ลัทธิมากซ์–เลนิน

ลัทธิมากซ์-เลนิน (อังกฤษ: Marxism–Leninism) เป็นหนึ่งในอุดมการณ์คอมมิวนิสต์หลัก มันเป็นอุดมการณ์ของรัฐอย่างเป็นทางการของสหภาพโซเวียตและฝ่ายปกครองประเทศอื่น ๆ ของกลุ่มตะวันออกรวมทั้งขององค์การคอมมิวนิสต์สากลภายหลังกระบวนการของการเอาชนะเสียงข้างมากของพรรคบอลเชวิก (Bolshevization)^[1] เป้าหมายของลัทธิมากซ์-เลนินคือการเปลี่ยนแปลงรัฐทุนนิยมให้เป็นรัฐสังคมนิยมเพียงพรรคเดียว ซึ่งนักวิชาการตะวันตกเรียกกันโดยทั่วไปว่า รัฐคอมมิวนิสต์^[2][3][4][5] เพื่อสร้างอำนาจเผด็จการของชนชั้นกรรมาชีพ^[6] สิ่งเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้จากการปฏิวัติที่นำโดยแนวหน้าระดับชนชั้นนำ ซึ่งจะได้รับการจัดระเบียบตามลำดับชั้นและตัดสินใจผ่านการรวมศูนย์กลางตามระบอบประชาธิปไตย^[7][8][9] รัฐจะเข้าควบคุมเศรษฐกิจและปัจจัยการผลิต^[10] ส่งเสริมแนวคิดการให้มีกรรมสิทธิ์ร่วมกันในสังคม ปราบปรามความเห็นแย้งทางการเมือง^[11][12] และปูทางไปสู่สังคมคอมมิวนิสต์ไร้ชนชั้นและไร้สัญชาติในที่สุด^[13] นักลัทธิมากซ์-เลนินโดยทั่วไปจะสนับสนุนลัทธิสากลนิยมและต่อต้านลัทธิทุนนิยม ลัทธิฟาสซิสต์ ลัทธิจักรวรรดินิยม และเสรีประชาธิปไตย ในฐานะอุดมการณ์อย่างหนึ่ง ลัทธินี้ได้รับการพัฒนาโดยโจเซฟ สตาลิน ในช่วงปลายปี ค.ศ. 1920 โดยอาศัยความเข้าใจและการวิเคราะห์ลัทธิมากซ์ดั้งเดิมและลัทธิเลนิน^[14] ปัจจุบัน ลัทธิมากซ์-เลนินเป็นอุดมการณ์ของพรรคการเมืองของลัทธิสตาลินและลัทธิเหมาและยังคงเป็นอุดมการณ์อย่างเป็นทางการของฝ่ายปกครองประเทศของจีน คิวบา ลาว และเวียดนาม^[15]

