උතුරු සයිප්‍රසය

උතුරු සයිප්‍රසය (තුර්කි: Kuzey Kıbrıs), නිල වශයෙන් උතුරු සයිප්‍රසයේ තුර්කි ජනරජය (TRNC; තුර්කි: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) ලෙස හැඳින්වෙන්නේ සයිප්‍රස දිවයිනේ ඊසාන දිග කොටසේ පිහිටි ස්වයං ප්‍රකාශිත රාජ්‍යයක් වේ. එය පිළිගනු ලබන්නේ තුර්කිය විසින් පමණි.^[3][4] උතුරු සයිප්‍රසය, සයිප්‍රස් ජනරජයේ කොටසක් විය යුතු බවට අන්තර්ජාතික ප්‍රජාව විසින් සළකනු ලබයි.^[5]

උතුරු සයිප්‍රසයේ තුර්කි ජනරජය(Turkish Republic of Northern Cyprus) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti  (තුර්කි)
කොඩිය Coat of arms
ජාතික ගීය: İstiklal Marşı නිදහස් පාගමන
අගනුවර	උතුරු නිකොසියා
විශාලතම නගරය	අගනුවර
නිල භාෂා(ව)	තුර්කි
ජාති නාම(ය)	තුර්කි සිප්‍රියෝට්
රජය	ඒකීය අර්ධ-ජනාධිපති ජනරජය
• ජනාධිපති	මුස්ටාෆා අකින්සි
• අගමැති	ඕමෙර් කලිඔන්සු
ව්‍යවස්ථාදායකය	ජනරජයේ සභාව
සයිප්‍රස් ජනරජය වෙතින් නිදහස
• ප්‍රකාශයට පත්	15 නොවැම්බර් 1983
• පිළිගැනීම	තුර්කිය පමණි
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ	3,355 km2 (1,295 sq mi) (174වන ශ්‍රේණිගත නම්)
• ජලය (%)	2.7
ජනගහණය
• 2013 ඇස්තමේන්තුව	301,988[1]
• 2011 ජන සංගණනය	286,257
• ඝණත්වය	86/km2 (222.7/sq mi) (116වන)
දදේනි (නාමික)	2014 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	$4.273 7බිලියන[2]
• ඒක පුද්ගල	$15,302[2] (for 2013)
ව්‍යවහාර මුදල	තුර්කි ලීරා (TRY)
වේලා කලාපය	UTC+2 (EET)
• ගිම්හාන (DST)	UTC+3 (EEST)
රිය ධාවන මං තීරුව	වම
ඇමතුම් කේතය	+90 392
අන්තර්ජාල TLD	.nc.tr or .ct.tr; wide use of .cc

උතුරු සයිප්‍රසය ඊසානදිගින් කර්පාස් අර්ධද්වීපයේ කෙළවරේ සිට මොර්ෆියු බොක්ක, කොර්මකයිටිස් තුඩුව සහ බටහිරින් කොකිනාව තෙක් විහිදී පවතී. එහි වඩාත් දකුණින්ම පිහිටා ඇත්තේ ලොව්රව්ජිනා ගම්මානය යි. එක්සත් ජාතීන්ගේ පාලනය යටතේ පවතින ප්‍රේරක කලාපයක් උතුරු සයිප්‍රසය හා සයිප්‍රස දිවයිනේ ඉතිරි ප්‍රදේශය අතරමැදින් විහිදී පවතින අතර එමගින් දිවයිනේ විශාලතම නගරය වන නිකොසියාව බෙදීමකට ලක් කරයි. රාජ්‍යයන් දෙකෙහිම අගනගරය වන්නේ නිකොසියාව යි.

දිවයින, ග්‍රීසිය වෙතට අත්පත් කරගැනීමේ වෑයමක් ලෙස 1974 දී සිදු වූ කුමන්ත්‍රණයක්, සයිප්‍රසය වෙත තුර්කි ආක්‍රමණයක් සිදු වීමට මග පාදන ලදී. මේ නිසා බොහෝ ග්‍රීක-සයිප්‍රස වැසියන් උතුරින් නෙරපාහැරීම, දකුණින් තුර්කි-සයිප්‍රස වැසියන් සම්ප්‍රාප්ත වීම සහ 1983 දී උතුරෙහි ස්වාධීනත්වය පිළිබඳ ඒකපාර්ශ්විකව ප්‍රකාශයට තුඩුදෙමින් දිවයින කොටස්වලට බෙදීයාම වැනි සිදුවීම් ප්‍රතිඵල විය. අන්තර්ජාතික පිළිගැනීම ඉතා මඳ බැවින් උතුරු සයිප්‍රසය ආර්ථික, දේශපාලනික සහ හමුදාමය සහාය සඳහා තුර්කිය මත විශාල වශයෙන් යැපේ.^[6][7][8]

සයිප්‍රස අර්බුදයට විසඳුමක් සෙවීමට දරණ ලද වෑයම් අසාර්ථක වී ඇත. තුර්කි හමුදාව උතුරු සයිප්‍රසය තුළ විශාල බලයක් හිමිකරගෙන සිටී. එහි පැවැත්ම TRNC රජය විසින් අනුමත කර සහයෝගය ලබාදෙන නමුත් සයිප්‍රස ජනරජය සහ අන්තර්ජාතික ප්‍රජාව විසින් එය බලෙන් අත්පත් කර ගැනීමක් ලෙස සළකනු ලබන අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ යෝජනාවලීන් කිහිපයකදීම එහි පැවැත්ම හෙළාදකිනු ලැබ ඇත.

විවිධ ආභාෂයන්ගෙන් පෝෂණය වූ සංස්කෘතිකමය උරුමයක් සහ සේවා අංශයේ ආධිපත්‍යයට නතු වූ ආර්ථිකයක් සහිත උතුරු සයිප්‍රසය, අර්ධ-ජනාධිපති, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක් වේ. 2000 සහ 2010 කාල වකවානු වලදී, 2000 කාලයේදී පැවතියාට වඩා තෙගුණයක ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදනයක් සමඟ ආර්ථිකය වර්ධනය වී ඇති නමුත් සයිප්‍රස් ජනරජය විසින් උතුරු සයිප්‍රසයේ වරායයන් නිළ වශයෙන් වසා දැමීම නිසා පැවැත්වෙන අන්තර්ජාතික සම්බාධකයක් මගින් එය රඳවාගෙන සිටිනු ලබයි. පැහැදිලිව වෙනස් දේශීය භාෂාවක් භාවිතයේ තිබුණ ද නිළ භාෂාව වන්නේ තුර්කි භාෂාවයි. ආගමික ආකල්ප, මධ්‍යස්ථ හා ලෞකික වන අතර ජනගහණයෙන් අති මහත් බහුතරය සුන්නි මුස්ලිම්වරුන් වෙයි.