Demir Kubbe
Demir Kubbe (İbranice: כִּפַּת בַּרְזֶל, romanize: Kippat Barzel), İsrailli Rafael Advanced Defense Systems şirketi[1] ve İsrail Havacılık ve Uzay Endüstrisi[1] tarafından geliştirilmiş, taşınabilir bir hava savunma sistemidir.[2] Düzenek, 4 kilometre ila 70 kilometre uzaklıktan ateşlenen ve yörüngesi, İsrail'in yaşam merkezinin dışına çıkartılacak olan kısa menzilli roketleri ve top mermilerini durdurmak ve imha etmek için tasarlanmıştır.
| Demir Kubbe | |
|---|---|
 İsrail-Gazze çatışmaları sırasında aktif hale gelen bir Demir Kubbe | |
| Çeşidi | C-RAM ve kısa mesafe hava savunma sistemi |
| Uyruğu |  İsrail |
| Hizmet geçmişi | |
| Hizmet | 2011'den beri |
| Kullanıcılar | İsrail, ABD |
| Kullanıldığı savaşlar | Gazze-İsrail çatışması Sina Ayaklanması 2021 Filistin-İsrail çatışmaları 2022 İsrail-Gazze çatışması |
| Üretim tarihi | |
| Tasarımcı | Rafael Advanced Defense Systems ve İsrail Havacılık ve Uzay Endüstrisi |
| Tasarlandığı tarih | 2005 |
| Üretici | Rafael Advanced Defense Systems ve İsrail Havacılık ve Uzay Endüstrisi |
| Birim maliyeti | Her batarya için $50 milyon ateşleme $100,000–150,000 |
| Üretildiği tarih | 2011'den beri |
| Özellikler | |
| Ağırlık | 90 kg |
| Uzunluk | 3 m |
| uzunluğu | 160 mm |
İsrail'in, Gazze ve Batı Şeria'dan gelebilecek roket ya da diğer hava saldırılarına karşı oluşturduğu gelişmiş bir hava savunma sistemidir. İsrail, Hamas'ın ve diğer direniş gruplarının attığı roketlerin verdiği zararı ve can kaybını en aza indirmek için 2011 yılında bu sistemi tamamlamış ve hizmete açmıştır. Temeli ise 2005'te atılmıştır; Hizbullah ve Hamas saldırılarının yoğun olduğu bir dönemde, vatandaşları korumak için çalışmalar yapılmıştır. 2011 yılında hizmete girmiştir. 7 Nisan 2011 tarihinde sistem ilk kez Gazze'den fırlatılan bir BM-21 Grad'ı başarıyla durdurdu.[3] 10 Mart 2012'de The Jerusalem Post, sistemin Gazze'den fırlatılan ve yerleşim yeri olan bölgelere inen roketlerin %90'ını düşürdüğünü bildirdi.[4] Kasım 2012'ye kadar, resmi açıklamalar 400'den fazla roketi durdurduğunu gösterdi.[5][6] Ekim 2014'ün sonlarına doğru, Iron Dome sistemleri 1200'den fazla roketi durdurdu.[7] Çalışma şekli ise atılan füzeyi tanımlamak, hedefe kilitlenmek ve roketi veya füzeyi havadayken imha etmektir. Sistem, hizmete girdiği 2011 yılından bu yana atılan her 10 füzeden 8 tanesini havada vurmuştur. Günümüzde de kullanılmaktadır.
2011'den 2021'e kadar ABD, Demir Kubbe savunma sistemine toplam 1,6 milyar ABD doları katkıda bulundu.[8] 2022'de ABD Kongresi, 1 milyar $ ek destek paketi sunulması kararını onaylamıştır.[9]
Gelecekte bataryalar Sa'ar 6 sınıfı denizde korvetlere konuşlandırılacak ve İsrail'in Barak 8 füze sistemi ile birlikte açık denizdeki gaz platformlarını koruyacak.[10]
Demir Kubbe, Arrow 2, Arrow 3, Demir ışın, Barak 8[11] ve Davud Sapanı'nın da içinde bulunduğu, İsrail'in geliştirmekte olduğu çok katmanlı füze savunma sisteminin bir parçasıdır.
Teknik Özellikler
Sistem, kısa menzilli roketlere ve 70 kilometre menzile sahip 155 mm topçu mermilerine karşı koymak için tasarlanmıştır. Üreticisine göre, Demir Kubbe olumsuz hava koşullarında gece gündüz çalışacak ve aynı anda birden fazla tehdide yanıt verebilecek.[12]
Demir Kubbe'nin üç merkezi bileşeni vardır:[12][13]
- Tespit ve İzleme Radarı: Radar sistemi, bir İsrail Savunma şirketi olan ve İsrail Havacılık ve Uzay Sanayii'nin yan kuruluşu olan Elta ve IDF tarafından inşa edildi.