ภายหลังการเสียชีวิตของวลาดีมีร์ เลนินในปี ค.ศ. 1924 ลัทธิมาร์ซ-ลัทธิเลนินกลายเป็นขบวนการทางปรัชญาที่มีความชัดเจนในสหภาพโซเวียต เมื่อสตาลินและผู้สนับสนุนของเขาได้เข้าควบคุมพรรค ได้ปฏิเสธแนวคิดทั่วไปในหมู่นักนิยมลัทธิมาร์ซตะวันตกเกี่ยวกับการปฏิวัติโลก ซึ่งเป็นข้อกำหนดเบื้องต้นสำหรับการสร้างลัทธิสังคมนิยม เพื่อสนับสนุนแนวคิดสังคมนิยมในประเทศเดียว ตามที่ผู้สนับสนุนได้กล่าวไว้ว่า การเปลี่ยนแปลงอย่างค่อยเป็นค่อยไปจากลัทธิทุนนิยมสู่ลัทธิสังคมนิยมได้บ่งชี้โดยการนำเสนอแผนห้าปีเป็นครั้งแรกและรัฐธรรมนูญโซเวียต ปี ค.ศ. 1936 ความเป็นสากลนิยมของลัทธิมาร์ซ-ลัทธิเลนินได้แสดงออกในการสนับสนุนการปฏิวัติในประเทศอื่นๆ (ตัวอย่างเช่น เริ่มแรกโดยองค์การ์คอมมิวนิสต์สากลหรือผ่านแนวคิดของประเทศพึ่งพาสังคมนิยม ภายหลังการล้มล้างอิทธิพลของสตาลิน) ในปลายปี ค.ศ. 1920 สตาลินได้ก่อตั้งลัทธิแบบดั้งเดิมในกลุ่มพรรคคอมมิวนิสต์รัสเซีย(บอลเชวิก) สหภาพโซเวียตและองค์การคอมมิวนิสต์สากลเพื่อก่อตั้งองค์กรนักลัทธิมากซ์-เลนินระดับสากล^[16][17] ในปลายปี ค.ศ. 1930 หนังสือเรียนอย่างเป็นทางการของสตาลินในหัวข้อเรื่องประวัติศาสตร์ของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียต(บอลเชวิก) (ค.ศ. 1938) นิยมใช้คำว่า ลัทธิมาร์ซ-ลัทธิเลนินในท่ามกลางหมู่พวกคอมมิวนิสต์และพวกไม่ใช่คอมมิวนิสต์^[18]

ลัทธิมาร์ซ-ลัทธิเลนินได้ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างกว้างขวางจากทั้งฝ่ายซ้ายและฝ่ายขวา ประวัติศาสตร์ของนักลัทธิมากซ์-เลนินได้ถูกวิพากษ์วิจารณ์โดยเฉพาะอย่างยิ่ง รวมทั้งนักสังคมนิยมคนอื่นๆ เช่น อนาธิปไตย คอมมิวนิสต์ ประชาธิปไตยสังคมนิยม และนักนิยมลัทธิมาร์ซ รัฐที่นิยมลัทธิมากซ์-เลนินถูกกล่าวหาว่าเป็นลัทธิอำนาจนิยมและระบบรวบอำนาจเบ็ดเสร็จ รวมทั้งการปราบปรามและสังหารต่อผู้ที่มีความคิดเห็นแย้งทางการเมืองและชนชั้นทางสังคมจำนวนมาก (ที่เรียกกันว่า "ศัตรูของประชาชน") การกดขี่ข่มเหงทางศาสนา การกวาดล้างเผ่าพันธ์ บังคับให้ทำการผลิตเกษตรกรรมแบบรวม และใช้แรงงานเกณฑ์บังคับในค่ายกักกัน^[19][20] รัฐต่างๆ ได้ถูกกล่าวหาว่า ได้กระทำการฆ่าล้างเผ่าพันธ์ในประเทศจีน โปแลนด์ และยูเครน^{[21][22][23][24]} นักการเมืองฝ่ายซ้ายที่ต่อต้านลัทธิสตาลินและนักวิจารณ์ฝ่ายซ้ายคนอื่นๆ ได้ลงความเห็นว่า เป็นตัวอย่างของรัฐทุนนิยม^[25][26] และได้เรียกกันว่า "พวกฟาสซิสต์แดง" ซึ่งเป็นฝ่ายตรงข้ามกับการเมืองฝ่ายซ้าย^[27][28][29] นักฝ่ายซ้ายคนอื่นๆ รวมทั้งนักลัทธิมากซ์-เลนินบางคนได้วิพากษ์วิจารณ์ถึงการกระทำกดขี่ของรัฐ ในขณเดียวกันก็ตระหนักถึงความก้าวหน้าบางอย่าง เช่น ความสำเร็จในการเสมอภาคเท่าเทียมกันและการทำให้ทันสมัยภายใต้รัฐดังกล่าว^[30][31]