Robert Mugabe

Mugabe, 1970'li yıllarda lideri olduğu Zimbabve Afrikalı Ulusal Birliği'yle, çoğunluğu beyaz olan Rodezya hükûmetine karşı sürdürdüğü gerilla savaşı sonucunda ün kazanmıştır.

Ülkesinin 1980 yılında bağımsızlığını kazanması sonrasında gerçekleştirilen genel seçimlerde partisi Zimbabve Afrikalı Ulusal Birliği (Zimbabwe African National Union - ZANU) ile mümkün olan 100 sandalyenin 57'sini elde ederek zaferle çıkan Mugabe, bu sayede bağımsız ülkenin ilk başbakanı olarak bu makama gelmiştir. Hükûmet başkanlığı döneminde birçok alanda ülkesine atılım yapmasını sağlayan Mugabe, siyahi Afrikalılar ile beyaz Avrupalıların birlikte ülkeyi inşa etmesi gerektiğini ifade etmiş ve geçmişi geçmişte bırakma deyimi ile yeni bir sayfa açılmasını hedeflemiştir. Bu süreçte siyahilerin yaşam standartlarını geliştirmeye çalışan Mugabe, aynı süreçte sağlık, eğitim, tarım alanlarında da uyguladığı politikalar ile Zimbabve'ye önemli bir ivme kazandırmıştır.^[2] İktidarı döneminde yetersiz beslenen çocukların oranı %22'den (1980) %12'ye (1990) düşmüş, ortalama yaşam süresi 1990'da 1980'e göre gözle görülür artış sağlanmış, çocuk ölüm oranlarında da veriler bin doğumda 86'dan 49'a kadar düşürülmüştür. Ekonomik alanda da Zimbabve 1980'den 1989 yılına kadar yıllık olarak %4,47 düzeyinde büyüme göstermiştir.^[3][4]

1982 yılına kadar hükûmet ortağı olan Joshua Nkomo ve partisi Zimbabve Afrika Halkları Birliği ile söz konusu yılda koalisyon ortaklığına son veren Mugabe, Nkomo ve partisi ZAPU'yu kendisini devirmekle suçlamıştır. Nkomo'yu hükûmet dışında bırakan Mugabe, ZAPU mensuplarına karşı da sert bir tutum içerisine girmiştir. Bu olaylardan sonra ülke içerisinde yaşanan çatışmalarda çoğunluğu Nkomo'nun etnik kökeni olan Ndebeleler olmak üzere binlerce kişi ölmüştür.^[5]

1985 yılında düşman olarak görülen Nkomo ve partisi ZAPU ile anlaşma yapılarak yeniden barışın önü açılmış, Nkomo da başbakan yardımcısı olarak hükûmete dahil etmiştir. 1987 yılında dönemin devlet başkanı Canaan Banana'dan görevi devralarak ülkenin ikinci devlet başkanı olarak makama çıkan Mugabe, başbakanlık makamını da ortadan kaldırmıştır.

Mugabe iktidara geldikten sonra gerçekleştirilen 1990, 1996, 2002, 2008 ve 2013 seçimlerinden de başarılı bir şekilde çıkarak görevini sürdürmüştür.

Dünya çapında birçok eleştiriye tabi tutulan Mugabe dönemi yolsuzluk, siyasi muhalefeti bastırmak, toprak reformunu kötü idare etmek, ekonomiyi kötü yönetmek ve insan haklarını ihlal etmekle suçlanmaktadır. Zimbabve, 2007 yılı itibarıyla dünyanın en yüksek enflasyon oranına sahip ülkesi konumundadır.^[6][7]

Mugabe 2015 yılında Konfüçyüs Barış Ödülü'ne layık görülmüştür.^[8]

Devlet başkanlığı döneminde uyguladığı baskıcı politikalar nedeniyle birçok kez uluslararası alanda eleştirilere maruz kalan Mugabe, Avrupa Birliği'nin kendisine 2008 yılından itibaren AB ülkelerini ziyaret etmesini yasaklaması ile Zimbabve devlet başkanı olarak sadece AB dışında olan ve geçiş için İtalya'nın izin verdiği Vatikan'a gidebilmiştir.

