Natrijum karbonat
Natrijum karbonat (Na2CO3), često pogrešno nazvan soda, je so natrijuma i ugljične kiseline (H2CO3). Kao dodatak prehrambenim proizvodima nosi oznaku E500.
| Natrijum karbonat | |||
|---|---|---|---|
 | |||
 | |||
 | |||
| Drugi nazivi | Soda pepeo Soda za pranje Soda cristali | ||
| Identifikacija | |||
| CAS registarski broj | 497-19-8  , 5968-11-6 (monohidrat) 6132-02-1 (dekahidrate) | ||
| PubChem[1][2] | 10340 | ||
| ChemSpider[3] | 9916 | ||
| UNII | 45P3261C7T | ||
| EINECS broj | |||
| ChEBI | 29377 | ||
| RTECS registarski broj toksičnosti | VZ4050000 | ||
| Jmol-3D slike | Slika 1 | ||
| |||
| |||
| Svojstva | |||
| Molekulska formula | Na2CO3 | ||
| Molarna masa | 105.9884 g/mol (anhidrat) 124.00 g/mol (monohidrat) 286.14 g/mol (dekahidrat) | ||
| Agregatno stanje | beli prah, higroskopan | ||
| Miris | bez mirisa | ||
| Gustina | 2.54 g/cm3 (anhidrat) 2.25 g/cm3 (monohidrat) 1.46 g/cm3 (dekahidrat) | ||
| Tačka topljenja | 851 °C (anhidrat) | ||
| Tačka ključanja | 1600 °C (anhidrat) | ||
| Rastvorljivost u vodi | 22 g/100 ml (20 °C) 7 g/100 g (0 °C) 21.6 g/100 g (20 °C) 45 g/100 g (100 °C)[4] | ||
| Rastvorljivost | nerastvoran u alkoholu, etanolu | ||
| Baznost (pKb) | 3.67 | ||
| Indeks prelamanja (nD) | 1.495 (anhidrat) 1.420 (monohidrat) | ||
| Struktura | |||
| Geometrija molekula | trigonalna bipiramidalna | ||
| Opasnost | |||
| Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS) | Safety Data Sheet External MSDS | ||
| EU-klasifikacija | Iritant (Xi) | ||
| EU-indeks | 011-005-00-2 | ||
| NFPA 704 |  0 1 1 | ||
| R-oznake | R36 | ||
| S-oznake | S2, S22, S26 | ||
| Tačka paljenja | ne-zapaljiv | ||
| Srodna jedinjenja | |||
| Drugi anjoni | Natrijum bikarbonat | ||
| Drugi katjoni | Litijum karbonat Kalijum karbonat Rubidijum karbonat Cezijum karbonat | ||
| Srodna jedinjenja | Amonijum karbonat Natron Natrijum perkarbonat | ||
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |||
| Infobox references | |||
Modifikacije
Natrijum karbonat je polimorfna supstanca, koja kristalizira u različitim kristalnim sistemima, u zavisnosti od pritiska i temperature. Može biti bezvodna ili sadržavati kristalnu vodu (hidrat).
- Bezvodni natrijum karbonat: Poznat i kao mineral natrit ili kao kalcinisana soda. To je beli prah koji se topi na 853 °C i ima gustoću od 2,51 g/cm3. Stvara se na temperaturama višim od 107 °C.
- Monohidrat, Na2CO3•H2O: Poznat i kao mineral termonatrit, stvara se na temperaturama višim od 35,4 °C iz heptahidrata.
- Dihidrat, Na2Ca(CO3)2•2H2O: poznat i kao mineral pirsonit
- Pentahidrat, Na2Ca(CO3)2•5H2O: mineral Gailusit ili natrokalcit.
- Heptahidrat, Na2Ca(CO3)2•7H2O: Stvara se na temperaturama iznad 32,5 °C iz dekahidrata.
- Dekahidrat, Na2Ca(CO3)2•10H2O: poznat i kao mineral soda ili kristalna soda, kristalizira se na temperaturama ispod 32,5 °C iz zasičenog rastvora natrijum karbonata.
Osobine
Kao so slabe ugljične kiseline reagira sa jakim kiselinama koje iz njega istiskuju ugljen-dioksid. U vodi se rastvara oslobađajući toplotu te uslijed hidrolize daje bazičan rastvor.
Nalazišta
Veća nalazišta natrijum karbonata se nalaze u Egiptu (jezero Natron), istočnoj Africi (mnoga isušena jezera i vodotoci), Kaliforniji, Meksiku i južnoj Sahari.
Upotreba
Natrijum karbonat se koristi još od antičkog doba. U starom Egiptu se koristio za mumificiranje, kao i za proizvodnju keramike, stakla te kao sredstvo za čišćenje. Danas se koristi u razne industrijske svrhe, te se smatra jednim od važnih hemijskih proizvoda. U svetu se godišnje proizvede oko 39 miliona tona sode (1997), a najveći dio se upotrebi u industriji stakla, proizvodnji sredstava za čišćenje i izbeljivanje, industriji papira i drugim.
Vidi još
Vikimedija ostava ima još multimedijalnih fajlova vezanih za: Natrijum karbonat
