Noam Chomsky

Si Avram Noam Chomsky (ipinanganak 7 Disyembre 1928) ay isang Amerikanong lingguwista, pilosopo, cognitive scientist, historyador, at social critic. Minsan inilalarawan bilang "ama ng modernong lingguwistika", si Chomsky ay isa ring pangunahing pigura sa analytic philosophy at isa sa mga tagapagtatag ng sangay ng cognitive science. Sabay nilang hawak ang posisyong Institute Propesor Emeritus sa Massachusetts Institute of Technology (MIT) at pinagpipitagan propesor sa University of Arizona,^[22][23] at siya rin ang may-akda ng higit sa 100 aklat sa iba't ibang paksa tulad ng lingguwistika, digmaan, politika, at mass media. Ang kanyang ideolohiya ay nakahilig sa anarcho-syndicalism at libertarian socialism.

Noam Chomsky

Chomsky in 2017
Ipinanganak	Avram Noam Chomsky (1928-12-07) 7 Disyembre 1928 (edad 95) Philadelphia, Pennsylvania, U.S.
Panahon	Contemporary philosophy
Rehiyon	Western philosophy
Eskwela ng pilosopiya	Analytic philosophy
Mga pangunahing interes	Linguistics, philosophy of mind, philosophy of language, philosophy of science, cognitive science, political criticism
Mga kilalang ideya	"Colorless green ideas sleep furiously" Axiom of categoricity Bought priesthood Cartesian linguistics Chomsky normal form Chomsky hierarchy Chomsky–Schützenberger theorem Cognitive closure (philosophy) Context-free grammar Context-sensitive grammar Corporate media Deep structure and surface structure Deterministic context-free grammar Digital infinity E-language Elite media Empty category principle Extended Projection Principle Formal democracy Formal grammar Generative grammar Government and binding I-language Immediate constituent analysis Innateness hypothesis Intellectual responsibility Language acquisition device Levels of adequacy Linguistic competence Linguistic performance Logical Form (linguistics) M-command Markedness Media manipulation Mentalism (philosophy) Merge (linguistics) Minimalist program Non-configurational language Parasitic gap Phonology Phrase structure grammar Phrase structure rules Plato's Problem Poverty of the stimulus Principles and parameters Projection Principle Propaganda model Psychological nativism Recursion in language Scansion Second-language acquisition Self-censorship Specified subject condition Speech community Statistical language acquisition Structure preservation principle Subjacency Symbol (formal) Tensed-S condition Terminal and nonterminal symbols Trace erasure principle Transformational grammar Transformational syntax Universal grammar X-bar theory
Mga institusyon	Harvard University Massachusetts Institute of Technology University of Arizona
Naimpluwensiyahan ni J. L. Austin, Mikhail Bakunin,[1] Alex Carey,[2] C. West Churchman, William Chomsky, René Descartes,[3] John Dewey, Nelson Goodman, Morris Halle, Zellig Harris, Hebrew literature,[4] Wilhelm von Humboldt,[1] David Hume,[5] Roman Jakobson, Immanuel Kant,[6] Martin Luther King, Jr.,[7] Karl Korsch, Peter Kropotkin,[8] Karl Liebknecht, John Locke, Rosa Luxemburg, Dwight Macdonald,[9] Karl Marx, John Stuart Mill, George Armitage Miller, George Orwell, W. V. O. Quine, Pāṇini, Anton Pannekoek, Jean Piaget, Pierre-Joseph Proudhon, Hilary Putnam,[10] David Ricardo, Rudolf Rocker, Bertrand Russell, Russian literature,[4] Diego Abad de Santillán, Ferdinand de Saussure, Marcel-Paul Schützenberger, Adam Smith, Alan Turing, Ludwig Wittgenstein
Nakaimpluwensiya kay Michael Albert, Julian Assange, John Backus,[11] Derek Bickerton, Bono,[12] Julian C. Boyd, Jean Bricmont, Hugo Chávez, Daniel Dennett,[13] Daniel Everett, Clinton Fernandes, Norman Finkelstein, Robert Fisk, Jerry Fodor, Amy Goodman, Stephen Jay Gould,[14] Glenn Greenwald, Gilbert Harman, Marc Hauser, Christopher Hitchens,[12] Norbert Hornstein, Niels Kaj Jerne, Naomi Klein,[12] Donald Knuth,[15] Kyle Kulinski, Peter Ludlow, Colin McGinn,[16] Michael Moore,[12] John Nichols, Ann Nocenti,[17] John Pilger,[12] Steven Pinker,[18] Harold Pinter,[12] Tanya Reinhart, Arundhati Roy, Edward Said,[19] John Searle,[20] Neil Smith, Aaron Swartz,[21] Crispin Wright,[13] and many others
Mga gantimpala	Guggenheim Fellowship (1971) APA Award for Distinguished Scientific Contributions to Psychology (1984) Orwell Award (1987, 1989) Kyoto Prize in Basic Sciences (1988) Helmholtz Medal (1996) Benjamin Franklin Medal in Computer and Cognitive Science (1999) Sydney Peace Prize (2011)
Lagda

