ჰეზბოლა (ლიბანი)
ჰეზბოლა (არაბ. حزب الله ჰიზბუ`ლ-ლაჰ, ღორონთიშ პარტია ვარდა ღორონთიშ ბუჯგუა) თაშნეშე ჩინებული მუჭოთ ჰეზბოლაჰი, ჰესბოლა, ჰისბოლა, — ლიბანარი შიიტეფიშ ბუჯგუა, აკმაშქვანს პოლიტიკურ სუას დო აკოანჯარაფილ სუას. გჷმიქიმინჷ 1980–იანი წანეფიშ მაართა ნორთის, შიიტეფით დოხორინელი ბეკააშ მუჰაფაზას, ისრაელიშ ლიბანშა მიშაჭკირუაშ ოგამეთ. მერჩქინელი რე ტერორისტულ ორგანიზაციათ ისრაელიშით დო თიში მორსხუეშ, ააშ-იშით, თაშნეშე კანადაშით. ხვალე აკოანჯარაფილი სუა ტერორისტულ ბუჯგუათ მერჩქინელი რე გოართოიანაფილი ომაფეს, ავსტრალიას დო ეგვიპტეს. 1992 წანას, აბას ალ-მუსავიშ ღურაშ უკული ბუჯგუას დუდენს გენერალური მელამოსე ჰასან ნასრალა.
ჰეზბოლა | ||
|---|---|---|
 | ||
| ქიანა |  ლიბანი | |
| გენერალური მელამოსე | ჰასან ნასრულა | |
| დირსხუ | 1985 | |
| იდეოლოგია | ისლამური ნაციონალიზმი[1] | |
| შტაბ-ორენი | ბეირუთი | |
| აბანეფი პარლამენტის | 12 / 128 | |
| აბანეფი თარობას | 2 / 30 | |
| | ||
1982 წანას, ისრაელიშით ლიბანიშ ეჭოფუაშ ბორჯის, თიქ ობჟათე ლიბანიშ ნორთიშ ოკუპაცია ქიმინჷ, ნამუსჷთ ისრაელიშ ხუჯაფით ობჟათე ლიბანიშ არმია (SLA) აკონტროლენდჷ. ჰეზბოლა მუსლიმი ოშურიელე პიჯეფიშ დინაფირქას წჷმარინუანს, ნამუსჷთ ირანი აფინანსენდჷ ისრაელიშ ოკუპაციაშ სააწმარენჯოთ.[2] თიში ლიდერეფი აიათოლა ხომეინიშ გემაჸვენჯეფი რდეს, ბუჯგუაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი — ირანიშ 1500-კოჩიანი რევოლუციური არმიაშ მეშქაშობათ იწვართჷდეს, ნამუთ ირანშე სირიაშ ხეშულობაშ ოჸიათ მიშეს. ეიოშინალი, ნამჷ-და თე ეკონია ლიბანიშ ომენოღალე ლჷმას ოკათუდჷ.[3] ჰეზბოლაქ პარტიზანული ლჷმა წჷმიჭყჷ ობჟათე ლიბანს, ნამუქჷთ ობჟათე ლიბანიშ არმიაშ აკოცჷმა დო 2000 წანაშ 24 მესის, ისრაელიშ ჯარეფიშით ლიბანიშ დოტება გჷმიჭანჷ.
ჰეზბოლაქ ოურდუმე თოლწონუათ თეშ გემანგარჷ, ნამჷ-და თიში პარამილიტარისტული სუა უმოსი ჭყანიერი რე, ვინდარო ლიბანიშ ჯარი.[4][5] ჰეზბოლას ახასიათენა, მუჭოთ "სახენწჷფოს სახენწჷფოშ დინოხოლე",[6] ნამუსჷთ ლიბანიშ თარობას უღუ აბანეფი, რადიო, სატელიტური ტელევიზია, სოციალური ნინალა დო რქინა დიდი მუდანობაშ ჯარეფი მიდაჯღონას ლიბანიშ ხურგეფს გალე.[7][8][9] ჰეზბოლა 8 მელახიშ ალიანსიშ მაკათურით რე, ნამუთ 14 ალიანსიშ მაკათურეფს მენძელენდჷ. ჰეზბოლას ჸონიერო ალურე ლიბანარი შიიტეფი,[10] სუნიტეფშო თე ბუჯგუა ვა რე მეღებული.[11][12] ჰეზბოლა ოურდუმე წვართუას, აკოანჯარაფას დო ფინანსეფს ირანშე, პოლიტიკურ მოხუჯას — სირიაშე ღებულენს.[13] ჰეზბოლაქ დო ისრაელქ ართიანს 2006 წანას, ლიბანიშ მაჟირა ლჷმას აწუდირთეს.
