జాగోయ్

సాంప్రదాయ మెయితీ నృత్యాల ప్రదర్శనలలో, నృత్యకారులు ప్రేక్షకులతో ఎలాంటి కంటి చూపును కలిగి ఉండకూడదు. ఈ నియమం సక్రమంగా పాటించకుంటే అపచారంగా పరిగణిస్తారు కూడా.^[1]

సనామాహిస్ట్ ఆచార నృత్య రూపం అయిన చుక్‌ఫరోన్ జాగోయ్ ని మతపరమైన పండుగలలో తంగ్‌జింగ్, మార్జింగ్, వాంగ్‌బ్రేన్, కౌబ్రూ అనే నాలుగు దిక్కుల ప్రభువులను సంతోషపెట్టడానికి మైబిస్ (పూజారులు) ప్రదర్శిస్తారు.^[2]

ఖంబా థోయిబి జాగోయ్ అనే శాస్త్రీయ నృత్యం ప్రాచీన మొయిరాంగ్ రాజ్యం జాతీయ దేవత అయిన థాంగ్‌చింగ్ (పాత మణిపురిలో 'థాంగ్‌జింగ్')కు అంకితం చేయబడింది. ముఖ్యంగా, ఇది మణిపురి రాస్ లీల శాస్త్రీయ నృత్య నాటక రూప అభివృద్ధికి ప్రేరణనిస్తూ సాంస్కృతిక అంశాలలో ఒకటి.^[3]

లాచింగ్ జాగోయ్, దీనిని దేవతలను ఆహ్వానించే నృత్యంగా పరిగణిస్తారు. ఇది మైబిస్ అనే పూజారులు ప్రదర్శించే ఒక నృత్య రూపం.^[4] ఈ క్రమంలో ప్రతి మైబీ శరీరంలోకి ప్రవేశించడానికి దేవత ఆత్మ ఆహ్వానించబడే వివిధ వ్యక్తీకరణ కదలికలను కలిగి ఉంటుంది.^[5] ఇది ఆవాహన నృత్యం, ఇక్కడ మైబీలు తమ చేతులతో స్త్రీల ఐక్యతను సూచిస్తూ ఒక భంగిమలో నిలబడి ఉంటారు.^[6] ఈ నృత్య రూపంలో, మైబిస్, నీటి నుండి దేవతలను ఆవాహన చేసిన తర్వాత, లీతై నోంగ్డై జాగోయిని ప్రదర్శిస్తారు.^[7] ఈ నృత్య రూపం దేవతల మందిరం ముందు ప్రదర్శించబడుతుంది.^[8]

లైహౌ జాగోయ్ అనేది మైబిస్ లై హరా మత పండుగలో చెరువు, నదికి దారి చూపడానికి చేసే ఒక నృత్య రూపం.^[9][10] ఈ నృత్య ప్రదర్శన సమయంలో, సాంప్రదాయ సంగీత వాయిద్యమైన పెనా ట్యూన్ కూడా శ్రావ్యంగా ఉంటుంది.^[11] మైబీస్‌తో, రెండు వరుసలలో కత్తిని మోసే యువకులు, ఇత్తడి పాత్రలతో ఉన్న కన్యలు, లై బేరర్లు, ఇసైఫు మోసేవారు, చోంగ్ (గొడుగు) మోసేవారు రెండు కుండలను పట్టుకుని పిబాలు (పురుషులు) వెంట వస్తారు.

మైబి జాగోయ్ అనేది మణిపూర్ అటవీ దేవతల కోసం లై హరోబా వేడుకలో ఎక్కువగా మైబిస్ చేసే షమానిక్ ఆచార నృత్యం. మైబిజం, మైబి సంస్కృతి అనేది సనామహిజం ప్రధాన లక్షణం. అవి మానవ, ఆత్మల మధ్య మాధ్యమంగా పరిగణించబడతాయి. స్త్రీ ఏ వయసులోనైనా ఏ సమయంలోనైనా మైబీగా మారవచ్చు. మైబీగా ఉండటం అనేది లై ఎంపికపై ఆధారపడి ఉంటుంది. మైబీలు నృత్యం, సంగీతం, అలాగే సంక్లిష్టమైన ఆచార విధానాలలో శిక్షణ పొందుతారు.^[12][13]

పాంతోయిబి జాగోయ్ అనేది రోమన్, పాన్‌టిక్‌ల మధ్య ప్రేమగా సాగే ద్వంద్వ నృత్య రూపం.^[14] శరీర కదలికలతో 14 చేతి సంజ్ఞలు ఉంటాయి. ఇది నేత ప్రక్రియను వర్ణిస్తూ మతపరమైన పండుగ లై హరోబాలో ప్రదర్శించబడుతుంది.^[15][16] నృత్య రూపంలో, మార్జింగ్ నాంగ్‌పోక్ నింగ్‌థౌతో సమ్మిళితం చేయబడింది. ఈ రోజుల్లో, నృత్య రూపం ఖంబ థోయిబి జాగోయ్ ద్వారా భర్తీ చేయబడింది.

రాస్ జాగోయ్ అనేది మణిపురి శాస్త్రీయ నృత్యం, దీనిని మణిపురి రాస్ లీలా నృత్యంగా కూడా పిలుస్తారు.^[17] ఎనిమిది ప్రధాన భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్య రూపాలలో మణిపూర్ రాష్ట్రం నుండి ఉద్భవించిన రాస్ జాగోయ్ ఒకటి.^[18]

తౌగల్ జాగోయ్ మెయితీ, మెయితీతో పాటుగా పురుషులచే నృత్యం చేస్తారు. ఇది లై హరోబా మతపరమైన పండుగలో ప్రదర్శించబడుతుంది.^[19] ప్రదర్శన అరగంట పాటు కొనసాగుతుంది, ఆ తర్వాత "హోయి లౌబా" వేడుక జరుగుతుంది.^[20]

• రాజ్ నర్తకి - 1941 భారతీయ హిందీ భాషా చిత్రం.
• యెల్హౌ జాగోయ్ - 1995 నాన్-ఫీచర్ ఇండియన్ మెయితీ భాషా డాక్యుమెంటరీ చిత్రం.

• మణిపురి (నృత్యం)
• మణిపురి జానపద నృత్యాలు