Ipinanganak sa middle-class na imigranteng Ashkenazi Jewish sa Philadelphia, nabuo ang maaging interes ni Chomsky sa anarkismo mula sa mga alternatibong tindahan ng aklat sa New York City. Nagsimila siyang mag-aral sa University of Pennsylvania sa edad na 16, at kumuha ng mga kurso sa lingguwistika, matematika, at pilosopiya. Mula 1951 hanggang 1955, siya ay itinalaga sa Harvard University Society of Fellows. Habang nasa Harvard, binuo niya ang teorya ng transformational grammar; dito, iginawad sa kanya ang doctorate noong 1955. Nagsimulang magturo si Chomsky sa MIT noong 1957 at lumitaw bilang isang makabuluhang pigura sa larangan ng lingguwistika para sa kanyang makabuluhang gawa na Syntactic Structures, na nanghulmang muli sa makaagham na pag-aaral ng wika. Mula 1958 hanggang 1959, siya ay isang National Science Foundation fellow sa Institute for Advanced Study. Kinilala si Chomsky bilang tagalikha o kapwa-tagalikha ng teorya sa universal grammar, ang teorya sa generative grammar, ang Chomsky hierarchy, at ang minimalist program. May mahalang papel si Chomsky sa pagbagsak ng behaviorism, lalo na sa pagiging kritikal sa mga gawa ni B. F. Skinner.

Tahasang tumataliwas si Chomsky sa paglahok ng Estados Unidos sa Digmaan sa Vietnam, naniniwalang ang digmaan ay isang kilos ng imperyalismong Amerikano. Noong 1967, nakaakit si Chomsky ng malawakang pansin sa kanyang mga sanaysay kontra digmaan na pinamagatang "The Responsibility of Intellectuals". Nauugnay sa New Left, ilang beses din siyang inaresto sa kanyang aktibismo at inilagay sa Nixon's "Enemies List". Habang lumalawak ang gawa sa lingguwistika sa mga kasunod na dekada, nasangkot rin siya sa Linguistics Wars. Sa pakikipagtulungan ni Edward S. Herman, si Chomsky kapwa-sumulat ng isang pagsusuri, na nagpapaliwanag sa modelong propaganda ng mga media criticism, at inilantad ang pagsakop ng Indonesia sa East Timor. Bukod pa rito, ang kanyang pagtatanggol sa kalayaan ng pananalita—kabilang ang mga malayang pananalita ng Holocaust deniers—ay nakabuo ng makabuluhang kontrobersya sa Faurisson affair noong maagang bahagi ng dekada 1980. Matapos ng kanyang pagreretiro sa aktibong pagtuturo, ipinagpatuloy ni Chomsky ang kanyang vocal political activism sa pamamagitan ng paglaban sa Digmaan Kontraterorismo at pagsuporta sa Occupy Movement.

Isa sa mga pinakabinanggit na iskolar sa kasaysayan, naiimpluwensiyahan ni Chomsky ang isang malawak na hanay ng mga pang-akademikong sangay. Siya ay malawakang kinikilala bilang isang paradigm shifter na nakatulong sa pagsindi ng isang pangunahing rebolusyon sa agham pantao, na nag-ambag sa pag-unlad ng isang bagong cognitivistic framework para sa pag-aaral ng wika at ang isip. Bilang karagdagan sa kanyang patuloy na pananaliksik, siya ay nananatiling isang nangungunang kritiko ng patakarang panlabas ng Estados Unidos, neoliberalism at ng mga makatabagong state capitalism, ang hidwaang Israeli–Palestinian, at mainstream news media. Ang kanyang mga idea ay napatutunayang makabuluhan sa loob ng mga kilusang anti-kapitalista at anti-imperyalista. Ang ilan sa kanyang mga kritiko na inakusahan siya ng anti-Americanism.