Uranüs
Uranüs, Güneş Sisteminin Güneş'ten uzaklık sıralamasına göre 7. gezegenidir.[18] Çap açısından Jüpiter ve Satürn'den sonra üçüncü, kütle açısındansa bu iki gezegen ve Neptün'ün ardından dördüncü sırada gelir. Adını Yunan mitolojisindeki gökyüzü tanrısı Uranos'tan (Yunanca'da Οὐρανός, Latinceleştirilmiş şekli ile Uranus) alır.[19] 1781 yılında William Herschel tarafından keşfedilmiştir ve Buz devi sınıfına girer.
Keşif | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Keşfeden | William Herschel | ||||||||||||
Keşif tarihi | 13 Mart 1781 | ||||||||||||
Adlandırmalar | |||||||||||||
Adın kaynağı | Latince Ūranus Yunan tanrısından Οὐρανός Ouranos | ||||||||||||
Sıfatlar | Uranian | ||||||||||||
Sembol | |||||||||||||
Yörünge özellikleri[1] | |||||||||||||
Günöte | 20,11 AU | ||||||||||||
Günberi | 18,33 AU | ||||||||||||
19,2184 AU | |||||||||||||
Dış merkezlik | 0,046381 | ||||||||||||
| |||||||||||||
369,66 gün[4] | |||||||||||||
Ortalama yörünge hızı | 6,80 km/sn[4] | ||||||||||||
142,238600° | |||||||||||||
Eğiklik | Tutuluma 0,773° Güneş ekvatoruna 6,48° Değişmeyen düzleme 0,99°[5] | ||||||||||||
74,006° | |||||||||||||
19 Ağu 2050[6] | |||||||||||||
96,998857° | |||||||||||||
Bilinen doğal uydusu | 28 | ||||||||||||
Fiziksel özellikler | |||||||||||||
5,38[7] ile 6,03[7] | |||||||||||||
3,3″ ile 4,1″[4] | |||||||||||||
Ortalama yarıçap | 25.362 ± 7 km[8] | ||||||||||||
Ekvatoral yarıçap | 25.559 ± 4 km 4,007 Dünya[8] | ||||||||||||
Kutupsal yarıçap | 24.973 ± 20 3,929 Dünya[8] | ||||||||||||
Basıklık | 0,0229 ± 0,0008[8] | ||||||||||||
Çevresi | 159.354,1 km[2] | ||||||||||||
8,1156 × 109 km2[2] 15,91 Dünya | |||||||||||||
Hacim | 6,833 × 1013 km3[4] 63,086 Dünya | ||||||||||||
Kütle | (8,6810 ± 0,0013) × 1025 kg 14,536 Dünya[9] GM=5.793.939 ± 13 km3/sn2 | ||||||||||||
Ortalama yoğunluk | 1,27 g/cm3[4] | ||||||||||||
8,69 m/sn2[4] 0,886 g | |||||||||||||
Atalet momenti faktörü | 0,23[10] (tahmini) | ||||||||||||
21,3 km/sn[4] | |||||||||||||
-0,71833 g (ters yön) 17 sa 14 dak 24 sn[8] | |||||||||||||
Ekvatoral dönme hızı | 2,59 km/sn 9.320 km/sa | ||||||||||||
97,77° (yörüngeye)[4] | |||||||||||||
Kuzey kutbu sağ açıklık | 17sa 9d 15s 257,311°[8] | ||||||||||||
Kuzey kutbu dik açıklık | −15,175°[8] | ||||||||||||
Albedo | 0,300 (Bond)[11] 0,488 (geom.)[12] | ||||||||||||
| |||||||||||||
Atmosfer[14][15][16] | |||||||||||||
Ölçek yüksekliği | 27,7 km[4] | ||||||||||||
Bileşimleri | (1,3 bar'ın altında) Gazlar:
Buzlar:
| ||||||||||||
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |||||||||||||
Yörünge
Uranüs, Güneş çevresinde bir devrini 84 yılda tamamlar. Hafifçe eliptik olan yörüngesi boyunca, Güneş'e uzaklığı yaklaşık 18-20 astronomik birim arasında değişir.