- Savaş Yönetimi ve Silah Kontrolü (BMC): İsrailli bir yazılım şirketi olan mPrest Systems tarafından Rafael için inşa edildi.
- Füze Atış Birimi: Sistem elektro-optik sensörler ve yüksek manevra kabiliyeti için birkaç direksiyon kanadı ile donatılan tamir füzelerini fırlatır. Füze Rafael tarafından üretildi.[14]
Sistemdeki radar EL/M-2084 olarak adlandırılır. Fırlatılan roketi algılar ve yörüngesini izler. BMC, bildirilen verilere göre çarpma noktasını hesaplar ve bu bilgiyi hedefin belirtilen bölge için bir tehdit oluşturup oluşturmadığını belirlemek için kullanır. Sadece tehdit olarak algılandığında gelen roketi öngörülen çarpma noktasına ulaşmadan önce imha etmek için bir füze ateşlenir.[13]
Tipik bir batarya ile karşılaştırma
Tipik hava savunma füzesi bataryasında, bir radar ünitesi, bir füze kontrol ünitesi ve birkaç fırlatıcı vardır ve bunların hepsi aynı yerde bulunur.
Bunun tersine Demir Kubbe, dağınık bir düzende konuşlandırılacak şekilde inşa edilmiştir. Her bir fırlatıcı bağımsız olarak konuşlandırılır ve güvenli bir kablosuz bağlantı aracılığıyla uzaktan çalıştırılır.[15] Bildirildiğine göre, her bir Demir Kubbe bataryası, yaklaşık 150 kilometrekarelik bir kentsel alanı koruma kapasitesine sahiptir.[16]
Etkililik
İsrail yetkililerine göre 2012 İsrail-Gazze çatışmalarının başlangıcından 17 Kasım 2012'ye kadar Hamas'ın attığı yaklaşık 1000 füze ve roketin üçte ikisi sistem tarafından tehdit olarak algılanmadı, kalan 300 tanesi de yüzde 90 oranında etkisiz hale getirildi.[17] Bu dönemde İsrail'in tek can kaybı Demir Kubbe sistemindeki bir arızanın ardından gelen füze saldırısı sonucu ölen üç kişi idi.[18]
Savunma danışmanı Steven Zaloga, Demir Kubbe'nin füzelerin yüzde 90'ını imha etmesinin genellikle hava savunma sistemleri için beklenenin üzerinde, "son derece yüksek bir seviye" olduğunu belirtti.[19] Slate, sistemin etkinlik oranının Patriot füze savunma sistemi gibi önceki sistemlere kıyasla "eşi görülmemiş" olduğunu bildirdi.[20]
Savunma muhabiri Mark Thompson, "İsrail'in kayıp vermemesi, Demir Kubbe'nin dünyanın gördüğü en etkili, en çok test edilen füze kalkanı olduğunu gösteriyor." dedi.[21]
2006 yılında Demir Kubbe'nin geliştirilmesinden önce Hizbullah ile yapılan savaşta 34 günlük çatışma sırasında 4.000 roket yere indi ve 53 İsrailli öldürüldü. Buna karşılık 2014 yılındaki Gazze ile yapılan 50 günlük çatışmada düşen 3.360 roket sonucu iki ölüm oldu.[22]
25 Mart 2019'da Gazze'den atılan bir J-80 roketi Mishmeret'e düştü. Hamas'a göre J-80 doğrusal olmayan bir yolda ilerlediğinden Demir Kubbe tarafından durdurulamaz.[23]
Eleştiri
Demir Kubbe konuşlandırılmadan önce, Kassam tehditlerine karşı Sderot şehri açısından etkisiz olduğu için eleştirildi.[24] İsrailli savunma yetkilileri, Demir Kubbe'de yapılan son iyileştirmelerle sistemin Kassamları tamamen durdurabildiği konusunda ısrar etti.
Theodore Postol, Mordechai Shefer ve Richard Lloyd tarafından 2013'te yayımlanmış rapor,[25] Demir Kubbe'nin Bulut Sütunu Operasyonu sırasındaki etkinliğine dair rakamların yanlış olduğunu savundu.[26] Postol daha önce Iron Dome'un etkinliğini övmüş olsa da YouTube videolarının yanı sıra polis raporları ve diğer verileri de inceledikten sonra sistemin füzeleri yakalama oranının %5 kadar düşük olduğunu, hatta belki de daha düşük olduğunu söyledi.[26][27]
İsrail Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü Postol'un iddialarını çürütmek için ayrıntılı bir yazı paylaştı. Uzi Rubin, Postol'un tahminlerinin tamamen yanlış olduğunu söyledi.[28]
Ronen Bergman'a göre Bulut Sütunu Operasyonu sırasında İsrail ateşkes yapmayı kabul etti çünkü Demir Kubbe füze savunma sisteminin cephanesi bitmişti.[29]
Maliyet
2010 yılında sistem daha geliştirilmeden önce bir askeri analist, eski savaş pilotu ve Tel Aviv Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü olan Reuven Pedatzur[30] sistemi Kassam füzelerine oranla çok maliyetli olacağını için ve çok fazla Kassam füzesi yollanarak İsrail'in mali imkanlarına saldırılacağı yüzünden eleştirdi.[24] Bir Tamir füzesinin tahmini maliyeti 20.000 - 50.000 ABD doları arasında iken bir Kassam füzesinin kabaca maliyeti yaklaşık 800 dolardır ve bir Hamas Grad roketinin maliyeti birkaç bin dolardır. Rafael, Demir Kubbe'nin yalnızca tehdit oluşturduğu belirlenen roketleri yakalaması ve kurtarılan hayatların ve stratejik etkilerin maliyete değer olması nedeniyle maliyet sorununun abartıldığını söyledi.
