රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධය

රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධය (යුක්‍රේන: російсько-українська війна) යනු 2014 පෙබරවාරි මස ඇරඹී වර්තමානය දක්වා පවතින දික්ගැස්සුනු ගැටුමකි. මුලදී ක්‍රිමියාව සහ ඩොන්බාස් හි ප්‍රදේශවල අයිතිය පිළිබඳව ඇති මතභේදය නිසා ආරම්භ වූ මෙම ගැටුමට, එක් පසකින් රුසියාව සහ රුසියාවේ මිත්‍ර හමුදාවන් ද, අනෙක් පසින් යුක්‍රේනය ද සම්බන්ධ වෙයි. ක්‍රිමියාව සහ ඩොන්බාස් ජාත්‍යන්තරය විසින් හඳුනාගෙන ඇත්තේ යුක්‍රේනයට අයත් ප්‍රදේශ ලෙසය. 2021 සිට 2022 දක්වා කාලය තුල රුසියාව යුක්‍රේනය ආක්‍රමණය කිරීමට සූදානම් වන බවට පෙනිගීය අතර, 2022 පෙබරවාරි වන විට අර්බුධය ත්‍රීව වී තිබුණි. රුසියාව මැඩපැවැත්වීම සඳහා සිදු කළ රාජ්‍යත්‍රාන්ත්‍රික සාකච්ඡා අසමත් වූ අතර, 2022 පෙබරවාරි 22 වැනිදා රුසියානු හමුදාවන් යුක්‍රේනයෙහි බෙදුම්වාදීන් විසින් පාලනය කරන ලද ප්‍රදේශ වලට යොදවන ලදී. පෙබරවාරි 24 වැනිදා රුසියාව විසින් යුක්‍රේනයට පූර්ණ-පරිමානයේ ආක්‍රමණයක් දියත් කරන ලදී.

රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධය
2022 පෙබරවාරි වනවිට හමුදාමය තත්වය (පෙබරවාරි 24 ආක්‍රමණයට පෙර)    යුක්‍රේනය විසින් පාලනය වන ප්‍රදේශ    රුසියාව සහ රුසියානු මිත්‍ර හමුදාවන් විසින් පාලනය වන ප්‍රදේශ
දිනය 2014 පෙබරවාරි 20[lower-alpha 2] – වර්තමානය (වසර 10 ක්, මාස 2 ක්, එක් සතියක් සහ දින 4 ක්) පිහිටුම යුක්‍රේනය[23] ප්‍රතිඵලය 2014 යුක්‍රේන විප්ලවය ට අනතුරුව, සළකුණු නොකරන ලද නිළ ඇඳුම් සහිත රුසියානු භටයින් විසින් ක්‍රිමියාව අත්පත් කරගැනුනි. රුසියානු-යුක්‍රේන දේශසීමාව අසල රුසියානු හමුදාව රැස් කෙරුනි[24][25] නේටෝ යුක්‍රේනයෙහි යුධ අභ්‍යාස සිදු කළ අතර,[26] යුක්‍රේනයට බටහිරින් පිහිටි නේටෝ සාමාජික රටවල හමුදාවන් ශක්තිමත් කරවන ලදී.[27] ඩොන්බාස් යුද්ධය ට රුසියාව මැදිහත් විනි.[28] රුසියාවට එරෙහි සම්බාධක සහ හෙළාදැකීම්. මෙය 2014-2016 රුසියානු මූල්‍ය අර්බුධයට ද අඩවශයෙන් හේතුවක් විය.[29][30][31][32] රුසියාව G8 කණ්ඩායමෙන් ඉවත් කරන ලදී. (දැන් එය G7 ලෙස හැඳින්වේ) මින්ස්ක් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලදී. රුසියානු හමුදාව යුක්‍රේනයේ බෙදුම්වාදී පාලන ප්‍රදේශ වලට යොදවන ලදි. 2022 පෙබරවාරි 24 දා රුසියාව විසින් යුක්‍රේනය ආක්‍රමණය කිරීම ඇරඹිණි.
