สายพันธุ์ที่น่ากังวล
สายพันธุ์ที่น่ากังวล (Variant of concern หรือ VOC) คือสายพันธุ์ย่อยของไวรัสโคโรนา SARS-CoV-2 ซึ่งก่อโรคโควิด-19 โดยถูกใช้สำหรับจัดแบ่งไวรัสที่มีการกลายพันธุ์ในโปรตีนหนาม (Spike Protein) ซึ่งช่วยเพิ่มความสามารถในการจับกับตัวรับบนผิวเซลล์ (receptor binding domain, RBD) อย่างมาก (เช่น ที่ตำแหน่ง N501Y) จากข้อมูลทางพันธุกรรมใน RBD-hACE2 complex และจากข้อมูลทางระบาดวิทยาในการเชื่อมโยงกับการแพร่กระจายอย่างรวดเร็วในประชากรมนุษย์[1]
เบื้องต้นสายพันธุ์ที่ค้นพบใหม่อาจถูกระบุว่าเป็น "สายพันธุ์ที่ต้องได้รับความสนใจ"[2] ต่อมาในระหว่างหรือหลังการทดสอบฟูลเลอร์แล้วอาจถูกเปลี่ยนแปลงให้เป็น "สายพันธุ์ที่น่ากังวล" โดยทั่วไปแล้วลำดับสายพันธุ์จะถูกกำหนดในระบบการตั้งชื่อของ PANGOLIN[3] และจัดกลุ่ม (clades) ในระบบของ Nextstrain[4] และ GISAID[5]
ไวรัส SARS-CoV-2 ได้รับการสังเกตการกลายพันธุ์ในช่วงการระบาดทั่วของโควิด-19 โดยการรวมกันของการกลายพันธุ์เฉพาะจุดในหลายตำแหน่งได้พิสูจน์ว่ามีความน่ากังวลมากกว่า[6] นี่เป็นสาเหตุหลักสำหรับความสามารถในการแพร่กระจายและความรุนแรงของโรค และยังเกี่ยวข้องกับความเป็นไปได้ของการเกิดการกลายพันธุ์หนีภูมิคุ้มกัน
หลักเกณฑ์
องค์กรสาธารณสุขระดับชาติและระดับนานาชาติหลายแห่ง (เช่น ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อสหรัฐอเมริกา (CDC), สำนักสาธารณสุขอังกฤษ (PHE) และ กลุ่มศึกษาจีโนมเชื้อโรคโควิด-19 แห่งสหราชอาณาจักร (Covid-19 Genomics UK consortium หรือ Cog-UK) และเครือข่ายจีโนมเชื้อโรคโควิดแห่งแคนาดา (Canadian COVID Genomics Network หรือ CanCOGeN)) เกณฑ์บางส่วนหรือทั้งหมดต่อไปนี้เพื่อประเมินประเภทสายพันธุ์:[7][8]
- ความสามารถในการแพร่ระบาดเพิ่มขึ้น
- ผู้มีอาการป่วยเพิ่มขึ้น
- อัตราการเสียชีวิตเพิ่มขึ้น
- เพิ่มความเสี่ยงของ "ผลระยะยาวของโควิด-19"
- ความสามารถในการหลบเลี่ยงการตรวจจับโดยการทดสอบวินิจฉัย
- ความไวต่อยาต้านไวรัสลดลง (ถ้ามีและเมื่อผู้ป่วยได้รับยา)
- ความไวต่อการทำให้แอนติบอดีเป็นกลางลดลง ไม่ว่าจะเป็นการรักษา (เช่น พลาสมาของผู้ที่ฟื้นจากโรค หรือสารภูมิต้านทานโมโนโคลน) หรือในการทดลองในห้องปฏิบัติการ
- ความสามารถในการหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันตามธรรมชาติ (เช่น ทำให้เกิดการติดเชื้อซ้ำ)
- ความสามารถในการแพร่เชื้อสู่ผู้ได้รับวัคซีน
- เพิ่มความเสี่ยงในสภาวะเฉพาะ เช่น กลุ่มอาการอักเสบหลายระบบในเด็ก หรือโควิดลากยาว (long-haul COVID)
- ความสัมพันธ์ที่เพิ่มขึ้นสำหรับกลุ่มประชากรหรือกลุ่มทางคลินิกโดยเฉพาะ เช่น เด็กหรือบุคคลที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง
ตัวแปรที่ปรากฏตรงตามเกณฑ์เหล่านี้อย่างน้อยหนึ่งรายการอาจมีการระบุเป็น "สายพันธุ์ที่ต้องได้รับความสนใจ" หรือ "สายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบ" ('VUI') ซึ่งอยู่ระหว่างการตรวจยืนยันคุณสมบัติเหล่านี้ เมื่อตรวจสอบแล้วสายพันธุ์ที่ต้องได้รับความสนใจ/VUI อาจได้รับการเปลี่ยนประเภทเป็น "สายพันธุ์ที่น่ากังวล" โดยองค์กรตรวจสอบ เช่น CDC[2][6][9] หมวดหมู่ที่เกี่ยวข้องคือ "สายพันธุ์ที่มีผลตามมาสูง" ซึ่งถูกใช้โดย CDC ในกรณีที่มีหลักฐานชัดเจนว่าประสิทธิผลของมาตรการป้องกันหรือการแทรกแซงสำหรับสายพันธุ์เฉพาะจะลดลงอย่างมาก[10]
การจำแนกตามประเทศ
แคนาดา
เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2564 แคนาดาได้ติดตามเป็นการเฉพาะสายพันธุ์ที่น่ากังวลสามสายพันธุ์ ได้แก่ B.1.1.7, B.1.351 และ P.1[11]
ยุโรป
วันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2564 ศูนย์ป้องกันและควบคุมโรคแห่งยุโรปได้ประกาศความตระหนักในสายพันธุ์ที่น่ากังวลสี่สายพันธุ์ ได้แก่ B.1.1.7, B.1.1.7+E484K, B.1.351 และ P.1 ศูนย์ยังตั้งชื่อสายพันธุ์ที่ต้องได้รับความสนใจ (VOI) อีกเก้าสายพันธุ์ได้แก่ B.1.525, B.1.427/B.1.429, P.3, B.1.616, B.1.617.1, B.1.617.2, B.1.617.3, B.1.620 และ B.1.621 ในขณะที่อีก 17 รายการถูกอธิบายว่าเป็นสายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบ[12]
ณ ปลายเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2564 ศูนย์ป้องกันและควบคุมโรคแห่งยุโรปได้ประกาศว่าสี่สายพันธุ์เป็น 'สายพันธุ์ที่น่ากังวล' ได้แก่ เบตา, แกมมา, เดลตา และโอไมครอน (B.1.1.529) ส่วนมิว, แลมดา และ AY.4.2 ได้รับการระบุว่าเป็น สายพันธุ์ที่ต้องได้รับความสนใจ (VOI) ในขณะที่มี 'สายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบ' จำนวน 9 สายพันธุ์ และอีก 25 สายพันธุ์ถูกระบุ 'ลดระดับ'[13]
สหราชอาณาจักร
ในวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2564 สหราชอาณาจักรมีการระบุแปดสายพันธุ์ใน 'รายการเฝ้าระวัง' โดย 4 สายพันธุ์มีสถานะ 'สายพันธุ์ที่น่ากังวล' และ 4 สายพันธุ์จัดเป็น 'สายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบ' โดยสำนักสาธารณสุขอังกฤษเพิ่มสายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบสายพันธุ์ที่สี่หลังจากที่ ตั้งแต่วันที่ 15 กุมภาพันธ์เป็นต้นมามีผู้ที่ทดสอบเชื้อเป็นบวก 16 คน[14] คือสายพันธุ์ VUI-21FEB-04 (B.1.1.318) ซึ่งถูกกำหนดให้เป็นสายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบเมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ ส่วนสายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบอื่น ๆ ได้แก่ P.2, VUI-21FEB-01 (A.23.1 ที่มี E484K) และ B.1.525 ในขณะที่สายพันธุ์ที่น่ากังวลได้แก่ B.1.1.7, B.1.351 และ P.1[15][16]
ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2564 สำนักสาธารณสุขอังกฤษได้เปลี่ยนรูปแบบการตั้งชื่อเป็น [YY][MMM]-[NN] โดยที่เดือนจะถูกเขียนโดยใช้รหัสสามตัวอักษร[17]
ณ ปลายเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2564 สหราชอาณาจักรมี 15 สายพันธุ์ใน 'รายการเฝ้าระวัง', โดย 4 สายพันธุ์มีสถานะ 'สายพันธุ์ที่น่ากังวล' และ 11 สายพันธุ์ได้รับการจัดประเภทเป็น 'สายพันธุ์ที่อยู่ระหว่างการตรวจสอบ' ล่าสุดได้แก่ 'VUI-21OCT-01/ A.Y 4.2' โดย 'สายพันธุ์ที่น่ากังวล' ได้แก่ แอลฟา, เบตา, แกมมา, เดลตา[18]
สหรัฐ
ในเดือนพฤษภาคม 2564 รายการ 'สายพันธุ์ที่น่ากังวล' ของศูนย์ควบคุมโรคติดต่อสหรัฐอเมริกาแสดงการติดตามสายพันธุ์ B.1.1.7, B.1.351, P.1 และ สายพันธุ์ที่เกี่ยวข้องกับ B.1.427 และ B.1.429[19]
องค์การอนามัยโลก
องค์การอนามัยโลกแสดงรายการสายพันธุ์ที่น่ากังวลทั่วโลก[20][21] เมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 องค์การอนามัยโลกได้ประกาศสายพันธุ์ที่น่ากังวลใหม่ คือสายพันธุ์ B.1.1.529 ซึ่งปัจจุบันเรียกอย่างเป็นทางการว่า "โอไมครอน" ตามระบบการตั้งชื่อขององค์การอนามัยโลก ซึ่งรายงานการพบครั้งแรกโดยแอฟริกาใต้เมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564[22]