Afrika Birliği
Afrika Birliği, Afrika kıtasında yer alan Afrika ülkelerinin tek çatı altında toplandığı ve Afrika Birliği Örgütü'nün ardılı olarak 2002 yılında oluşturulan uluslararası kuruluştur. Afrika Birliği'nin en önemli kararları, üye devletlerin devlet ve hükûmet başkanlarının altı ayda bir yaptığı toplantı olan Afrika Birliği Meclisi tarafından alınır.
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bayrak  Arma | |||||||
 | |||||||
| Başkent | Addis Ababa, Etiyopya | ||||||
| En büyük | Kahire | ||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Portekizce, Svahili[2] | ||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Tüm Afrika dilleri | ||||||
| Hükûmet | |||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Kara | 30.370.000 km2 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• Tahminî | 1.216.000.000 | ||||||
| GSYİH (SAGP) | tahminî | ||||||
• Toplam | 7,573 Trilyon | ||||||
• Kişi başına | 5,735 $ | ||||||
| GSYİH (nominal) | tahminî | ||||||
• Toplam | 2,587 Trilyon | ||||||
• Kişi başına | 1,958 $ | ||||||
Afrika Birliği, Habeşistan İmparatoru Haile Selassie'nin gayretleri ile 22-25 Mayıs 1963'te Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da bir araya gelen otuz iki bağımsız Afrika ülkesinin imzaladığı antlaşma ile Afrika Birliği Örgütü adıyla kuruldu. 9 Temmuz 2002 tarihinden itibaren Afrika Birliği adını alan örgütün temel amacı Afrika ülkeleri arasında dayanışma ve iş birliğini artırmaktır. Merkezi hâlen Addis Ababa'da bulunan bu birliğe Afrika'da bulunan tüm ülkeler üyedir.
Afrika Birliği'ndeki en büyük şehir Nijerya'nın Lagos şehridir; en büyük kentsel yığılma ise Mısır'ın Kahire kentindedir. Afrika Birliği 1,3 milyardan fazla insana ve yaklaşık 30 milyon km²'lik (12 milyon mil kare) bir alana sahiptir ve Sahra ve Nil gibi dünya simge yapılarını içermektedir..[3] Başlıca çalışma dilleri Arapça, İngilizce, Fransızca, Portekizce, İspanyolca ve Swahili'dir.[4] Afrika Birliği içerisinde Barış ve Güvenlik Konseyi ve Pan-Afrika Parlamentosu gibi resmi organlar bulunmaktadır.
Üye devletler
Ayrılıp tekrar dahil olan üye
Fas: 1984 yılında Batı Sahra'nın ilhakını Afrika Birliği'nin kabul etmemesi yüzünden bu birlikten ayrıldı. Fas, Temmuz 2016'da yaptığı açıklamada yeniden Afrika Birliği içerisinde yer almayı hedeflediğini açıklamıştır.[5] Ülke Aralık 2016'da yaptığı yeni üyelik başvurusu ile birlik içerisinde yeniden yer almak istediğini ifade etmiştir.[6] 30 Ocak 2017 tarihinde gerçekleştirilen 28. Afrika Birliği toplantısında Fas yeniden üyeliğe dahil edilmiştir.[7]
Üyelik talebi
Somaliland: 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesine rağmen uluslararası alanda Somali'nin bir parçası olarak görülen Somaliland, 2005 yılında Afrika Birliği'ne üye olmak için başvuru yapmıştır. Bu başvuru işleme alınmamıştır.[8]
Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde eden Haiti, bu tarihten sonra Afrika Birliği'ne Afrika kıtası ülkesi olmamasına rağmen resmen ortak üye olabilmek için resmi başvuru yapmıştır.[9]
Gözlemci üyeler
Kazakistan: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[10]
Letonya: Ülke 2012 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[11]
Litvanya: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[12]
Filistin: 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[13]
Sırbistan: Gözlemci üye statüsüne sahip olan ülkede, ülke Dışişleri bakanları 2011, 2012 ve 2014 yıllarında gerçekleştirilen Afrika Birliği zirvelerine katılmışlardır.[14][15]
Türkiye: 2005 yılında gözlemci üye, 2008 yılında stratejik ortak olmuştur.[16]
Ukrayna: Ülke 2016 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[17]- Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde etti.
Afrika Birliği başkanları
Kuzey Güney Doğu Batı Merkez
| İsim | Göreve başlama | Görev bitişi | Ülke |
|---|---|---|---|
| Thabo Mbeki | 9 Temmuz 2002 | 10 Temmuz 2003 |  |
| Joaquim Chissano | 10 Temmuz 2003 | 6 Temmuz 2004 |  |
| Olusegun Obasanjo | 6 Temmuz 2004 | 24 Ocak 2006 |  |
| Denis Sassou Nguesso | 24 Ocak 2006 | 24 Ocak 2007 |  |
| John Kufuor | 30 Ocak 2007 | 31 Ocak 2008 |  |
| Jakaya Kikwete | 31 Ocak 2008 | 2 Ocak 2009 |  |
| Muammer Kaddafi | 2 Şubat 2009 | 31 Ocak 2010 |  |
| Bingu wa Mutharika[18][19] | 31 Ocak 2010 | 31 Ocak 2011 |  |
| Teodoro Obiang Nguema Mbasogo[20] | 31 Ocak 2011 | 29 Ocak 2012 |  |
| Yayi Boni | 29 Ocak 2012 | 27 Ocak 2013 |  |
| Hailemariam Desalegn | 27 Ocak 2013 | 30 Ocak 2014 |  |
| Mohamed Ould Abdel Aziz | 30 Ocak 2014 | 30 Ocak 2015 |  |
| Robert Mugabe | 30 Ocak 2015 | 30 Ocak 2016 |  |
| Idriss Déby | 30 Ocak 2016 | 30 Ocak 2017 |  |
| Alpha Condé[21] | 30 Ocak 2017 | 28 Ocak 2018 |  |
| Paul Kagame[22] | 28 Ocak 2018 | 10 Şubat 2019 |  |
| Abdülfettah es-Sisi | 10 Şubat 2019 | 10 Şubat 2020 |  |
| Cyril Ramaphosa | 10 Şubat 2020 | 6 Şubat 2021 | |
| Félix Tshisekedi | 6 Şubat 2021 | 5 Şubat 2022 |  |
| Macky Sall | 5 Şubat 2022 | 18 Şubat 2023 |  |
| Azali Assoumani | 18 Şubat 2023 | 17 Şubat 2024 |  |
| Muhammed Veled Gazvani | 17 Şubat 2024 | Görevde |  |
Komisyon başkanları
| Görev dönemi | Komisyon başkanı[23] | Üye ülke |
|---|---|---|
| 2002-2003 | Amara Essy (Geçici) |  Fildişi Sahili |
| 2003-2008 | Alpha Oumar Konaré |  Mali |
| 2008-2012 | Jean Ping |  Gabon |
| 2012-2017 | Nkosazana Dlamini-Zuma | Güney Afrika Cumhuriyeti |
| 2017-günümüze | Moussa Faki[24] | Çad |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- AU resmi sitesi Arapça 13 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce 27 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Fransızca 26 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kuruluş bildirisi: Constitutive Act of the African Union (İngilizce)