Гданьск
Гданьск (пол. Gdańsk [ˈgdaɲsk], кашуб. Gduńsk, лат. Gedanum, Dantiscum, 1308—1466 һәм 1793—1945 елларда Да́нциг, алман. Danzig) — Польша шәһәре, Поморье воеводалыгының административ үзәге.
| Гданьск | |
| пол. Gdańsk кашуб. Gduńsk | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 997[1] |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Gdańsk |
| Демоним | gdańszczanin[2], gdańszczanka[3], gdanskano, Gdanščan, Gdanščanka һәм gedanesi |
| Шигарь тексты | Nec temere, nec timide |
| Дәүләт |  Польша[4] |
| Нәрсәнең башкаласы | Данциг азат шәһәре[d], Гданьское воеводство[d], Гданьское воеводство[d], Рейхсгау Данциг — Западная Пруссия[d], Гданьский повет[d], Данцигская республика[d], Көнбатыш Пруссия[d] һәм Көнбатыш Пруссия[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Поморское воеводство[d] |
| Сәгать поясы | UTC+01:00 һәм Үзәк Аурупа вакыты[d] |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Висла |
| Хөкүмәт башлыгы | Александра Дулькевич[d] |
| Халык саны | 486 022 (31 март 2021)[5] |
| Ир-ат халкы | 230 161[6] |
| Хатын-кыз халкы | 255 861[7] |
| Административ бүленеше | Aniołki[d], Brętowo[d], Brzeźno[d], Chełm[d], Jasień[d], Kokoszki[d], Krakowiec-Górki Zachodnie[d], Letnica[d], Matarnia[d], Młyniska[d], Nowy Port[d], Олива[d], Olszynka[d], Orunia-Św. Wojciech-Lipce[d], Osowa[d], Piecki-Migowo[d], Przeróbka[d], Przymorze Małe[d], Przymorze Wielkie[d], Rudniki[d], Siedlce[d], Stogi[d], Strzyża[d], Suchanino[d], Śródmieście[d], Ujeścisko-Łostowice[d], VII Dwór[d], Wrzeszcz Dolny[d], Wrzeszcz Górny[d], Wzgórze Mickiewicza[d], Zaspa-Młyniec[d], Zaspa-Rozstaje[d], Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia[d], Wyspa Sobieszewska[d] һәм Orunia Górna-Gdańsk Południe[d] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 180 ± 1 метр |
| Кардәш шәһәр | Вилнүс[8][9][10][…] |
| Моның хуҗасы | Городской центр спорта и отдыха[d], Zbigniew Podlecki Stadium[d] һәм PGE Arena[d] |
| Нәрсә белән чиктәш | Сопот[d], Гдынә, Картузский повет[d], Гданьский повят[d], Новодвурский повят[d], Гданьск култыгы, Жуково[d], Кольбуды[d], Прущ-Гданьский[d], Пручч-Гданьски[d], Цедры-Вельке[d] һәм Стегна[d] |
| Бүләкләр |  |
| Мәйдан | 266 ± 1 км² |
| Почта индексы | 80-008–80-958 |
| Рәсми веб-сайт | gdansk.pl(пол.) һәм gdansk.pl/en(ингл.) |
| Нинди веб-биттә тасвирланган | meyersgaz.org/place/10319040(алм.)(ингл.) |
 | |
 | |
 | |
| Ачык мәгълүматлар порталы | Open data in Gdansk[d] |
| Феноменның икътисады | economy of Gdańsk[d] |
| Беренче язма телгә алу | 997 |
| Социаль медиаларда күзәтүчеләре | 26 435 |
| Лексема-субъект | Lua хатасы: unknown error. |
| Җирле телефон коды | 58 |
| Номер тамгасы коды | GD |
| Шәрәфле ватандашлар төркеме | [d] |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
| Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме | [d] |
 | |
 Гданьск Викиҗыентыкта | |
Халык саны — 460 517 кеше (2011), Польшаның халык саны буенча алтынчы шәһәре, Сопот һәм Гдыня шәһәрләре белән Труймясто (ягъни Өч шәһәр) агломерациясене тәшкил итә.
География
Гданьск Балтыйк диңгезе (Гданьск култыгы) буенда урнашкан.
| Гданьск климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Абсолют максимум, °C | 11,2 | 12,8 | 19,7 | 25,8 | 29,3 | 32,1 | 34,9 | 34,2 | 30,2 | 24,3 | 16,6 | 14,0 | 34,9 |
| Уртача максимум, °C | 1,5 | 1,9 | 6,8 | 12,5 | 17,9 | 18,8 | 20,4 | 20,1 | 16,4 | 11,8 | 6,0 | 2,9 | 11,4 |
| Уртача минимум, °C | −3,5 | −2,5 | −0,1 | 4,1 | 8,1 | 12,0 | 13,6 | 12,7 | 11,0 | 6,6 | 2,4 | −0,9 | 5,3 |
| Абсолют минимум, °C | −23,8 | −23 | −17,5 | −6,9 | −2 | 0,9 | 4,1 | 2,0 | −2,9 | −5,8 | −12,4 | −16,6 | −23,8 |
| Чыганак: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xchg/gus | |||||||||||||
Тарих
Шәһәр 997 елда беренче тапкыр телгә алынган. 10—13 гасырларда Көнчыгыш Помор кензәлегенең үзәге. 1793—1918 елларда Пруссия кулы астында, соңрак Алмания составында булган. 1919 елда Версаль килешүе буенча "Азат шәһәр" дип игълан ителде.
1939 елда Алмания Польшадан Гданьскны кире кайтарырга һәм Көнчыгыш Пруссия белән элемтә өчен юлларны бирергә таләп итте. Польшаның баш тартуы Икенче бөтендөнья сугышының башлануына сәбәп булган. 1939-1945 елларда алман оккупациясе астында.
Икенче бөтендөнья сугышы вакытында җитди зыян күргән. Сугыштан соң шәһәрдә яңа торак урыннар һәм җәмәгать биналары пәйда булганнар.
Икътисад
Гданьск портының еллык йөк әйләнеше якынча 20 млн. т. тәшкил итә. Гданьск аша күмер, урман һ.б. нәрсәләр читкә чыгарыла; читтән руда, фосфатлар һ.б. китерелә. Сәнәгатьтә машиналар төзү, аеруча көмәләр төзү, электротехника алдынгы урыннарда. Химия (лак, буяулар), азык-төлек, нефть эшкәртү, тегүчелек сәнәгатьләре дә үсеш алганнар.
Мәдәният
Гданьск — мөһим мәдәният үзәге. Униерситет, политехника, педагогия, табибият, диңгезчелек институтлари, һ.б. уку йортлары, опера һәм драма театрлары бар.
архитектура һәйкәлләре: Рәтүш (14—15 гасырлар), Изге Мәрьям костёлы (14—16 гасырлар), Олы арсенал (17 гасыр башы) һ.б.
Татар уланы һәйкәле
2010 елда Гданьск шәһәрендә «Речь Посполитая (Польша) татарына һәйкәл» ачылды.[11]
Галерея
.jpg)
Танылган шәхесләр
- Сәлим Хазбиевич — мөселман җәмгыяте имамы, профессор, фән докторы.
