

Dane techniczne (0.9)

Źródło^[10]:

Silnik

• R3 0,9 l (900 cm³), dwusuw
• Układ zasilania: gaźnik Jikov
• Średnica cylindra × skok tłoka: 70,00 × 78,00 mm
• Stopień sprężania: 6,6:1
• Moc maksymalna: 37 KM (28 kW) przy 4000 obr./min
• Maksymalny moment obrotowy: 81 N·m przy 2200 obr./min

Osiągi

• Przyspieszenie 0-100 km/h: 30 s^[5]
• Prędkość maksymalna: 115 km/h^[5]
• Średnie zużycie paliwa: 10 l / 100 km^[5]

Dane techniczne (312)

Źródło^[11][12]:

Silnik

• R3 1,0 l (993 cm³), dwusuw
• Układ zasilania: gaźnik
• Średnica cylindra × skok tłoka: 73,50 × 78,00 mm
• Stopień sprężania: 7,5:1
• Moc maksymalna: 45 KM (34 kW) przy 4200 obr./min.
• Maksymalny moment obrotowy: 93 N·m przy 2200 obr./min.

Osiągi

• Przyspieszenie 0–80 km/h: 15,0 s^[13]
• Przyspieszenie 0-100 km/h: 27,5 s
• Prędkość maksymalna: 125 – 130 km/h
• Średnie zużycie paliwa: 9 – 12 l / 100 km^[13]

Inne

• Najmniejszy promień skrętu: 5,8 m
• Rozstaw kół tył / przód: 1260 mm / 1190 mm
• Opony: 5,60 × 13 cali

Wartburg 353

Inne nazwy	Wartburg Knight Wartburg President
Producent	VEB Automobilwerk Eisenach
Okres produkcji	1966–1989
Miejsce produkcji	Eisenach Ludwigsfelde
Poprzednik	Wartburg 1000
Następca	Wartburg 1.3
Dane techniczne
Segment	C
Typy nadwozia	4-drzwiowy sedan 5-drzwiowe kombi (Tourist) 2-drzwiowy pick-up (Trans)
Silniki	R3 1,0 l
Skrzynia biegów	4-biegowa manualna
Napęd	przedni
Długość	4220 mm 4380 mm Tourist
Szerokość	1640 mm
Wysokość	1490 mm 1495 mm Tourist
Rozstaw osi	2450 mm
Masa własna	920 – 960 kg
Zbiornik paliwa	44 dm³
Liczba miejsc	5
Bagażnik	525 l (sedan) 2000 l (kombi)
Dane dodatkowe
Pokrewne	Melkus RS 1000
Konkurencja	Škoda 120 Polski Fiat 125p Dacia 1210/1310/1410 Łada 2107 Zastava 101
Multimedia w Wikimedia Commons

W 1966 pojawił się następca „312” – Wartburg 353^[14]. Przez pierwsze lata produkcji model nazywany był przez wytwórnie w NRD jako „Der neue 1000”, oznaczenie 353 zaczęto stosować dopiero po jakimś czasie. Elementy podwozia w stosunku do Wartburga 312 zostały niezmienione, nowością było kanciaste nadwozie, zaprojektowane zgodnie z panującymi wówczas trendami przez Claussa Dietela^[14]. Pomimo zwiększonej przestrzeni pasażerskiej cechowało się mniejszą niż u poprzednika długością zewnętrzną (jednakże szerokość była większa)^[9]. Do napędu użyto znanego z poprzednika dwusuwowego silnika o mocy maksymalnej 45 KM, pozwalał on na osiągnięcie prędkości maksymalnej rzędu 130 km/h, przy średnim zużyciu paliwa 8-9,5 l / 100 km^[15]. Zakładany poziom produkcji wynosił około 40 000 sztuk rocznie^[15].

W przednim rzędzie zastosowano dzielone fotele z możliwością regulacji kąta pochylenia oparcia, w wersji de Luxe można było je składać zupełnie, tworząc dwa miejsca do spania^[9]. Deska rozdzielcza lakierowana w kolorze nadwozia od 1968 była obijana czarną wykładziną^[9].

Podobnie jak w przypadku wcześniejszego modelu, 353 też doczekał się różnych odmian nadwoziowych, choć ich liczba była znacznie skromniejsza – poza sedanem były to: kombi – Tourist i praktyczny pick-up – Trans. W roku 1969 podniesiono moc silnika z 45 do 50 KM. W roku 1975 wprowadzono wersję 353W, która zawierała szereg udoskonaleń: nową zaokrągloną tablicę rozdzielczą i łamaną kolumnę kierownicy, pasy bezpieczeństwa na fotelach przednich i uchwyty dla pasów na tylnej kanapie, dwuobwodowy układ hamulcowy z hamulcami tarczowymi na przedniej osi oraz ulepszonym korektorem siły hamowania na osi tylnej, wzmocnione zamki drzwi, a także prądnicę prądu zmiennego^[7][14]. Kolejne zmiany miały miejsce w 1982, wprowadzono matowoczarny wlot powietrza, obwódki reflektorów i zderzaki (w miejsce chromowanych), zastosowano inny gaźnik, zmodyfikowane hamulce bębnowe z tyłu oraz reflektory przednie typu H4^[8]. W 1984 wprowadzono ekonomizer oraz zegar wskazujący temperaturę płynu chłodzącego, stan paliwa oraz aktualną ekonomię jazdy.