Mugabe 2015 yılında Afrika Birliği'nde başkan olarak seçilmiş ve bu görevi Ocak 2016'ya kadar sürdürmüştür.^[9] Avrupa Birliği bu süreçte kendisine Afrika Birliği Başkanı olarak AB ülkelerine geçici olarak giriş izni vereceğini açıklamıştır.^[10]

15 Kasım 2017 tarihinde ülkede gerçekleştirilen askerî darbe sonucu Mugabe'nin eşi ile birlikte ev hapsine alındığı yönünde bilgiler iletilmiştir.^[11] Darbe girişiminin ardından 16 Kasım 2017 tarihinde Mugabe ile Chiwenga önderliğindeki ordu yetkililerin Güney Afrika Cumhuriyeti'nden yetkililer öncülüğünde devlet başkanlığı sarayında bir araya geldikleri bildirilmiştir. Yapılan görüşmede Mugabe'nin istifa etmeyeceğini söylediği ifade edilmiştir.^[12] Ordunun bu görüşme için ev hapsinde tutulan Mugabe'ye izin verdiği ifade edilmiştir.

19 Kasım 2017 tarihinde Mugabe'nin başkanlığını yürüttüğü ZANU-PF yaptığı açıklama ile ordu ile yaptığı müzakerelerde olumlu adım atmamasını gerekçe göstererek Mugabe'yi genel başkanlıktan ve partiden ihraç ettiklerini açıklamıştır. Parti yeni genel başkan olarak Mnangagwa'nın seçildiğini ifade etmiştir. Ayrıca söz konusu açıklamada şayet Mugabe pazartesi öğlene kadar kendi isteğiyle istifa etmemesi durumunda meclis tarafından görevinden alınacağı açıklanmıştır.^[13]

Partiden bu yönde açıklamalar yapılmasına rağmen devlet başkanı Mugabe 20 Kasım 2017 tarihinde yaptığı açıklamada parti kongresinin birkaç hafta içerisinde kendi başkanlığında toplanacağını ifade etmiştir.^[14] Aynı gün ZANU-PF'den yapılan başka bir açıklamada Mugabe'ye verilen sürenin dolduğu, Salı günü ulusal meclisin Mugabe'yi gerçekleri görememe, görevi eşine devretme, kaotik yönetim gibi nedenlerle görevden uzaklaştırma gündem maddesi ile toplanarak sürecin başlatılacağı açıklanmıştır.^[15]

21 Kasım 2017 tarihinde Mugabe'yi görevden alma maddesi ile toplanan mecliste, meclis başkanı Mugabe'nin kendilerine ulaşan istifa mektubunu okuyarak, Mugabe'nin kendi isteğiyle görevinden ayrıldığını açıklamıştır.^[16]

Mugabe, 2019 yılının Nisan ayında hastaneye kaldırıldı, tıbbi tedavi için Singapur'a gitti.^[17][18] 6 Eylül 2019'da, 95 yaşında Singapur'daki Gleneagles Hastanesi'nde öldü.^[19][20][21] Ölüm sebebi henüz doğrulanmadı.^[22]

• Robert Mugabe hakkında bilgiler
• Joseph Winter: Mugabe’s Descent into Dictatorship18 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News, 13 Mart 2002 (İngilizce)
• Stephen Chan: Robert Mugabe: A Life of Power and Violence. London 2003
• Martin Meredith: Mugabe. Power, plunder, and the struggle for Zimbabwe, New York 2007
• Daniel Compagnon: A Predictable Tragedy. Robert Mugabe and the Collapse of Zimbabwe. University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2010