Nautilus lazer savunma sistemi gibi diğer anti-roket sistemlerinin daha etkili olduğu tartışıldı. 1995'ten 2005'e kadar, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail ortaklaşa Nautilus'u geliştirdiler, ancak uygulanabilir olmadığı sonucuna vardıktan ve 600 milyon dolar harcadıktan sonra sistemi hurdaya çıkardılar. ABD Donanması sistem üzerinde Ar-Ge'ye devam etti. Amerikan savunma şirketi Northrop Grumman, Nautilus'un daha gelişmiş bir prototipi olan Skyguard'ın geliştirilmesini önerdi. Skyguard, roketleri engellemek için lazer ışınlarını kullanacaktı ve her bir ışın deşarjı tahmini 1.000-2.000 $ 'a mal oluyordu. Northrop Grumman, 180 milyon dolarlık yatırımla sistemi 18 ay içinde kurabileceğini iddia etti. İsrailli savunma yetkilileri, uzatılmış zaman çizelgesi ve ek maliyetler gerekçe göstererek öneriyi reddettiler.
Dış satım
Amerika Birleşik Devletleri
16 Ağustos 2011'de Raytheon Company, sistemin Amerika'ya pazarlanmasına liderlik etme amacıyla Rafael ile birlikte çalıştığını duyurdu. Raytheon Füze Sistemleri'nin Gelişmiş Güvenlik ve Yönlendirilmiş Enerji Sistemleri ürün grubu başkan yardımcısı Mike Booen "Demir Kubbe, ABD Ordusunun ileri harekât üslerinde diğer Raytheon silahlarını tamamlıyor.'' ve ''Demir Kubbe savunma katmanını tamamlamak için Raytheon'un C-RAM sistemlerine sorunsuz bir şekilde entegre edilebilir.'' dedi.[31]
Ocak 2019'da Amerika Birleşik Devletleri'nin 373 milyon dolara iki adet batarya satın alacağı bildirildi.[32] Ağustos 2019'da tamamlanan sipariş iki komuta noktası, radarlar, 12 fırlatıcı ve 480 füze içindir.[33] Rafael, 30 Eylül 2020'de ilk bataryanın teslim edildiğini duyurdu.[34] İsrail Savunma Bakanlığı ikinci bataryanın 3 Ocak 2021'de teslim edildiğini duyurdu.[35]
Azerbaycan
17 Aralık 2016'da Azerbaycan Cumhuriyeti Savunma Sanayii Bakanlığı Başkanı Yavər Camalov gazetecilere verdiği demeçte, Azerbaycan ve İsrail'in sistemin ilk teyit edilen dış satışı için anlaşmaya vardıklarını söyledi. Ancak sonrasında hiçbir teslimat gerçekleşmedi. Azerbaycan'ın sistemi satın almak istemesinin, komşusu Ermenistan'ın Rus kısa menzilli İskender füzesine sahip olmasıyla alakası vardır.[36]
Romanya
Romaero şirketi Mayıs 2018'de sistemi satın almak için bir anlaşma imzaladı.[37]
Olası dış satışlar
NATO
10 Mart 2010'da The Jerusalem Post, İsrail Savunma Bakanlığı'nın ve bir dizi Avrupa ülkesinin Afganistan ve Irak'ta konuşlanmış NATO kuvvetlerini koruma amacıyla sistemin olası satışı için görüşmelerde bulunduğunu söyledi.[38]
Güney Kore
Ağustos 2014'te Güney Kore, roket saldırılarına karşı korunmak için sistemin satın almakla ilgilendi.[39] Daha önce Savunma Edinme Programı İdaresi'nin komiser yardımcısı Kwon Oh-bong, Kuzey Kore topçuları, roketleri ve füzelerinin oluşturduğu tehdide karşı koymak için 2011 yazında sistemi satın almakla ilgilendiğini ifade etmişti.[40] Ekim 2017'de Güney Kore, kendi Demir Kubbe tipi C-RAM sistemini geliştireceğini duyurdu.[41]