Ostatni „lifting” Wartburg 353 przeszedł pod koniec 1984, wprowadzono m.in. jednolity pas przedni w kolorze nadwozia, model ten oznaczono jako 353S^[14]. Przesunięto chłodnicę do przodu, zmieniono sprzęgło oraz układ przełączników klimatyzacji we wnętrzu samochodu. Na życzenie klient mógł zamówić dźwignię zmiany biegów w podłodze niemal od samego początku produkcji. W Polsce ta opcja była jednak rzadko spotykana i można ją było zauważyć szerzej w ostatnich latach produkcji, od około 1986 roku. Samochód wyróżniał się pojemnym bagażnikiem, w wersji sedan – 525 l, w kombi po złożeniu kanapy – 2000 l^[14]. W roku 1969 zaprezentowano oparte na 353 dwumiejscowe sportowe auto Wartburg Melkus RS1000, jego produkcja trwała do roku 1980, powstało 101 egzemplarzy^[8].

Wersja eksportowa na rynek brytyjski nosiła nazwę Wartburg Knight, jej importu zakazano w roku 1974 z powodu niespełniania norm emisji spalin^[7]. Problem ten rozwiązywano, montując do nowych pojazdów silniki pochodzące z samochodu Morris Marina^[7].

Wersja eksportowa na rynek norweski nosiła nazwę Wartburg President, pojazd był w sprzedaży do roku 1970.

353 był praktycznie ostatnią prawdziwą nowością w historii tego wschodnioniemieckiego producenta. Pomimo wielu modernizacji, z których najbardziej widoczną przeprowadzono w 1985, zmieniając m.in. pas przedni, auta te ze swoim „kołyszącym się”, ramowym podwoziem coraz bardziej odstawały od zachodniej konkurencji. Poważniejsze zmiany konstrukcyjne były nieuniknione – na wdrożenie całkiem nowego modelu (prototypy 360, 610m) nie było pieniędzy i zgody władz państwowych.

Zakłady próbowały ratować wizerunek swoich produktów biorąc nadal udział w licznych, renomowanych imprezach sportowych. Jednak startujący w latach osiemdziesiątych rajdowy model 353 WR wyglądał groteskowo przy kilkusetkonnych audi i lanciach.

Dane techniczne

Źródło^[16]:

Silnik

Zawieszenie

• Zawieszenie przednie: sprężyny śrubowe, amortyzatory teleskopowe oraz dwa wahacze poprzeczne na koło
• Zawieszenie tylne: sprężyny śrubowe, amortyzatory teleskopowe oraz po jednym wahaczu skośnym na koło

Wartburg 1.3

Wartburg 1.3 S
Inne nazwy	IFA Wartburg
Producent	VEB Automobilwerk Eisenach
Zaprezentowany	1988 Targi Lipskie[17]
Okres produkcji	1988–1991
Miejsce produkcji	Eisenach Ludwigsfelde (Trans)
Poprzednik	Wartburg 353
Następca	brak
Dane techniczne
Segment	C
Typy nadwozia	4-drzwiowy sedan 5-drzwiowe kombi (Tourist) 2-drzwiowy pick-up (Trans)
Silniki	R4: 1,3 l
Skrzynia biegów	4-biegowa manualna 5-biegowa manualna
Napęd	przedni
Długość	4220 mm 4280 mm Tourist
Szerokość	1640 mm
Wysokość	1495 mm
Rozstaw osi	2450 mm
Masa własna	900 – 950 kg
Zbiornik paliwa	42 dm³
Liczba miejsc	5
Bagażnik	525 l (sedan)
Ładowność	420(sedan) – 460(kombi) kg
Dane dodatkowe
Konkurencja	Dacia 1210/1310/1410 FSO 125p Łada 2107 Škoda 742
Multimedia w Wikimedia Commons

W 1988 przy współpracy z Volkswagenem zaprezentowano w końcu model 1.3 – ostatnie wcielenie „353”. Samochód wyposażono w czterosuwowy silnik VW stosowany między innymi w modelu Golf II, od którego pojemności wzięto nazwę, 4-biegową skrzynię biegów własnej konstrukcji (stworzono ją w zakładach produkujących Trabanta – w Zwickau) oraz wiele zmienionych elementów nadwozia: zderzaki z tworzywa (przedni pełnowymiarowy), nowe tylne i przednie lampy – wraz z kierunkowskazami płynnie wkomponowane w karoserię^[18][17]. Poprawiono również wyposażenie wnętrza, w ostatniej serii z 1991 roku montując fotele kubełkowe pochodzące z Opla oraz welurową tapicerkę. Na tle konkurencji samochód wyróżniał się brakiem wspomagania układu hamulcowego^[18]. Podobnie jak poprzednik, samochód wyposażony był w pojemny bagażnik^[17].