ჰეზბოლაქ მუში 1985 წანაშ მანიფესტის გჷმაქიმინჷ ღანკეფი, ნამუეფით რე "ამერიკალეფიშ, ფრანგეფიშ დო თინეფიშ მორსხუეეფიშ გიშარაჸუა ლიბანშე დო ჩქინ დიხას კოლონიური ართულეფიშ ეშაჸოთამა", ქიარსიანი ფალანგისტეფიშ "კანონიერი ნძალაგოქუნელობაშით" დოჸუნალა დო მართალსაჯებაშ მანჯება თინეფშა "თი დჷნოშურეფშო, ნამუეფით თინეფქ მუსლიმეფიშ დო ქირსიანეფიშ სააწმარენჯოთ ქიმინესჷნ". თაშნეშე "ჩქინი კათაშ ირი სქუაშო" ნებაშ მეჩამა, გეგშაგორან ხეშულობაშ თი ფორმა, ნამუთ თინეფს ოკოდესჷნ. ჰეზბოლა ლიბანარეფს მოუჭანუანდჷ, ნამჷ-და "ისლამური ხეშულობა" გეგშუგორდესკონ.[14] 2006-2008 წანეფს, ლიბანარეფიშ ოპროტესტე გიშულეფიშ [15] დო მენტებეფიშ უკული,[16] ართოიანი ერუანული ხეშულობაქ 2008 წანას გჷმიქიმინჷ, ნამუსჷთ ჰეზბოლაქ დო თიში ოპოზიციურ მორსხუეეფქ თარობაშ 30 აბანშე 11 მიპალეს, ნამუთ თინეფს ვეტოშ ნებას არზენს.[17] 2008 წანაშ მარაშინათუთას, ლიბანიშ ახალ მინისტრეფიშ კაბინეტიქ ღილეთ დადასურჷ პოლიტიკური გჷნაცხადეფიშ მინუში, ნამუქჷთ ჰეზბოლა ოურდუმე ორგანიზაციათ აღიარჷ დო ნება მეჩჷ "გადუდიშულას ვარდა დირთინუას დოჸუნელი ტერიტორიეფი" (სამანგ, შაბააშ ველეფი).[18] 2012 წანაშე, ჰეზბოლა სირიაშ ხეშულობას ომენოღალე ლჷმას ოპოზიციური აკნაკათეფიშ სააწმარენჯოთ ოხვარჷ, ნამუსჷთ თინა სიონისტურ დო "ვაჰაბიტურ-სიონისტურ" პიჯაკოდვალასჷთ მირჩქინანს, დო ნამუსჷთ ასადიშ დო თიში ალიანსიშ მოჯალაგუა ოკონ.[19][20] თინა სირიას დო ერაყის აბანური ნძალეფიშ ოწვართალო ვარდა ხუჯმოხუჯეთ ობურჯაფეთ უტენს თ.ჯ. "ისლამური სახენწჷფოშ" სააწმარენჯოთ.[21][22] წჷმორინაფა არაბული ოქიანუშ დიდ ნორთის,[23] ნამჷ-და ჰეზბოლა აწორინალაშ ყარაფი რენ, დოთირუ სირიაშ ომენოღალე ლჷმაშ სექტარიანული ორთაშე გიშნაველქ.[7][24][25]
ჰეზბოლაშ სტატუსი, მუჭოთ ლეგიტიმური პოლიტიკური პარტიაში, ტერორისტული ბურგუაში, აწორინალაშ ყარაფიშ ვარდა თიში კომბინაცია ასეშა ოდებელო სქიდჷ ოერეფოშქაშე ჯარალუას.[26] არაბული ლიგა,[27] ააშ,[28] საფრანგეთი,[29] ავსტრალია,[30] კანადა,[31] ისრაელი,[32] ნიდერლანდეფი[33] დო სპარსეთიშ ჸუჯიშ წორომალობაშ სხუნუ[34][35] ჰეზბოლას ტერორისტული ორგანიზაციაშ კვალიფიკაციას მეთმეჩანა. ევრორსხუ, ახალი ზელანდია დო გოართოიანაფილი ომაფე[36] ჰეზბოლაშ ხვალე ოურდუმე სუას მირჩქინანს ტერორისტულ ორგანიზაციათ დო გიშმართჷნს თიში პოლიტიკური სუაშე.[37][38] რუსეთი — ჰეზბოლას ლეგიტიმურ სოციალურ-პოლიტიკურ ორგანიზაციათ მირჩქინანს.[39] მუთ ოხჷ ჩინეთისჷნ, თინა ნეიტრალური რე დო ჰეზბოლაწკჷმა ურთიართობეფს ისქილიდუანს.[40]
ჯოხოდვალა
ჯოხოდვალა ჰეზბოლა, ანუ ჰიზბუ`ლ-ლაჰ, წჷმარინაუნს წიმინდე ყურანიშ სურა ალ-მა'იდაშ 61-ა აიასაშე (ومن يتول الله و رسوله والذين آمنوا فإن حزب الله هم الغالبون) - თინეფი, ნამუეფით ღორონთქ გიშაგორჷნ, თიშ მოჩიქული დო მორწუმეეფი, ემეთ ღორონთიშ ბუჯგუა რე, დო თინეფი იჸუაფჷნ აგომორძგვილეფი. თე ბოლო ფრაზა (ემეთ ღორონთიშ ბუჯგუა რე, დო თინეფი იჸუაფჷნ აგომორძგვილეფი. فان حزب الله هم الغالبوم ) ბეშტილი რე თაშნეშე ჰეზბოლაშ შილას. თშნეშე ეიოშინალი რე, ნამჷ-და არაბული გჷმოთქუალათ, ჰეზბოლა წჷმირაგადუ მუჭოთ ჰიზბულლაჰ, ჰეზბოლა — ირანული წჷმორაგადუა რე.