Fiziksel özellikler
Uranüs’ün kütlesi Dünya’nınkinin 15 katı, hacmi ise 63 katıdır. Uranüs’ün çevresinde ince, keskin hatlı ve koyu renkli 10 halkanın olduğu tespit edilmiştir. Halkaların tümü, yaklaşık 1 m çapında koyu renkli kaya benzeri parçalardan oluşmaktadır. Bunların yapısı henüz belirlenememiştir. Uranüs, kutbu güneşe bakacak şekilde tekerlek gibi döner. Böylece etrafındaki halkalar da dik olarak onunla birlikte döner.
Uranüs’te, Dünya’nın ve Satürn’ün çevresindekilerle karşılaştırılabilecek ölçüde manyetik alan vardır. Manyetik alanın ekseni, gezegenin dönme eksenine göre 55o eğiktir ve bu diğer gezegenlere oranla oldukça yüksek bir değerdir. Bu eğiklik manyetik alanın, güneş rüzgarı karşında tirbuşon benzeri uzun bir kuyruk yapmasına neden olur. Gezegenin dönme periyodu yaklaşık olarak 17.5 saattir ve dönme ekseni olağan dışıdır. Uranüs’ün eriyik halde bulunan ağır bir çekirdeği vardır. Çekirdeğin çevresinde ise su, metan ve amonyaktan oluşan birkaç bin oC sıcaklığında ve binlerce km kalınlığında bir manto yer alır. Bu aşırı sıcak mantonun, üzerindeki atmosferin ağırlığından kaynaklanan devasa basıncın etkisiyle kaynayamadığı ve buranın elektriksel olarak iletken olduğu, gezegenin manyetik alanını sınırladığı düşünülmektedir.
Atmosfer
Kütlesi Dünya'nınkinin yaklaşık 14.5 katıdır ve bu onu büyük gezegenler arasında en az kütleli gezegen haline getirir. Bununla birlikte, çapı, Neptün'ünkinden biraz daha büyüktür, Dünya çapının yaklaşık dört katıdır. Toplam 1.27 g / cm yoğunluk Uranüs'ü Satürn'den sonra ikinci en az yoğun gezegen yapar. Uranüs yapısının standart modeli üç katmandan oluşmasıdır: merkezdeki kayalık çekirdek, ortada donmuş bir manto ve bir dış hidrojen veya helyum gazı tabakası. Buz örtüsü terimiyse insanlar tarafından geleneksel olarak bilinen buz değil, su, amonyak ve diğer uçucu maddelerden oluşan sıcak ve yoğun bir sıvıdır.
Yukarıdaki model makul standart olmasına rağmen benzersiz değildir, diğer modeller de gözlemleri karşılar. Örneğin, donmuş mantoda önemli miktarda hidrojen ve kaya materyali karıştırılırsa, içindeki toplam buz kütlesi daha küçük olacak ve sonuç olarak, toplam kaya ve hidrojen kütlesi daha büyük olacaktır. Şu anda mevcut veriler bilimin hangi modelin doğru olduğunu belirlemesine izin vermemektedir.[20]
- Etkin sıcaklık58 K
- 1 bar basınçtaki sıcaklık76 K
- 1 bar basınçtaki yoğunluk0.42 kg/m³
- Rüzgâr hızı0 ile 200 m/s arası
- Skala yüksekliği27.7 km
- Ortalama moleküler ağırlık2.64 g/mol
- Bileşim: Hidrojen (H2) % 83, Helyum(He) %15, Metan (CH4) %2, Aerosoller: Amonyum buzu; su buzu; amonyum hidrosülfit; Metan buzu
Uydular
Uranüs’ün 28 uydusu bilinmektedir. Jüpiter ve Satürn’den sonra en fazla uyduya sahip olan gezegendir. Beş büyük uydusunun (Miranda, Umbriel, Ariel, Oberon ve Titania) çapları 470–1580 km arasında değişir.
Küçük uydular: Cordelia, Ophelia, Bianca, Cressida, Desdemona, Juliet, Portia, Rosalind, Belinda, Puck, Caliban, Stephano, Trinculo, Sycorax, Prospero, Setebos, S/1986 U10, S/2001 U2, S/2001 U3, S/2003 U1, S/2003 U2, S/2003 U3