Wartburg 1.3 dostępny był w trzech wersjach nadwozia: Limousine, Tourist (kombi) i rzadko spotykany Trans (dwudrzwiowy pick-up). Modele oznaczone jako 1.3 S posiadały dodatkowo ręcznie odsuwany szyberdach oraz przednie światła przeciwmgłowe wbudowane w zderzak.

To wszystko łącznie z najważniejszą nowością – silnikiem – nie pomogło w uratowaniu sprzedaży. Ostatnią deską ratunku było zamówienie z Grecji, ale żaden bank nie chciał skredytować podupadających zakładów. Przypieczętowaniem końca historii Wartburga były zmiany polityczne w Europie Środkowej, w tym upadek Muru Berlińskiego i napływ na tereny NRD tanich, używanych aut z zachodu^[17]. Ostatni Wartburg zjechał z taśmy produkcyjnej 10 kwietnia 1991 roku. Obecnie zakłady w Eisenach należą do koncernu Stellantis i produkuje się w nich różne modele Opla.

Dane techniczne (1.3)

Źródło^[19][20]:

Silnik

• R4 1,3 l (1272 cm³), SOHC
• Układ zasilania: gaźnik
• Średnica cylindra × skok tłoka: 75,00 × 72,00 mm
• Stopień sprężania: 9,5:1
• Moc maksymalna: 58 KM (42,5 kW) przy 5400 obr./min.
• Maksymalny moment obrotowy: 96 N·m przy 3500 obr./min.
• Dopuszczalna masa całkowita: 1327 kg [1410 kg]

Osiągi

• Przyspieszenie 0-100 km/h: 17,5 s (18 s kombi)
• Prędkość maksymalna: 148 (145) km/h
• Średnie zużycie paliwa: 8,0 l / 100 km^[18]
• masa przyczepy bez hamulca (z hamulcem): 500 kg (650 kg)

355

W latach 1968–1969 na bazie modelu 353 opracowywano prototypy trzydrzwiowego hatchbacka (coupé) o nazwie Wartburg 355. Prototypy istniały w dwóch wariantach jednostki napędowej: produkcji Renault o pojemności 1397 cm³ i mocy 54 kW oraz dwusuwowej znanej z seryjnego Wartburga, jednak wzmocnionej o 5 KM i osiągającej w efekcie 142 km/h. Masa własna modelu z silnikiem dwusuwowym wynosiła 840 kg. Powstało 6 egzemplarzy^[21].

360

W 1974 roku z okazji 25-lecia Niemieckiej Republiki Demokratycznej stworzono prototyp samochodu Wartburg 360, który cechował się nowoczesnym nadwoziem. Ostatecznie samochód nie wszedł do produkcji seryjnej i prawdopodobnie prototyp nie zachował się do dziś^[22].

610 M-1

W 1978 roku wykonano prototyp Wartburg 610 M-1. Samochód zaznaczał się nowoczesną stylistyką na ówczesne czasy. Pojazd wyposażono w silnik Dacii o pojemności 1289 cm³ i mocy 54 KM (39 kW), który osiągał 139 km/h. Masa własna wynosiła 860 kg^[22].

353/400 Kübel

W 1975 roku stworzono samochód na bazie Wartburga przeznaczony dla armii. Pojazd miał nadwozie z tworzyw sztucznych oraz był zdolny do pływania na wiosłach. Prędkość maksymalna wynosiła 95 km/h. Po stworzeniu 7 prototypów samochód ostatecznie nie wszedł do produkcji seryjnej ze względu na tańszą opcję w postaci Trabanta Kübelwagen. Wymiary długość/szerokość/wysokość: 3860 mm/1750 mm/1550 mm^[23].

Od 1966 roku w produkcję Wartburga obok macierzystego AWE Eisenach zaangażowane były cztery inne zakłady kooperacyjne^[23]:

• VEB Karosseriewerke Halle (nadwozia dla wersji Tourist)
• VEB Karosseriewerk Dresden/Radeberg (nadwozia dla wersji Tourist)
• VEB Automobilwerke Ludwigsfelde (produkcja dostawczej wersji Trans u boku pojazdów ciężarowych IFA W50 i L60)
• VEB Waggonbau Gotha (podwozia dla modeli 353W i 1.3)