ჰეზბოლაშ რკუალა
აკადემიურ სფეროს მიარე, ჰეზბოლას ისლამისტურ-ტერორისტულ ორგანიზაციათ მირჩქინანს:
- ვალიდ ფარესი, წჷმოულობათ ლიბანარი ტერორიზმიშ მარკუალი [41]
- მარკ ლევინი, ამერიკალი ისტორიკოსი[42]
- ავრაამ სელა, ურია ისტორიკოსი [43]
- რობერტ ვისტრიქი, ურია ისტორიკოსი [44]
- ეიალ ზისერი, ურია ისტორიკოსი[45]
- სიამაქ ხათამი, ირანალი მარკვიალი [46]
- როჰან გუნარატნა
- ნეერუ გაბა, ავსტრალიარი მარკვიალი [47]
- ტორე ბიორგო, ნორვეგიალი მარკვიალი [48]
- მაგნუს ნორელი, "European Foundation for Democracy"-შ შვედი მარკვიალი[49]
- ანტონი კორდესმანი, ამერიკალი მარკვიალი, "Center for Strategic and International Studies" [50]
- დანიელ ბაიმანი, ამერიკალი მარკვიალი, Brookings Institution[51]
- Center for American Progress[52]
- United States Institute of Peace[53]
ლიტერატურა
- Joseph Alagha (2006). The Shifts in Hizbullah's Ideology: Religious Ideology, Political Ideology. Amsterdam University Press. ISBN 90-5356-910-3.
- Tom Diaz, Barbara Newman (2005). Lightning Out of Lebanon: Hezbollah Terrorists on American Soil. Presidio Press. ISBN 0-345-47568-2.[dead link]
- Ahmad Nizar Hamzeh (2004). In The Path Of Hizbullah. Syracuse University Press. ISBN 0-8156-3053-0.
- Judith Palmer Harik (2006). Hezbollah: The Changing Face of Terrorism. I.B. Tauris. ISBN 1-84511-024-2.
- Hala Jaber (1997). Hezbollah. Columbia University Press. ISBN 0-231-10834-6.
- Avi Jorisch (2004). Beacon of Hatred: Inside Hizballahs Al-Manar Television. Washington Institute for Near East Policy. ISBN 0-944029-88-4.
- Augustus Richard Norton (2000). Hizballah of Lebanon: Extremist Ideals vs. Mundane Politics. Council on Foreign Relations.
- Augustus Richard Norton (2007). Hezbollah: A Short History. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13124-5.[dead link]
- Qassem, Naim (2005). Hizbullah: The Story from Within. Saqi Books. ISBN 978-0-86356-517-5.
- Magnus Ranstorp (1996). Hizb'Allah in Lebanon: The Politics of the Western Hostage Crisis. St. Martin's Press. ISBN 0-312-16491-2.
- Amal Saad-Ghorayeb (2001). Hizbullah: Politics and Religion. Pluto Press. ISBN 0-7453-1793-6.
- Jamal Sankari (2005). Fadlallah: The Making of a Radical Shi'ite Leader. Saqi Books. ISBN 0-86356-596-4.
- Natalia Antelava (June 2, 2006). "Inside Lebanese Hezbollah militia". British Broadcasting Corporation. Retrieved July 24, 2009.
რესურსეფი ინტერნეტის
- ჰეზბოლაშ ვებ-ხასჷლა
- 2008 წანაშ კონფლიქტი ლიბანს
- ტერორიზმიშ ისტორია
- ლიბან-ისრაელიშ კონფლიქტი
- ჯიჰად ალ-ბინა'ა
- ჰეზბოლა ჰიჯაზის
- აკოანჯარაფილი დობუჯგაბეფი სირიაშ ომენოღალე ლჷმას
- UN Press Release SC/8181
- Lebanon: Close Security Council vote backs free elections, urges foreign troop pullout
- Hezbollah Archived 2020-10-28 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Hizbullah's two republics
- Inside Hezbollah
- Hizbullah – the 'Party of God'
- Is Hezbollah Confronting a Crisis of Popular Legitimacy?