යුද්ධාවතීරයන්
යුක්‍රේනය සහාය දක්වන්නේ:  ඕස්ට්‍රේලියාව බෙලාරූස් ප්‍රතිවිරෝධය  කැනඩාව  ක්‍රොඒෂියා  චෙක් ජනරජය  ඩෙන්මාර්කය  එස්ටෝනියා  යුරෝපියානු සංගමය[1]  ප්‍රංශය[2]  ජෝර්ජියාව[3]  ජර්මනිය  ග්‍රීසිය[4]  අයර්ලන්තය[5]  ඊශ්‍රායලය  ඉතාලිය  ජපානය  කෙන්යාව[6]  ලැට්වියාව  ලිතුවේනියාව  මෝල්ඩෝවා  නේටෝ[lower-alpha 1][7]  නෙදර්ලන්තය  පෝලන්තය  ස්ලොවැකියාව  ස්ලොවෙනියාව  දකුණු කොරියාව  ස්පාඤ්ඤය  ස්වීඩනය  තුර්කිය  එක්සත් රාජධානිය  එක්සත් ජනපදය	රුසියාව ඩොනෙට්ස්ක් මහජන ජනරජය ලුහාන්ස්ක් මහජන ජනරජය සහාය දක්වන්නේ:  ට්‍රානිස්ට්‍රියා[8]  දකුණු ඔසේටියාව[9]  බෙලාරූස් (2020 සිට)[10]  කියුබාව (2022 සිට)[11] හවුති ව්‍යාපාරය (2022 සිට)[12]  ඉරානය (2022 සිට)[13]  නිකරගුවා (2022 සිට)[14]  උතුරු කොරියාව  සිරියාව (2022 සිට)[15]  වෙනිසුයෙලාව (2022 සිට)[16]
ආඥාපතියන් සහ නායකයන්
වොලොඩිමියර් සෙලෙන්ස්කි (2019 සිට) පෙට්රෝ පොරොෂෙන්කෝ (2014–2019) ඔලෙක්සැන්ඩර් ‍ටර්චිනොව් (2014 පෙබරවාරි–ජුනි)	ව්ලැදිමිර් පුටින්
හමුදාමය ප්‍රබලතාවය
සක්‍රීය 209,000 (2020)[33] යුධ හමුදා 145,000 නාවුක හමුදා 11,000 ගුවන් හමුදා 45,000 ගුවන් භටයින් ~8,000 විශේෂ මෙහෙයුම් බලකා (නොදනී) පැරාමිලිටරි 102,000 අතිරේක 900,000	සක්‍රීය 900,000, හේවායනය කළ අයද ඇතුලුව (2020)[33] යුධ හමුදා ~280,000 නාවික හමුදා ~150,000 ගුවන් හමුදා ~165,000 Strategic Rocket Force 50,000 ගුවන් භටයින් ~45,000 විශේෂ මෙහෙයුම් බලකා ~1,000 දුම්රිය හමුදා ~29,000 අණ දෙන සහ සහාය 180,000 පැරාමිලිටරි 554,000 අතිරේක 2,000,000 මේ අතරින්, 28,000 ක් ක්‍රිමියාවෙහි සිටින අතර, 3,000 ඩොන්බාස් හි සිටී යැයි වාර්තා වෙයි. මෙය රුසියාව විසින් 2022 පෙබරවාරි 22 වන තෙක් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.[34] ඩොනෙට්ස්ක් මහජන ජනරජය ~20,000 ලුහාන්ස්ක් මහජන ජනරජය ~14,000
අපාතිකයන් සහ හානි
මරණ 4,619 ක්[35][36] තුවාල වූ 9,700–10,700 ක්[37] අතුරුදන් වූ 70 ක්[38] යටත් වූ 2,768 ක්[39][40][41] 9,268 ක් ක්‍රිමියාව ඈඳාගැනීමෙන් පසුව රුසියානු හමුදාවට එකතු විය[42] T-64 යුධ ටැංකි 300+[43]	මරණ 5,768 ක්[*][37][44] තුවාල ලැබූ 12,700–13,700 ක්[37]
සිවිල් වැසියන්: මරණ 3,393 ක්;[45] තුවාල වූ 7,000–9,000 ක්[37] මුලු වශයෙන්: මරණ 13,100–13,300 ක්; තුවාල වූ 29,500–33,500[37] ක්‍රිමියාවෙහි මරණ 6 (සිවිල් වැසියන් 3)[46]
* රුසියානු හමුදාවේ 400-500 ක් පමණ ද ඇතුලත් ය. (එක්සත් ජනපදයට අනුව, 2015 මාර්තු)[47]